به گزارش خبرنگار ایمنا، بر اساس پیشنهاد شورای بینالمللی ابنیه و محوطهها (ICOMOS) به یونسکو در سال ۱۹۸۲، روز ۱۸ ماه آوریل به عنوان روز جهانی بناها و محوطههای تاریخی ثبت شد. ایکوموس خود یک سازمان ناظر نگهداری و پاسداری از اماکن میراث فرهنگی در سراسر جهان است. این سازمان در پی منشور ونیز در سال ۱۹۶۵ و در ورشو پایهگذاری شد تا مشاوری جهت یونسکو در رابطه با میراثهای جهانی باشد.
ایده شکل گیری ایکوموس به سالها قبل باز میگردد و میتوان گفت همزمان با رشد رشتههایی چون باستان شناسی و فهمیدن اهمیت آثار و میراث فرهنگی و تاثیر آن بر بعد از خود، ایده اولیه تشکیل چنین سازمان جهانی مطرح شد. رفته رفته ایکوموس شکل گرفت و اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا کمیتههای ملی دارد. در ایران نیز از سال ۱۳۸۱ کمیته ملی ایکوموس ایجاد شد و هر سال در روز جهانی بناهای تاریخی برنامههای مختلفی برگزار میکند.
میراث فرهنگی و آنچه به عنوان آثار تاریخی شناخته میشود در درجه اول نیاز به نگهداری دارد. برای نگهداری متناسب نیز باید اهمیت این بناهای تاریخی را درک کرد، بسیاری از صاحب نظران معتقدند که میراث فرهنگی زیربنای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی آینده یک جامعه است. هر جامعهای نیاز دارد که میراث و پیشینه خود را بیاموزد و بشناسد ضمن اینکه هر نسل وظیفه حفاظت از میراث فرهنگی را دارد.
"فرهنگ مشترک، میراث مشترک، مسئولیت مشترک"
هرسال برای روز جهانی بناها و محوطههای تاریخی، ایکوموس بیانیه و شعاری را منتشر میکند. در بیانیه سال ۲۰۲۰ این سازمان شعار "فرهنگ مشترک، میراث مشترک، مسئولیت مشترک" درج شده تا بر اهمیت حفظ اشتراکات انسانی تاکید کند. همچنین در بخش ابتدایی بیانیه از تمام اعضا و کمیتههای ملی خواسته شده تا برای جشن سالانه این روز شرایط شیوع کرونا را در نظر گرفته و اولویت را حفظ سلامتی قرار دهند.
در بیانیه سالانه ایکوموس آمده است: «"فرهنگهای مشترک، میراث مشترک ، مسئولیت مشترک" منعکسکننده مفهوم جهانی میراث به عنوان بخشی از هویت فرهنگی در زمانی تغییر بسیار سریع جمعیت در کنار عدم پایداری محیطهای زیستی هستیم. این شعار، میراثهایی اعم از مکانها، مناظر، الگوها و یا مجموعههایی را دربر میگیرد که اغلب با گروههای متعدد و متنوع مرتبط هستند. در مرکز این مسئله، روابط بین فرهنگها یا گروههای فرهنگی و مسئولیت جمعی آنها برای مراقبت و حفاظت از صفات برجسته، معانی و ارزشهای میراث قرار گرفته است.
با این حال ایده "اشتراکات" تحریک آمیز است. در یک مفهوم تاریخی، فرهنگها و جوامع معمولا شیوههای فرهنگی و همچنین دیدگاههای خود را با یکدیگر به اشتراک میگذارند. با این وجود در برخی موارد این ویژگیها به جای تصویب جمعی، بر جمعیت اجباری شده و در مقابل مقاومت قرار گرفتهاند (مانند برخی پیروان دینی و مذهبی که گاها تصور میکنند سیاستهای حفاظتی از بعضی مکانهای دینی با عقایدشان مغایرت دارد).
در موارد دیگر ممکن است دانش و عمل را فرهنگها خصوصا فرهنگهای بومی در اختیار خود نگه دارند و آن را به اشتراک نگذارند. علاوه بر این بسیاری از میراثها به دلیل نمادین بودن توسط گروههای مخالف عقیدتی تخریب شدند (مانند مجسمه بودا در بامیان). به طور معمول در کار میراث، ارزش مکانها میتواند منجر به بحثهایی در مورد حفاظت از آنها شود. در تصویب عبارت "مشترک" برای روز جهانی بناها و محوطههای تاریخی در سال ۲۰۲۰ از فعالان میراث فرهنگی دعوت میشود تا درباره ایده اشتراک در حوزه میراث، فرهنگ و مسئولیت بیشتر جستجو کنند.»
اشتراکات حلقه مفقوده حفظ میراث در ایران
ایران به دلیل پیشینه و تاریخ بی نظیر خود یکی از کشورهای دارای غنای فرهنگی و بناهای تاریخی متعدد است و علیرغم داشتن میراث فرهنگی فراوان، همواره در این مرز و بوم نگهداری و حفاظت از آن دچار ضعفهایی بوده است و این کاستیها با تناسبهای متفاوت از زمانهای دور که برخی پادشاهان و حاکمان در تقابلها، آثار پیشینیان را نابود میکردند تا تاریخ مدرن ایران که میراث فرهنگی دارای سازمان و حتی وزاتخانه شد، بوده است.
حتی در برهههایی طلایی که کاوشهای باستان شناسی برای یافتن ارزشهای تاریخی در ایران انجام شد نیز این کاوشگران خارجی بودند که با غارت اموال موزههای خود را پربار کردند. مساله حفظ و نگهداری در بناهای تاریخی ایران که جز ۱۰ کشور برتر جهان از نظر ثبتهای جهانی هم است، به یک معضل تبدیل شده و باید جستجو، تحقیقات و برنامههای اجرایی محکمتری انجام شود. ایران از ابتدا محل زیست گونههای فرهنگی متفاوتی بوده و میتوان با استفاده از کلید واژه "اشتراکات" و با ایجاد همافزایی بین فرهنگهای مختلف این سرزمین تلاش بیشتری برای حفظ آثار کرد.
از طرفی دیگر، ایران در گذشتههای دور سرزمینی وسیعتر بوده و بسیاری از آثار بر جا مانده از گذشتگان در گستردهای فراتر از سرزمین امروزی ایران قرار دارند. از آن جایی که در سال جاری ایکوموس بر "اشتراکات" تاکید دارد، میتوان با همکاری کشورهای همسایه این آثار بر جا مانده را حفظ و تصویری کامل از فرهنگ و تمدن در فلات ایران به جهانیان ارائه داد.
نظر شما