به گزارش خبرنگار ایمنا، اوایل اسفندماه امسال با اعلام رسمی شیوع بیماری کووید ۱۹ در ایران، اقدامات پیشگیرانه به منظور جلوگیری از همه گیری بیشتر این بیماری به خصوص در شهرهای بزرگ انجام شد و در حالی که مردم خود را برای خرید شب عید و تعطیلات نوروزی آماده می‌کردند، کشور رسماً به حالت آماده‌باش درآمد.
این اقدامات بخصوص در مراکز تجمع جمعیت از جمله کلانشهرهای کشور به واسطه شرایط خاص حاکم بیشتر مورد تاکید بود؛ مکان‌های مذهبی بسته شد، وسایل حمل و نقل همگانی شهر تعطیل شده یا با حداقل ظرفیت به کار خود ادامه داد و فعالیت بسیاری از کسب و کارها در سطح شهر، به جز کسب و کارهای مرتبط با مایحتاج ضروری مردم ممنوع اعلام شد.
تعطیلات نوروزی نیز خود دلیلی بر خانه ماندن تعداد قابل توجهی از مردم شد و با وجود ادامه برخی تجمع‌ها به صورت پراکنده شهرهای کشور چند روزی به یک قرنطینه واقعی رسید و حداقل برای ۴۸ ساعت در خواب رفت.
اما به دلیل ضرورت آغاز فعالیت‌ها و حضور شهروندان در فضاهای شهری برای انجام امور روزمره، به فاصله چند روز مجدداً حجمی از جمعیت به فضاهای شهری بازگشت؛ حتی در کلانشهر تهران این اتفاق زودتر افتاد و پایتخت پس از پایان تعطیلات رسمی شاهد تراکم جمعیت و ترافیک سنگین در خیابان‌های شهر بود.
در این بین راهکارهایی نیز برای حضور ایمن مردم در فضاهای عمومی ارائه شد، از قبیل فاصله گذاری اجتماعی، شیفت بندی برای حضور کارمندان در ادارات، ادامه تعطیلی برخی مشاغل با ریسک بالا و استفاده اجباری از ماسک برای حضور در مراکز پر تجمع از جمله وسایل حمل و نقل عمومی و فروشگاه‌ها، هرکدام از این راهکارها خود با چالش‌هایی مواجه بوده است اما تداوم وجود این ویروس و لزوم فعالیت اقشار مختلف برای کسب درآمد، حضور مردم را در فضاهای عمومی اجتناب ناپذیر کرده است تا جایی که ظاهراً به نظر می‌رسد چاره‌ای برای ادامه فعالیت‌ها نیست.
با وجود تاکید بر حضور نداشتن غیر ضرور مردم در فضاهای شهری و ماندن در خانه به عنوان امن‌ترین جای ممکن به نظر می‌رسد شرایط هر روز برای مردم عادی‌تر جلوه می‌کند، شهرها در برخی مقاطع زمانی و در برخی مکان‌ها از جمله پارک‌ها و بوستان‌ها آنچنان شلوغ است که چنانچه دو تصویر از یک چشم‌انداز را به فاصله یک سال مقایسه کنیم، تغییر مشهودی در رفتار ساکنان شهرها نمی‌بینیم.
این خود جای سوال دارد که چه چیز موجب شده تا مردم این روزهاچندان اهمیتی به وجود این ویروس ندهند؛"امیرحسین شبانی" دکترای شهرسازی با اشاره به ابعاد درونی و بیرونی شکل گیری رفتارهای اجتماعی در هر مکان از جمله شهرها می‌گوید: بروز رفتارها تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل مختلف است، چنانچه عواملی که در طول زمان به وجود آورنده یک رفتار اجتماعی هستند، دچار تغییر شوند، رفتارها نیز تغییر می‌کند.
وی می‌افزاید: هر فرد بر حسب سن، جنسیت و شرایط متفاوت، استنباطی از وضعیتی که در آن قرار دارد انجام می‌دهد، به نوعی آگاهی به دست می‌آورد و بر اساس آن آگاهی شروع به بروز رفتار مشخصی در محیط می‌کند.
این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: آگاهی‌های رفتاری می‌تواند در ایجاد تحولات مختلفی که در طول زمان اتفاق می‌افتد، نقش داشته باشد و از یک سطح رویه‌ای و ساده به سطحی عمیق‌تر منتقل و موضوع به همین شکل پیچیده و پیچیده‌تر شود.
شبانی خاطرنشان می‌کند: وقتی رفتاری چه در مقیاس فردی و چه در مقیاس اجتماعی انجام می‌شود، محرک‌هایی از قبیل تشویق یا تنبیه موجب شده این رفتار کم‌رنگ‌تر یا پررنگ‌تر شود، مقبولیت اجتماعی یا اقدامات ارگان‌های رسمی و نهادهای دولتی از جمله این محرک‌ها است، همه این عوامل مجموعه‌ای را تشکیل می‌دهد و منجر به بروز یک رفتار اجتماعی می‌شود.
وی تاکید می‌کند: هنگامی که موضوع بیماری کرونا را به خصوص در زمان اوج آن، اواخر اسفندماه و اوایل فروردین ماه مورد بررسی قرار می‌دهیم، پی می‌بریم که رفتارهای اجتماعی و رفتارهای فردی شهروندان به شدت تحت تأثیر استنباط‌های آنان نسبت به این بیماری است.
این دکترای شهرسازی عنوان کرد: در آن زمان بخش قابل توجهی از ابعاد موضوع برای جامعه مشخص نبود و ابهامات و مجهولات در این زمینه بیشتر از معلومات بود، افراد نسبت به این بیماری دیدگاهی محافظه کارانه داشته و ترس آنان برای بروز رفتار اجتماعی بیشتر بود.
شبانی ادامه می‌دهد: هم جامعه پزشکی و هم جامعه جهانی در حالت کلی نادانستگی‌های بیشتری از این بیماری داشتند و روند ابتلاء و مرگ نیز هم در کشور و هم در سایر کشورها صعودی بود، در چنین شرایطی قاعدتاً مردم درک متفاوتی نسبت به موضوع داشتند.
وی می‌افزاید: به تدریج با نزدیک شدن به نیمه دوم فروردین ماه و بعد از پایان روز طبیعت، فضای اجتماعی و مدیریتی کشور در سطح کلان و نظام مدیریتی شهرها در سطح خرد سازوکارهای کنترلی را برداشت، روند شیوع بیماری شیبی نزولی گرفت و همه این عوامل منجر به تغییر رفتار شد.
این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: تغییر رفتار اجتماعی نسبت به هر پدیده‌ای، حتی کرونا در طول زمان اتفاق می‌افتد و ما نمی‌توانیم تصور کنیم که رفتار یک مجموعه انسانی در مکانی مثل شهر با جمعیتی زیاد و در یک بازه زمانی نسبتاً قابل ملاحظه، ثابت بماند.
شبانی می‌گوید: چنانچه بپذیریم تغییر رفتار اجتماعی یک امر طبیعی در فرآیند برخورد با پدیده‌ای مثل کرونا است، می‌توانیم جهت گیری رفتارها و اثر آن بر بهبود وضعیت جامعه را بررسی کنیم.
وی تصریح می‌کند: چنانچه بروز این رفتارها تشدید کننده روند بیماری باشد، نتوانسته‌ایم مدیریت درستی بر رفتارهای مردم داشته باشیم زیرا به همان اندازه که رفتار تغییر می‌کند، روند گسترش بیماری نیز تغییر می‌کند، چنانچه این دو به موازات هم و به سمت مثبتی پیش بروند، می‌شود نتیجه گرفت که حداقل بخش‌های آسیب پذیر جامعه شهری تا حدودی توانسته‌اند اقدامات خود کنترلی را در سیستم رفتاری خود داشته باشند.
وی تاکید دارد: با توجه به اینکه آگاهی اجتماعی نسبت به روند بیماری از طریق برخی کانال‌های اطلاعاتی مشخص از جمله وزارت بهداشت ارائه می‌شود، قاعدتاً شکل دهنده اصلی به نحوه رفتارهای مردم نیز همین منابع هستند و شاید جریان‌های غیررسمی و شبکه‌های اجتماعی تا این حد اثرگذار نباشند.
همبستگی معناداری بین نحوه مدیریت رسمی کرونا و رفتارهای اجتماعی
این استاد دانشگاه می‌افزاید: همبستگی معناداری بین نحوه مدیریت رسمی کرونا و رفتارهای اجتماعی وجود دارد، در این شرایط مردم سطح خود کنترلی را پایین‌تر می‌آورند و پی بردن به اینکه این مسیر تا چه حد درست یا غلط است نیاز به گذر زمان و تحلیل داده‌ها در آینده دارد، واقعیت این است که بیماری هنوز کنترل نشده اما نیاز است برای اعلان نظر علمی در این زمینه صبر کنیم.
روابط در فضای مجازی جوابگوی نیاز مردم نیست
در همین حال، " زین العابدین سفرچی"، جامعه شناس شهری نیز معتقد است: "در ابتدای ورود این پدیده به ایران با یک پانیک اجتماعی جدی مواجه شدیم و در این مدت علاوه بر افزایش آمار فوتی‌ها، تصاویری از شیوه تدفین قربانیان نیز موجب شد تا مردم با اضطراب اجتماعی فراگیری مواجه شوند. "
وی اظهار می‌کند: بسیاری از مردم از جمله ساکنان شهرها در طول این چند ماه با دریافت اطلاعات رسمی و غیر رسمی سعی کردند از وسایل پیشگیری استفاده کنند و بر طبق آمارها حتی در کلانشهر تهران در حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از شهروندان خود را قرنطینه کردند.
این جامعه شناس شهری تصریح می‌کند: قرنطینه و محدود کردن روابط اجتماعی فشار روانی زیادی داشته و هر جامعه ظرفیت مشخصی برای حضور نداشتن در فضاهای عمومی از جمله فضاهای شهری دارد، شاید این ظرفیت بیشتر از دو سه ماه نباشد بخصوص که احساس خطر نسبت به مرگ و میر ناشی از بیماری کاهش پیدا کرده است.
سفرچی ادامه می‌دهد: انسان‌ها به بودن در اجتماع و داشتن روابط اجتماعی نیاز دارند و روابط در فضای مجازی جوابگوی نیاز آنان نیست، به علاوه حضور در فضاهای عمومی شهر و حضور در طبیعت نیز مسئله مهمی است که باید در نظر گرفته شود.
وی با بیان اینکه همه دولت‌ها در جهان در تلاش هستند تا شرایط را عادی جلوه دهند، تاکید می‌کند: البته رفتارهای مسئولان بر مبنای الگوهای دیگری نیز تنظیم می‌شود که بخش زیادی از آن نشأت گرفته از ضرورت است، اما آنچه اهمیت دارد این است که آنان ضمن تاکید بر رعایت برخی موارد از جمله استفاده از ماسک در وسایل حمل و نقل عمومی، شرایط متناسب را نیز برای شهروندان فراهم کنند و با در اختیار گذاشتن وسایل پیشگیری و به وجود نیاوردن شرایط تجمع از جمله ایجاد صف‌های طولانی، به فاصله گذاری اجتماعی و جلوگیری از گسترش بیماری کمک کنند.
نظر شما