به گزارش خبرنگار ایمنا، شهرداری قلب تپنده هر شهر است که اداره اصلیترین امور آن را بر عهده دارد. مدیران شهری با تکیه بر امکانات و توانمندیهای موجود تلاش میکنند ضمن پاسخگویی به نیازهای شهروندان در زمان حاضر، برای آینده برنامهریزی و شرایطی فراهم کنند که ساکنان شهر در آینده با چالشهای کمتری مواجه و ظرفیتها و امکانات بیشتری در اختیار داشته باشند؛ اما تحقق این اهداف بدون داشتن برنامهای هدفمند و نظاممند میسر نیست، به همین دلیل قانونگذار تهیه و تنظیم طرحهای جامع شهری را پیشبینی کرده تا به عنوان سندی بالادستی مبنای تنظیم طرحهای دیگر، اختصاص بودجه و اعتبارات مناسب و ایجاد زیرساختهای لازم قرار گیرد.
گلپایگان از شهرهای استان اصفهان است که از حدود یک دهه گذشته وارد مرحله جدیدی از پیشرفت و توسعه شده و مدیریت شهری آن با ایجاد زیرساختهای مناسب تلاش کرده نقش و جایگاه آن را در نظام اداری و اقتصادی استان و کشور ارتقا دهد. برای بررسی تأثیر طرح جامع در مدیریت شهری گلپایگان با پیمان شکرزاده، شهردار این شهر گفتوگویی انجام دادهایم که در ادامه میخوانید:
طرح جامع چه نقشی در فرایند توسعه شهر گلپایگان دارد؟
طرح جامع طرحهای بلند مدتی است که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه بندی مربوط به حوزههای مختلف از جمله تأسیسات، تجهیزات و تسهیلات شهروندی و نیازمندیهای عمومی، کشاورزی، اداری، بازرگانی، صنعتی و مسکونی محدوده شهری در آن مشخص شده و پس از طی مراحل قانونی تدوین میشود و مرجع امور اجرایی قرار میگیرد. برای دانستن اینکه طرح جامع میتواند کدام مشکلات حوزه شهری را رفع کند، بهتر است ابتدا ویژگیهای طرح جامع شهری را واکاوی کرده و بعد با توجه به این ویژگیها کارایی آن را بررسی کنیم؛ طرح جامع شهری، به منظور تدوین برنامه و تعیین جهات توسعه شهر و تأمین نیازمندیهای آن، بر مبنای پیشبینیها و اهداف توسعه شهری تنظیم میشود و در واقع، برنامهای است که به صورت راهنما و مرجع خط مشی کلی سیاستهای توسعه شهری را تعیین میکند. در این طرح محل استقرار و توزیع کاربریهای شهری عمده مثل کاربریهای آموزشی، بهداشتی تراکمهای جمعیتی، حدود حریمها و محدودههای شهری با دو فرض کاربریهای موجود و پیشنهادی در مسیر توسعه آینده شهر با علائم و رنگها، نشان داده میشود؛ با توجه به این ویژگیها میتوان گفت که با افزایش شهرنشینی و نیازها و چالشهای پیش روی شهرها، طرح جامع باید بتواند نیازهای حال و آینده را پیشبینی کند و بر اساس آنها حرکت و توسعه شهر را جهت دهد. علاوه بر این میتوان به ویژگی بنیادی بودن طرح جامع شهری اشاره کرد که مرجعی برای سایر طرحها از جمله طرح تفصیلی خواهد بود، بنابراین طرح جامع میتواند جهت خدمت رسانی به مردم گامهای مؤثری برداشته و چالشهای جدیدی که در مدیریت شهری به وجود آمده را با نگاه نوین بررسی و رفع کند.
طرحهای جامعی که تاکنون برای گلپایگان تهیه شده چه محاسن و ضعفهایی داشته است؟
شهر یک موجود زنده است و امکان ندارد که رشد این موجود زنده بدون طرح و برنامه باشد، طرح جامع مسیر توسعه شهر را به ما نشان میدهد و جایگاه بسیار بالایی در نظام برنامه ریزی کشور دارد، از لگام گسیختگی توسعه شهری جلوگیری میکند و به آن نظم میدهد. طرح جامع شهری بیشتر به منظور ترویج ضوابط شهرسازی تهیه میشود، هر چند ایجاد هماهنگی بین بخشهای مختلف اقتصادی و اجتماعی را هم دنبال میکند.
اما یکی از آسیبهای موجود در این طرحها که از حدود سال ۱۹۷۰ به بعد ایجاد شد آن است که در طرح جامع تصمیم گیری از بالا به پایین بوده است و این روند مغایر با اصل مشارکتپذیری و تأمین انتظارات شهروندان است، نظرخواهی نکردن از شهروندان باعث ناراحتی آنان میشود. زمان بر بودن تهیه طرحهای جامع شهری آسیب دیگری است که باعث میشود وضعیت شهر در فاصله زمانی تهیه و تصویب آن تغییر کند که دوگانگی در طرح و اتخاذ تصمیمات اشتباه را همراه دارد.
روش مطالعه و انجام یک طرح جامع شهری شامل مطالعه وضع موجود، تجزیه، تحلیل و نتیجه گیری از وضع موجود، تعیین اهداف و اولویتها، انجام پیشبینیهای لازم، ارائه طرحها و برنامههای توسعه شهری و اجرای آنها است، اما در اکثر مواقع شرکتهای مشاور در زمان مطالعه و جمعآوری دادهها سهل انگاری میکنند و در نتیجه نمیتوانند آنطور که باید به یک شناخت مناسب دست پیدا کنند و این مسئله سنگ بنای اشتباهات دیگر است؛ به طور مثال مشاور، اطلاعات را از راه دور و بدون اینکه به صورت عینی شهر را ببیند و نظرات شهروندان را بشنود تهیه میکند و طرح جامع را به صورت ایده آل و حتی متناقض با توسعه شهر تنظیم میکند یا یک طرحی پیشنهاد میدهد که برای شهر دیگر با شرایط مشابه مناسب است، اما برای شهر گلپایگان مناسب نیست و اجرای آن، مشکلات بزرگی را به وجود آورده است.
پیشنهاد ما این است که مدت زمان تصویب طرح جامع کاهش یابد و مشاوران هم به صورت فعال و با مشارکت شهروندان اقدام به برنامهریزی کنند و رویهای مانند تنظیم طرحهای بازآفرینی اتخاذ شود که با نظر و مشارکت شهروندان هر محله تهیه میشود و به همین دلیل نسبت به طرح جامع از مقبولیت و قابلیت اجرای بهتری بیشتری برخوردار است.
وجود نارسایی در قوانین و مقررات شهرسازی مانند تکرار، ابهام و تناقض، وجود مشکلاتی در مالکیت اراضی شهری و نحوه بهرهبردای و نظارت عمومی بر آنها، کمبود نیروی انسانی، تبدیل برنامه توسعه شهری به مجموعهای از ضوابط خشک، بی توجهی به امکانات و شرایط تحقق طرح در بخشهای، اقتصادی، اجتماعی، فنی و سازمانی و نبود اهرمهای کافی برای نظارت، اصلاح و پیگیری آن از دیگر مشکلات موجود در تهیه و اجرای این طرحها است.
طرحهای تفصیلی که تاکنون برای گلپایگان تهیه شده تا چه اندازه با واقعیات شهری و نیازهای شهروندان تناسب دارد؟
تفاوت طرح جامع و تفصیلی در مقیاس نقشه است؛ در طرح جامع کلیات مطرح میشود و در طرح تفصیلی به جزئیات پرداخته میشود. طرح تفصیلی بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع شهر تنظیم میشود و نحوه استفاده از زمینهای شهری در محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آنها، وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور، میزان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در واحدهای شهری اولویتهای مربوط به مناطق بهسازی و نوسازی و توسعه و رفع مشکلات شهری و موقعیت تمام عوامل مختلف شهری را تعیین میکند، البته نقشهها و مشخصات مربوط به مالکیت بر اساس مدارک ثبتی تهیه و تنظیم میشود؛ اما طرحهای جامع شهری در ایران در مجموع نتوانسته در جهت توسعه موزون و متناسب شهرها مؤثر باشد، در مواردی مانند پیشبینی جمعیتی اکثر طرحها با واقعیت همراه نیست و در زمینه اقتصادی در سه بخش کشاورزی، خدمات و صنعت، عملاً بسیاری از پیشبینیها تحقق نیافته است.
طرح جامع شهری برای دربرگیری چه مدت تهیه میشود؟
اصولاً فلسفه تدوین طرح جامع شهری توسعه شهرها براساس نیازمندیهای آینده شهر است، اما طرح جامع به شرطی در جهت توسعه شهر مؤثر است که در زمان تدوین آن از نظرات متخصصین کارآمد در حوزههای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، شهرسازی و مدیریت به درستی استفاده شده باشد و تمام نیازهای توسعه شهری به درستی شناخته شده باشد. طرح جامع، طرحی کالبدی فضایی است که با بهرهگیری از تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه شهری به بهبود سازمان قضائی شهر و رفاه اجتماعی شهروندان میپردازد، این طرحها از نظر زمانی میان مدت و به لحاظ مقیاس، کلی است و علی القاعده باید سیاستهای کلی توسعه شهر را تا مدت ۱۰ سال تعیین کند. این طرحها وسیلهای برای ساده کردن تصمیمگیری و سیاست گذاری است و به همین دلیل نقش هدایتی آن از جنبههای با ارزش طرح است.
آیا میتوان برای رفع چالشهای شهری به الگوهای برگرفته از طرحهای جامع امیدوار بود؟
یکی از مهمترین چالشهایی که تمام طرحهای توسعه شهری با آن مواجه است، اجتماع محور نبودن و استقبال اندک شهروندان از اجرای آن است زیرا متأسفانه در زمان تدوین این طرحها هیچ گونه نظرخواهی از شهروندان نمیشود؛ این در حالی است که نارساییها و مشکلات حقوقی و قانونی نیز بر چگونگی و میزان اجرایی شدن طرحهای جامع اثرگذار است. نبود ثبات مدیریتی که متأسفانه به دلیل تغییر در مدیریت شهری در پستهای شهردار و اعضای شورا وجود دارد و سبب دگرگونی اولویتهای مدیریتی میشود، همچنین فشارهای وارده از ارگانهای ذیربط و مراجع بالادستی از کارایی طرحهای جامع شهری کاسته است.
نظر شما