امام خمینی؛ سیاستمداری شاعر

به گزارش خبرنگار ایمنا، یک شاعر باید واجد ویژگی‌هایی باشد، برای نمونه، به اندازه کافی مطالعه و تفکر کند، از مردم زمانه خود جلوتر باشد، مسائل اجتماعی و فرهنگی را به صورت مداوم زیر نظر داشته باشد، سخندان باشد و تعهد و اخلاق را سرلوحه کار خود قرار دهد. کشور ما به لحاظ بهره‌مندی از منابع ادبی و شاعران برجسته بسیار غنی است. این شاعران معمولاً برحسب دوره‌ای که در آن زندگی می‌کردند، برخی از مناصب حکومتی را نیز به عهده می‌گرفتند، البته این مساله امری کلی نبوده است چراکه برخی از آنها نیز از حکومت وقت و ستم آن انتقاد می‌کردند و دوری از سیاست و سیاستمداران را به عنوان شیوه زندگی خود بر می‌گزیدند، برای نمونه می‌توان به فرخی یزدی اشاره کرد، شاعری که به علت انتقادهای تند از حکومت، لبانش را به هم دوختند.

از طرفی گاهی نیز سیاستمداران به شعر و شاعری علاقمند شده و در این زمینه دست به محتوا سازی می‌زدند که لازمه آن بهره‌مندی از ویژگی‌هایی است که ذکر آن گذشت. یکی از این سیاستمداران شاعر، امام خمینی (ره) بود. درواقع می‌توان گفت یکی از ویژگی‌های برجسته چنین شخصیتی دارا بودن روحیه لطیف شاعری در کنار رصد مسائل اجتماعی و سیاسی است. واقعیت این است که امام (ره) بیش از آنکه شخصیتی سیاسی باشد انسانی اهل علم و فضیلت بود و شاگردان بسیاری را پرورد اما فعالیت‌های سیاسی و کلیدی شدن در کشور به عنوان رهبری معنوی و سیاسی به این منجر شد که شخصیت علمی و ادبی وی به حاشیه رانده شود.

رحیم زریان از شاعران پیشکسوت انقلاب در این خصوص گفته. است: غزلیات و رباعیات امام خمینی (ره) قوی، ناب و تاثیرگذارند و مضامینی عرفانی و مذهبی در اشعار ایشان وجود دارد؛ ایشان قبل از آنکه به عنوان سیاستمداری توانا شناخته شوند، شخصیتی صاحب نظر در فقه، فلسفه و عرفان بودند که توانایی ایشان در شعر سرایی، پس از رحلتشان آشکار شد.

گفته می‌شود که امام (ره) از میان شاعران کهن فارسی علاقه بسیاری به حافظ و سعدی داشت. عبدالکریم بی آزار شیرازی، نویسنده و پژوهشگر، راز ارادت و تعلق خاطر امام خمینی (ره) به آثار سعدی را در انطباق آثار منظوم و منثور این شاعر با منظومه سیاسی و اجتماعی اسلام دانسته است.

از طرفی شاید بتوان گفت علاقه به حافظ بوده است که مضامین عرفانی را در شعر امام (ره) پر رنگ کرده است. حسین اسرافیلی از شاعرانی که درباره امام شعر سروده، اظهار کرده است: شاعران باید از مفاهیم عرفانی به درستی و به جا برای بیان احساسات پاک در ساحت‌های مختلف استفاده کنند که امام خمینی (ره) الگویی نیکو در این زمینه هستند.

با وجود اینکه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران شخصیتی کم نظیر و قابل احترام برای اهالی حوزه‌های مختلف است اما این بدان معنا نیست که بر روی اشعار وی هیچ گونه بررسی ادبی صورت نگرفته است. محمد علی بهمنی از شاعران برجسته معاصر ایرانی، اینگونه به این موضوع اشاره کرده است: باید با توجه به جایگاه امام (ره) بعضی از شعرها از دیوان ایشان حذف و استواری اشعارشان حفظ شود، چون بعضی از اشعار ممکن است برای زمان کوتاهی با ارزش باشند و پس از آن اهمیت خود را از دست بدهند؛ این نکته درباره همه شاعران صدق می‌کند، هرگز از ارزش سایر اشعار نمی‌کاهد و چه بسا توجه بیشتری به قوت سایر اشعار نیز بشود، اما در کل غزلیات امام (ره) از پختگی و استواری خاصی برخوردار است.

در انتها به نظر می‌رسد نکته‌ای که باید بر آن تاکید شود این است که امام خمینی (ره) شخصیتی چند وجهی داشت و در حوزه‌های مختلف درخشیده است. درواقع باوجود اهمیت سیاسی وی نادیده گرفتن سایر وجوه شخصیتی او ضرری غیرقابل جبران خواهد بود. محمود اکرامی به خوبی به این مساله اشاره کرده و گفته است: رهبری سیاسی و دینی هیچگاه از عواطف و احساسات شاعرانه امام خمینی (ره) نکاست چراکه ایشان به مانند دریایی بود که رودخانه‌های فراوانی از آن سرچشمه می‌گرفتند و می‌توان درباره ایشان گفت که همه وجوه شخصیتی و معرفتی را با هم داشت که توانست بزرگ‌ترین انقلاب فکری و عقیدتی دوران معاصر را رهبری کند.