به گزارش خبرنگار ایمنا، شب گذشته معین‌الدین عشاقی و فهیمه سیاحیان در لایو اینستاگرامی به مسئله "ضرورت نقد در تئاتر" پرداختند. سیاحیان در رابطه با تاریخچه نقد، گفت: نقد از تفکر انتقادی می‌آید که از دوره رنسانس تا به امروز پایه گذاری شده، تفکر انتقادی یعنی حوزه‌های مختلفی مانند مدرسه و بیمارستان که از حاکمیت کلیسا خارج و وجود مستقل پیدا کردند، تفکر انتقادی از مدرسه می‌پرسد آیا این سیستم آموزشی می‌تواند بهتر از این هم باشد یا نه. بحث تفکر انتقادی از حذف شروع نمی‌شود، بلکه بحث اصلی اصلاح کنندگی است چراکه انسان از یک حوزه قدیمی به یک حوزه جدید رفته است. در طول زمان انتقال این تفکر از حوزه‌های ریشه دار به حوزه‌هایی که در کشور ریشه نداشتند دچار تغییرات شده چراکه تئاتر پابرهنه وارد ایران شد و هنوز فرهنگ تئاتر به وجود نیامده بود که نقد نیز پابرهنه آمد و این تفکر به وجود آمد که منتقد دشمن خونی اثر هنری است.
این نمایشنامه‌نویس درباره تعریف نقد اظهار کرد: نقد در دو حوزه ژورنالیست و آکادمیک مورد بررسی قرار می‌گیرد. نقد ژورنالیستی سلیقه‌ای و گذرا است و در روزنامه روز به روز منتشر می‌شود این نقد از ارزش کمتری برخوردار است. آثاری که ژورنالیست نقد می‌کند عامیانه‌تر به اثر می‌پردازد، اما نقد آکادمیک نقد تحلیل است و در این نقد بحث واکاوی مطرح می‌شود. نقد آکادمیک به لحاظ ساختاری منتقد بر اثر سوار می‌شود تا از صفرتا صد تئاتر را تحلیل و بررسی کند و مکاتب ادبی، روانشناسی، جامعه شناسی، فلسفه و هنر را بشناسد تا سواد نقد و نگاه تحلیلی به یک اثر را داشته باشد.
این منتقد تئاتر ادامه داد: رویکرد منتقد برای نقد بر اساس مقتضیات اثر و همچنین دیدگاه کلی منتقد بر اثر صورت می‌گیرد. البته اگر هرکدام را در نظر بگیریم آسیب‌هایی خواهد داشت و منتقد کسی است که اثر را می‌بیند و با توجه به مقتضیات اثر تشخیص می‌دهد این اثر با چه رویکردی قابل بررسی است. منتقد باید جامع‌العلوم باشد یعنی به همه علومی که در حوزه نقد نیاز است، آگاه باشد. اگر منتقد در حیطه مطالعات خود نقد کند دیگر منتقد نیست. منتقد متخصص تئاتر باید در همه حوزه‌ها آگاه باشد تا اثر را مورد نقد قرار دهد.
باید فرهنگ نقد را آموزش داد
سیاحیان تصریح کرد: تسلط منتقد بر نقد تئاتر الزاماً معنای تجربه در این حرفه نیست برای منتقد مهم داشتن دانش نقد است البته اگر تجربه داشته باشد به سازنده بودن نقد کمک می‌کند. در دنیای هنر نقد یک شاخه جدا است و دانشجو نقد را مطالعه می‌کند. دراماتورژ صرفاً یک تحلیل‌گر آگاه و با سواد است. چه بسا بهترین نقدها از منتقدهایی مشاهده شده که خود تجربه‌ای در تئاتر و سینما نداشته‌اند.
وی ادامه داد: برای آموزش نقد باید در ابتدا فرهنگ نقد را آموزش دهیم. منتقد ارتقای اثر را برعهده دارد و به لحاظ فکری و فرهنگی منتقد با هنرمند مشکلی ندارد و تنها آثار را تحلیل می‌کند. زمانی که فرهنگ نقد جا بیفتد و منتقد اخلاق نقد را در خود پرورش دهد که با کار مداوم استمرار پیدا می‌کند و به شکل فرهنگ نقد نوشته شود چرا که تصور می‌شود منتقد، نقد می‌کند تا هنرمند را بکوبد.
این منتقد تئاتر درباره نقدهایی که به فضا تئاتر در اصفهان صورت می‌گیرد، توضیح داد: نقدها در اصفهان به صورت شفاهی بوده که بیشتر شبیه گپ و گفت است. در دوره یک سال و نیمی که به عنوان سرپرست منتقدین حضور داشتم یک مجموعه نقد منسجم با رویکرد مشخص آکادمیک بر روی تئاترهای اصفهان به سفارش تالار هنر و شهرداری چاپ شد. نقد باید مکتوب باشد، چراکه هم ماندگار می‌شود و هم افراد بیشتر می‌خوانند. متأسفانه به علت تغییر مدیریت جدید و بودجه این نقد مکتوب قطع شد.
تئاتر در ایران یک کودک است
وی با اشاره به اینکه وضعیت فرهنگ نقد تئاتر در شهرها بهتر از فرهنگ نقد در سینما است، افزود: منتقدان اگر اخلاق نقد را پرورش دهند فرهنگ نقد جایگاه خود را پیدا می‌کند البته نقد باید در حوزه‌های مختلف نوشته شود تا برای کارگردان مثمر ثمر باشد. تئاتر در ایران یک کودک چهار دست و پایی است که هرچه تلاش می‌کند بلند شود زمین می‌خورد و کسی نیست دستش را بگیرد اصفهان نیز مستثنی نیست.
این منتقد با بیان اینکه وجود فضای بی احترامی و وجود نداشتن فضای آکادمیک بخاطر نبود فرهنگ نقد است، خاطرنشان کرد: دانشگاه می‌تواند به آموزش فرهنگ نقد و تئاتر کمک کند. زمانی که منتقد به عنوان معلم تئاتر را آموزش می‌دهد در ابتدا مخاطب را پرورش می‌دهد و سپس به بدنه تئاتر اضافه می‌شود. تغییر فضای موجود بسیار دشوار است اما آموزش به نسل جوان و جدید می‌تواند کاشتن بذر در یک زمین جدید باشد و به آن‌ها می‌توان فرهنگ نقد را آموزش داد.
نظر شما