به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه افزایش جمعیت و تراکم آن در برخی نقاط از جمله کلانشهرهای بزرگ و استمرار مدیریت نادرست موجب شده تا با افت شدید ذخیره منابع آبی روبرو شویم.
از این رو میزان آب ذخایر زیرزمینی، دریاچه‌ها، رودها و رودخانه‌ها که مورد مصرف جمعیت زیادی چه برای مصارف کشاورزی، صنعتی و چه برای مصارف خانگی است، یا به طور کامل قطع شده یا کاهش پیدا کرده است به نحوی که دیگر نمی‌توان جریان دائم آب را در این رودخانه‌ها دید.
تداوم نیافتن جریان آب به صورت دائم و تبدیل شدن رودخانه‌های دائمی به رودخانه‌های کم آب و فصلی، تبعات زیست محیطی کوتاه مدت و بلند مدتی را در پی داشته است، این تبعات آنچنان گسترده است که نمی‌توان گفت کدامیک بیشترین آسیب را به زیرساخت‌های کشور وارد کرده، اما می‌توان هرکدام را به صورت موردی بررسی کرد و اثرات این تبعات بر روی یکدیگر را مورد ارزیابی قرار داد.
یکی از مشهودترین اثرات کم آبی رودخانه‌ها از بین رفتن یا ضعف در پوشش گیاهی اطراف رود است، درخت و درختچه از جمله پوشش‌های گیاهی اطراف رودها بخصوص در شهرهایی است که رودخانه از میانه آنها عبور می‌کند و از آنجایی که تغذیه این درختان مستقیم یا غیر مستقیم وابسته به رودخانه است، خشکی و کم آبی اثرات منفی بر روی این درختان و درختچه‌ها می‌گذارد.
رودخانه زاینده که از میانه شهر اصفهان عبور می‌کند، طی سال‌های گذشته دچار نوسانات آبی بسیاری شده است تا جایی که شهرداری در اوج خشکسالی، به ناچار با خرید آب و انتقال آن با تانکر سعی داشت از تشنگی درختان شهر جلوگیری کند؛ با این حال تعداد زیادی از این درختان دچار تنش کم آبی شدند؛ کارشناس امور پیش آگاهی مدیریت حفظ نباتات استان اصفهان معتقد است: درختانی که نیاز آبی بالایی دارند معمولاً سریع‌تر نسبت به تنش کم آبی و تشنگی واکنش نشان می‌دهند، به عنوان مثال صنوبر، چنار، بید و… که معمولاً در کنار برکه‌ها و جوی‌های آب و مادی‌ها کاشته می‌شوند، زمانی که با خشکی و کم آبی مواجه شوند، سریع‌تر نسبت به کم آبی واکنش نشان می‌دهند و مورد هجوم چوب خواران و پوست خوارانی مانند سوسک کاپنودیس، سوسک شاخک بلند و… قرار می‌گیرند.
مهدی شفیعی با بیان اینکه درختان تقویت شده و مدیریت شده در مقایسه با درختان ضعیف و تنش دیده، خصوصاً تنش آبی و غذایی، بیشتر خسارت می‌بینند، می‌گوید: کم آبی به خودی خود رشد درخت را دچار محدودیت می‌کند، اما زمانی که افزایش دما، ضعف درخت به دلیل نبود تغذیه اصولی و هجوم آفات، با تنش آبی ترکیب می‌شود، اثری چند برابر بر کاهش رشد درختان می‌گذارد و منجر به نابودی کامل درختان می‌شود.
وی می‌افزاید: علاوه بر هجوم آفات خصوصاً چوب خواران و پوست خواران، بیماری‌های قارچی نیز از جمله عواملی است که امروزه درختان میوه و درختان فضای سبز شهری که دچار تنش کم آبی و تغذیه شده‌اند را به شدت تهدید می‌کند.
کارشناس امور پیش آگاهی مدیریت حفظ نباتات استان اصفهان خاطرنشان می‌کند: زمانی که در مدیریت آبیاری درختان خلل ایجاد می‌شود، به دلیل اینکه آب نقش انتقال مواد غذایی از ریشه و برگ را به سایر اندام‌ها دارد، درنتیجه مواد غذایی به خوبی در اندام‌ها جریان پیدا نمی‌کند، گیاه دچار تنش شده و علائم را به صورت کاهش رشد، پژمردگی، کاهش گلدهی و باردهی و… نشان می‌دهد.
شفیعی با بیان اینکه آفات چوب‌خوار و پوست خوار، درختان دچار ضعف و تنش را به خوبی تشخیص داده و به آن حمله می‌کنند، عنوان می‌کند: باغات دچار تنش آبی برای نجات حتماً نیازمند مدیریت صحیح آبیاری و تغذیه هستند زیرا محل تغذیه این دسته از آفات که از چوب شاخه‌ها و سرشاخه‌ها و حتی تنه اصلی و ناحیه لایه زاینده تغذیه می‌کنند، امکان مبارزه شیمیایی را به ما نمی‌دهد، بنابراین با اجرای روش‌های مدیریتی باید از ورود آفات به باغات و فضای سبز شهری جلوگیری کرد.
هم افزایی تنش تشنگی و آفات
وی ادامه می‌دهد: زمانی که آفات بافت چوبی را از بین می‌برند، درخت از درون پوک می‌شود و با وارد شدن فشار یا وزش باد می‌شکند، تنش تشنگی و تغذیه‌ای از یک سو و وجود این قبیل آفات از سوی دیگر، با یکدیگر هم افزایی کرده و تنه درخت را در مقابل فشارهای مکانیکی شکننده می‌کند.
کارشناس امور پیش آگاهی مدیریت حفظ نباتات استان اصفهان تاکید می‌کند: وقتی درخت دچار تنش کم آبی و بیماری‌های قارچی می‌شود، بافت چوبی آن حالت اسفنجی پیدا می‌کند و به مرور داخل تنه درخت خالی شده و با وارد شدن فشار جانبی می‌شکند، حتی برخی شاخه‌ها با فشار دست نیز به راحتی شکسته می‌شود زیرا بافت چوبی شاخه درخت خورده شده است.
شفیعی می‌گوید: زمانی که قسمت‌هایی از شاخه درخت آلوده به چوب خواران از درخت جدا می‌شود، داخل آن کامل خورده شده و مقداری از فضولات لاروی و حالت خاک اره مانند را در درون تنه درخت می‌توان مشاهده کرد.
وی با اشاره به روش‌های مدیریتی این آفات، ادامه می‌دهد: با توجه به نحوه زمستان گذرانی آفات که غالباً به صورت سنین مختلف لاروی و به حالت غیر فعال و درون شاخه‌ها است، در فصل زمستان شاخه‌های آلوده حذف و منهدم می‌شود تا حجم بالایی از آلودگی سال قبل از محیط باغ خارج و با رعایت سایر روش‌های مدیریتی از ورود مجدد آنها از باغات آلوده به سایر باغات جلوگیری شود، البته موفقیت در اجرای برنامه‌های کنترلی این قبیل آفات نیازمند مشارکت بیشتر باغداران است.
سقوط درختان در برخی نقاط شهر، همزمان با وزش بادهای بهاری این فرضیه را مطرح کرد که خشکسالی و کم آبی زاینده رود اثر نامطلوب خود را بر درختان شهر گذاشته است، فروغ مرتضایی نژاد، مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان در این باره به ایمنا می‌گوید: زاینده رود به صورت رودخانه فصلی درآمده است و این درختان طی این سال‌ها دچار تنش شده‌اند، ریشه‌های درختان عمدتاً در پارک‌های حاشیه زاینده رود است که همه به رودخانه وصل هستند.
وی به علت سقوط درخت اشاره می‌کند و می‌افزاید: مدت زمان عمر درختان با یکدیگر متفاوت است، درختانی مثل کبود، سپیدار و بید عمر کمتری دارند و به طور متوسط ۴۰ تا ۵۰ ساله هستند.
مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان خاطرنشان می‌کند: چنانچه زاینده رود از میانه شهر عبور نمی‌کرد این درختان کمتر کاشته می‌شد، زیرا هم نیاز آبی بالایی دارد و هم نسبت به آفات و بیماری‌ها حساس است و در این چند سال این نوع درختان کمتر کاشته شده است.
۲۰ سال است که زاینده رود قطع و وصل می‌شود
مرتضایی‌نژاد با بیان اینکه این درختان نسبت به تغییرات آبی حساس هستند، عنوان می‌کند: برای اولین بار در سال ۷۹ شاهد خشکی رودخانه زاینده رود بودیم که تا همین امسال نیز ادامه دارد و ۲۰ سال است که زاینده رود قطع و وصل می‌شود.
وی می‌گوید: زاینده رود به صورت رودخانه فصلی درآمده است و این درختان در این سال‌ها دچار تنش شده‌اند، ریشه‌های درختان عمدتاً در پارک‌های حاشیه زاینده رود است که همه به رودخانه وصل هستند، حتی درختانی که حاشیه‌ای نیست نیز در مناطق مختلف برای دریافت آب وابسته به چاه‌های حریمی هستند که باز هم وابسته به رودخانه زاینده رود است.
مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان اظهار می‌کند: ریشه‌های این درختان مرتباً آسیب دیده و استرس‌های آبی موجب شده تا آفاتی مثل پوست خواران و چوب خواران بیشتر به این درختان حمله کنند، پوسیدگی طوقه درختان بیشتر باشد.
مرتضایی نژاد ادامه می‌دهد: درست است که سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان سم‌پاشی را به طور مرتب انجام می‌دهد، اما سم‌پاشی‌ها شاید جوابگوی این میزان تنش نباشد.
تعداد سقوط درختان شیب افزایشی دارد
وی تصریح می‌کند: آمارهایی که از سال‌های گذشته تا به امروز یعنی از سال ۹۰ تا ۹۹ آماده شده است، نشان می‌دهد که تعداد سقوط درختان، نسبت به سال‌های گذشته تفاوتی نداشته است، اما شیب افزایشی دارد، زیرا اثرات تنش‌هایی که به درختان وارد شده است خود را نشان می‌دهد، به علاوه آبیاری قطره‌ای که در سال‌های اخیر در شهر متداول شده است، موجب شده تا ریشه‌های درختان بخصوص آنهایی که کم سن‌تر و در حدود ۱۰ تا ۲۰ ساله هستند، سطحی شده و با کوچک‌ترین بادی جابه‌جا شود.
مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان خاطرنشان می‌کند: فعالیت‌های عمرانی شهروندان در سطح شهر که با هماهنگی یا بدون هماهنگی شهرداری انجام شده است نیز موجب شده تا در برخی موارد تاج درختان به طور کامل قطع شود.
مرتضایی نژاد با بیان اینکه این اقدام طی سال‌های گذشته انجام شده است، می‌افزاید: چنانچه یک طرف پیکره درخت، شاخه‌های جانبی قطع شود، سمت دیگر درخت توان تحمل باد را ندارد و سنگینی شاخه‌ها در یک طرف منجر به از دست رفتن تعادل و سقوط درخت می‌شود، اما با وجود همه این دلایل ما چک لیست ارزیابی خطر درختان را در سازمان پارک‌ها و در واحدی به نام واحد درختان خطر آفرین بررسی می‌کنیم.
مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان همچنین تصریح می‌کند: بررسی‌های کارشناسی ما در مورد وضعیت ظاهری درخت انجام شده تا مشخص شود آیا مورد حمله قارچ و آفت قرار گرفته، شکاف عمیقی در درخت به وجود آمده، پوست تنه درخت به راحتی جدا می‌شود، یا آیا در سرشاخه‌هایی که بزرگ‌تر از پنج سانتی متر است، شاخه مرده‌ای وجود دارد؛ اینها همه مورد توجه ما است.
مرتضایی نژاد با بیان اینکه وضعیت درختان به صورت منظم بررسی می‌شود، می‌گوید: سال ۹۸، ۱۹۰ اصله درخت که همگی شاخصه‌های خطرآفرینی را داشتند، طی بازدیدهای ما قطع شدند، در سال جاری نیز پس از بازدید، تاکنون دستور قطع ۱۸ اصله درخت صادر شده است.
وی می‌افزاید: طی ۲۰ سال گذشته به دلایل مختلف عمرانی، کاشت درخت و نوع آبیاری آن و عمق کم خاک، ریشه درخت سطحی شده است، به علاوه سنگینی تاج درخت در یک طرف نیز موجب سقوط آن می‌شود.
مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: با بررسی‌های مستمر، این درختان به عنوان درختان خطرآفرین شناخته شده و قطع می‌شوند، البته این اقدام ما همیشه مورد نقد فعالان محیط زیست بوده است، از نظر ما نیز قطع درخت با سرشاخه سبز، قابل تحمل نیست اما این واقعیت است که داخل درخت پوک شده و احتمال سقوط آن وجود دارد.
مرتضایی نژاد عنوان می‌کند: در این راستا سال گذشته از همه علاقه مندان، فعالان محیط زیست و خبرنگارانی که سوالاتی در مورد قطع درختان داشتند، دعوت شد تا در پارک ایثارگران، علائم پوکی درخت را از نزدیک ببینند.
وی تاکید دارد: هرچه که ما بر سر محیط زیست و کره خاکی می‌آوریم، اثرات جانبی بعدی دارد، چنانچه آب نهری قطع و رودخانه فصلی شود، در نهایت موجب آسیب درختان وارد می‌شود، امیدواریم با تمهیدات در نظر گرفته شده از جمله کاشت گونه‌های مقاوم، تعداد درختان خطرآفرین کم شود.
نظر شما