به گزارش خبرنگار ایمنا، با شیوع کرونا و اتخاذ تدابیر بهداشتی متأثر از آن، شهرها در برابر پرسشهای مهمی قرار گرفتهاند؛ از جمله اینکه طراحی شهرها چه تأثیری بر انتقال ویروس داشته است؟ در پاسخ به این پرسش، تمایز میان دو شیوه طراحی تمرکزگرا و غیرمتمرکز قابلتوجه است.
تمرکز خدمات در شهرهای تمرکزگرا موجب تشکیل تجمعهای بزرگتر میشود و احتمال انتقال ویروس افزایش مییابد، در مقابل، در شهرهای غیرمتمرکز هریک از بخشهای شهر با دارا بودن خودکفایی نسبی، راحتتر با سیاست قرنطینه تطابق مییابند و با محدود شدن رفتوآمدها، کنترل همگانی و شکستن زنجیره انتقال ویروس سریعتر میسر خواهد شد.
بروز حوادث طبیعی یا مصنوع، همواره بر نحوه طراحی شهرها اثرگذار بودهاند. شیوع وبا در لندن قرن نوزدهم، یا آنفولوآنزای اسپانیایی در نیویورک و مکزیکوسیتی در اوایل قرن بیستم، یا ابولا در غرب افریقا در اوایل قرن بیستویکم، هریک نمونههایی از تأثیر روشهای مواجهه با بیماریها بر سیاستهای شهری بودهاند.
با شیوع کرونا در شهرهای مختلف دنیا این پرسش مطرح است که آیا ملزومات مقابله با این بیماری مسری نیز بر طراحی شهرها تأثیری خواهد گذاشت؟ گرچه در زمان حاضر نمیتوان پاسخ دقیق و قطعی به این پرسش داد، اما به نظر میرسد با توجه به نقش مستقیم تعاملات افراد در فضاهای عمومی در سرعت انتقال بیماری، بازنگری در تراکمها و تجدیدنظر در ایجاد فضاهای شدیداً متراکم، در کنار تمرکززدایی از خدمات، از جمله اقدامات شهرسازانهای باشد که تابآوری شهرها را در برابر شیوع بیماریهایی نظیر کرونا ارتقا بخشد.
کرونا و نهادهای محلی
در شرایط بروز بحرانهای شهری، به خصوص بروز بلایای طبیعی یا شیوع بیماریها، خودکفایی محلههای شهر و مدیریت در مقیاس محلی اهمیت دو چندان مییابد.
در روزهای اخیر و با بروز بحران شیوع کرونا در شهر مشهد، شاهد اقدامات مؤثری در سطح محلات، همچون اطلاعرسانی در مورد مسائل بهداشتی، توزیع بستههای بهداشتی، ضدعفونی معابر و مراکز اصلی محله، با همکاری نهادهای محلی و مدیریت شهری بهویژه در محلات کمبرخوردار بودهایم. نهادهای متعدد محلی همچون مساجد، مراکز نیکوکاری، شوراهای اجتماعی محلات، دفاتر تسهیلگری توسعهی محلی با بخشهای مختلف مدیریت شهری، دولت و دیگر نهادها در حال همکاری هستند، هرچند تعدد دستگاهها و نبود هماهنگی میانبخشی در سطوح محلی تا سازمانی منجر به تضعیف نتایج آن میشود، اما برآیند این اقدامات مفید است.
با درس گرفتن از تجربه ارزشمند کنونی، به رسمیت شناختن نهادهای محلی در همه زمانها، برقراری ارتباط مداوم و مؤثر با بدنه مدیریتی، ساختارمند کردن نهادها با حداقل مداخلات بروکراتیک، تقویت هماهنگی میان نهادهای دولتی و حاکمیتی سطح محله با مدیریت شهری و آموزش مؤثر، میتوان تابآوری محلات را ارتقا بخشید.
بازگشایی شهرها
با شیوع ویروس کرونا در سراسر جهان، شهرها یکی پس از دیگری تعطیل شدند و با تعطیلی مراکز خرید، مراکز تفریحی و اماکن عمومی شهرها همانند شهر ارواح شدند، هزینههای اقتصادی این تعطیلی فارغ از مباحث سلامتی جسمی و روانی انسانها ویرانکننده است. این بیماری همهگیر در امواج بعدی نیز، حداقل تا ۱۸ ماه آینده ما را تهدید میکند و تا زمانی که واکسن و یا ایمنی عمومی ایجاد نشود، باید در کنار بسیج عمومی منابع پزشکی، برای آیندهای ایمن و امن نیز آماده شویم. نمیتوان با زدن «دکمه تنظیم مجدد»، شهر را به آنچه که در گذشته بود، بازگرداند. برای ادامه حیات شهرها با وجود این پدیده، باید دست به تغییرات مهم و اساسی بزنیم.
در ادامه چهار نکته کلیدی که بر اساس پژوهش ریچارد فلوریدا و همکارش استیون پدیگو تهیه شده است، مطرح خواهد شد.
تغییرات در حملونقل
ما باید سیستم حملونقل که به عنوان رگهای حیاتی اقتصاد و زندگی است را با شرایط جدید سازگار کنیم. در فرودگاهها و پایانهها تمهیداتی برای غربالگری بیماری، توزیع ماسک و ضدعفونی مداوم، هدایت مردم از طریق علائم و خطوط رنگی در کف برای رعایت فاصلهی اجتماعی و کاهش تعداد مسافر در هواپیما و قطار باید در نظر گرفته شود. سیستم حملونقل ریلی و اتوبوس درونشهری نیازمند تغییراتی در زمینه طراحی ایستگاهها، نحوه خدماتدهی و تنظیم تعداد بر اساس تراکم جمعیت است.
خیابانها نیز نیازمند مقاومسازی و بهروزسازی هستند؛ با هدف ترویج فاصلهی اجتماعی، تعریض پیادهروها در مکانهای شلوغ و تجاری و ساخت پیادهروهای جدید در دستور کار قرار گیرد، همچنین ایجاد و تعریض خطوط دوچرخه به منظور ترغیب به استفاده بیشتر و امکان رعایت فاصله اجتماعی پیشنهاد میشود. توسعه برنامههای اشتراک دوچرخه و اسکوتر به عنوان روشی مؤثر در برابر ازدحام حملونقل عمومی توصیه میشود. لازم به ذکر است که توسعه فضاهای پیاده و تعریض خطوط دوچرخه در حال حاضر در نیویورک و برلین در دستور کار قرار گرفته است.
برنامه ریزی در اماکن عمومی
برای تغییر نحوه استفاده از دیگر زیرساختهای بزرگ مقیاس همچون ورزشگاهها، میادین ورزشی، مراکز همایش، سینما و تئاتر، دانشگاهها و مدارس به استراتژیهایی نیاز داریم، کاهش تعداد دانشآموزان در هر نوبت کلاس، کاهش تعداد تماشاگران در سالنها و ورزشگاهها در کنار اقدامات بهداشتی میتواند به بازگشایی سریعتر این زیرساختهای مدنی و بازگشایی اقتصاد کمک کند.
نجات کسبوکارهای خرد
برای محافظت از اقتصادهای محلی خود به اقدامات قوی و پیشگیرانه نیاز داریم، در شرایطی که پیشبینی میشود نزدیک به 75 درصد کسب و کارهای خرد همچون آرایشگاهها، رستورانها و انواع خردهفروشیها در موج اول همهگیری ورشکست شوند، در کوتاهمدت پشتیبانی از آنها با اعطای انواع وامهای بدون بهره، معافیتهای مالیات و عوارض در کنار مشاوره و راهنمایی آنها برای بازگشایی ایمن میتواند از تأثیرات این تعطیلی اجباری ویرانگر بکاهد.
علاوه بر آن در چنین شرایطی اقتصاد خلاق از جمله گالریهای هنری، موزهها، تئاترها، سالنهای موسیقی به همراه هنرمندان، بازیگران و نوازندگان در معرض خطر جدی قرار دارند، لذا باید با کمک بخشهای دولتی، خصوصی و بشردوستانه به زنده نگهداشتن صحنههای فرهنگی شهر کمک کرد.
ارزش خدمات
باید برای محافظت از افرادی که به فضا و اقتصاد روح میدهند، اقدامات فعالانه انجام دهیم. اکنون زمان آن رسیده است که ارزش واقعی کار کارگران خدمات خط مقدم را با محافظت بهتر، حقوق بالاتر و مزایای بیشتر قدر بدانیم، با توجه به اینکه تقریباً نیمی از مردم (امریکا) در مشاغل خدماتی با دستمزد پایین کار میکنند و درصد قابلتوجهی از این افراد در خط مقدم این همهگیری قرار دارند، حمایت از آنها در کارشان به ما در بحرانهای آینده کمک خواهد کرد.
از طرفی دیگر در معرض آزمایش گستردهای در زمینه کار از راه دور هستیم، توسعه کار از راه دور علاوه بر اینکه شرایط کار را تغییر میدهد، شاید فرصت مناسبی برای برخی از شهرها باشد تا ساکنان جدید را که از دفاتر خود دور میشوند به خود جذب کند.
همچنین نباید درسی که از این بحران گرفتهایم و پیش از این، از تاریخ نیز فراگرفتهایم را فراموش کنیم؛ فقر متمرکز، نابرابری اقتصادی، جداییگزینی قومی، نژادی و اقتصادی نه تنها از نظر اخلاقی عادلانه نیست، بلکه زمینه را برای گسترش ریشهای این همهگیری نیز آماده میکند.
برنامهریزی برای بازگشت
بیشک در یک یا دو سال به شرایط عادی باز خواهیم گشت. سرانجام به کار و مدرسه میرویم، کودکان خود با دوستانشان بازی میکنند و در رستورانها، تئاترها و استادیومها جمع میشویم و مانند دیگر بحرانهای بهداشتی از آن عبور میکنیم، اما این بازگشت خودبهخود ایجاد نمیشود. برای اداره شهرها و جوامع خود به آمادگی، برنامهریزی و پشتیبانی نیاز داریم. زمانِ آن اکنون است و اقداماتی که ۱۲ تا ۱۸ ماه آینده انجام خواهیم داد برای امنیت شهرها، بهداشت عمومی کارگران و اقتصاد شهرها بسیار مهم خواهد بود.
فاصله اجتماعی با استفاده از دوچرخه
شیوع کرونا و اعمال سیاست فاصلهگذاری اجتماعی در بسیاری از شهرهای جهان سبب تغییر الگوی رفتاری شهروندان و در نتیجه، تغییرات موقت در فضاهای شهری شده است. شهروندان بسیاری از شهرها برای پرهیز از حضور در محیط متراکم وسائل حملونقل عمومی و رعایت فاصله اجتماعی، به استفاده از دوچرخه روی آوردهاند، در نیویورک و شیکاگو استفاده از دوچرخه نسبت به گذشته دو برابر بیشتر شده است، در روز نهم ماه مارس عبور و مرور دوچرخهها بر پلهای رودخانهی شرقی نیویورک، نسبت به بیشترین آمار سال گذشته ۵۲درصد افزایش یافته و از ۱۴ هزار و ۳۲ تردد به ۲۱ هزار و ۳۰۰ تردد در روز رسیده است، شهروندان شیکاگو نیز در ابتدای ماه مارس دو برابر بیش از سال گذشته از برنامه اشتراک دوچرخههای این شهر استفاده کردند.
در مواجهه با این تغییر الگوی رفتاری، فضاهای شهری نیز دستخوش تغییر شدهاند؛ برای مثال مدیریت شهری نیویورک تصمیم گرفته دو مسیر جدید دوچرخهسواری اضطراری تأسیس نماید تا پیوستگی شبکه دوچرخه ارتقا یابد.
جایگزین حملونقل عمومی
وسایل حملونقل عمومی در دوران همهگیری کرونا، جزو محیطهای پرخطر به شمار میروند، تعطیلی موقت سرویسدهی حملونقل عمومی گرچه میتواند در کوتاهمدت بهعنوان یک راهحل اضطراری مطرح باشد، اما تداوم آن در بلندمدت دشوار و حتی غیرممکن است.
مدیران شهر مکزیکوسیتی برای افزایش فاصله اجتماعی و کاهش استفاده شهروندان از حملونقل عمومی، در نظر دارند مسیرهای ویژه دوچرخه در این شهر را چهار برابر افزایش دهند.
خودروی کمتر، دوچرخه بیشتر
بوگوتا، پایتخت کلمبیا در ماههای اخیر درگیر سه مشکل آلودگی شدید هوا، بیماریهای تنفسی فصلی و بیماری کووید -۱۹بوده و فشار مضاعفی بر سیستم درمان این شهر وارد شده است. مدیران این شهر در اقدامات سریع خود در قبال همهگیری کرونا، علاوه بر سیاست قرنطینه به گسترش شبکه ویژه دوچرخه، بهعنوان یک وسیله نقلیه شخصی پاک روی آوردهاند.
بوگوتا که در ردهبندی ترافیک شهرهای جهان در سال ۲۰۱۹ بدترین وضعیت ترافیکی (۱۹۱ ساعت معطلی در سال) را داشته، با تغییر مقطع عرضی معابر و کاستن از خطوط سوارهرو، ۷۶ کیلومتر مسیر دوچرخهسواری جدید ایجاد کرده است تا علاوه بر رعایت فاصله اجتماعی، به مشکل آلودگی هوای شهر را نیز غلبه کند.
فرصت برنامهریزی
اکنون زمان بسیار مناسبی برای برنامهریزی رو به جلو است. فضاهای عمومی دسترسپذیر برای همه، نه یک امر مستحب، بلکه یک نیاز واجب برای اطمینان از تابآوری اجتماعی، فرهنگی، زیستمحیطی و اقتصادی هر شهر و اجتماع است.
باید اتفاقات جاری را رصد کنیم و از تغییرات اساسی که در رفتارها، الگوهای حرکتی، بهبود شرایط محیطزیست و تبعات مؤثر بر کسبوکارهای محلی درس بگیریم تا روش برنامهریزی برای اجتماعپذیری، سلامتی و رفاه را ارتقا بخشیم.
خیابانهای خالی شهر
تنها در طول چند هفته، همهگیری کووید-۱۹ بخش عمدهای از روابط مردم را با شهرها، محلهها و خیابانهایی که در آن زندگی میکنند، به طور چشمگیری تغییر داده است. در مدت زمان کوتاهی، شاهد تجدید ساختار قابل توجه هم در فضاها و هم در روابطمان با آنها بودهایم. خالیشدن فضای خیابانها در شهرهای جهان، واضحتر از همیشه است.
در ایتالیا که شدیدترین درگیری با همهگیری را تجربه میکند، شاهد کاهش ۶۵ درصدی حجم کلی ترافیک و کاهش ۷۰ درصدی سفر با خودروی شخصی بودهایم. در ایالات متحده امریکا، سانفرانسیسکو، اولین شهری که قانون قرنطینه خانگی را صادر کرد، شاهد کاهش۵۰ درصدی حجم ترافیک بودهایم، بنابراین با تردد حداقلی وسایل نقلیه و کاهش خدمات حملونقل عمومی و یا تعطیلی آنها، خیابانهای زیادی را به معنای واقعی کلمه خالی از تردد وسائل نقلیه موتوری و آلودگیهای آنها مشاهده میکنیم. این تغییر بیسابقه محرکی شده تا بعضی از شهرها از این فرصت برای گسترش موقت زیرساختهای مرتبط با سایر مُدهای حملونقلی استفاده کنند.
شبکه منسجم
در هفتههای گذشته، بوگوتا یکی از اولین شهرهایی بود که از فرصت همهگیری کووید-۱۹ برای گسترش برنامهی سایکلویا برنامهای که در آن خیابانهای مشخصی در روزهای یکشنبه به روی اتومبیلها بسته میشوند، استفاده کرد و این برنامه را در تمام هفته اجرا کرد، طی یک شب، یک شبکه حیاتی ۵۸۵ کیلومتری از خیابانها و مسیرهای دوچرخه را به یکدیگر متصل کرد تا برای دوچرخهسواری، اسکوتررانی، دویدن و پیادهروی مورد استفاده قرار گیرد، در حالی که استفاده از وسایل حملونقل عمومی توصیه نمیشود، این خیابانها از یکسو تنها راه برای آمدوشد افرادی است که باید در محل کار خود حاضر شوند و از سوی دیگر، فضایی تفریحی برای افرادی به شمار میرود که در خانههایشان محدود هستند. درست بعد از بوگوتا، شهردار مکزیکوسیتی از یک شبکه گسترده شهری از چنین خیابانهایی خبر داد، و بعد از آن فرماندار نیویورک در پاسخ به رونق استفاده از دوچرخههای اشتراکی، از ابتکاراتی به منظور گسترش شبکهی دوچرخه و بهبود امنیت دوچرخهسواران استفاده کرد.
مزیت حیاط اشتراکی
همهگیری کووید-۱۹علاوه بر خیابانها، ما را به بازاندیشی در مورد مسکن نیز دعوت کرد. در این دوره بحرانی بلوکهای مسکونی دارای حیاط اشتراکی با مقیاس انسانی ارزش خود را برای ساکنانشان نشان دادند. حیاط این بلوکها با فراهم آوردن فضای نیمهخصوصی، نیمهعمومی بهعنوان تنها فرصت دسترسی ساکنانشان به زندگی "بیرون از خانه" از طریق بالکنها، آستانهها و باغچههای حیاطها مزیت خود را نشان دادند. در زمانی که آزادیهای فردی و اجتماعی محدود شده است، این فضاها به مردم این فرصت را میدهد تا به راحتی "بیرون" بیایند و با همسایگان خود معاشرت کنند، در هیچجایی به اندازه ایتالیا با تجربه آوازخوانی دستهجمعی مردم در بالکنها، این موضوع دیده و مشهور نشده است.
شهر نرم
"شهر نرم" رویکردی را معرفی میکند که در آن شهرسازی با اولویت تأمین نیازهای اساسی انسان مانند نور، هوا و ارتباط با مکان و اجتماع صورت میگیرد؛ رویکردی که نباید تنها در مواقع بحران در نظر گرفته شود. شهرهایی مانند میلان اهمیت پذیرش درجات مختلف جامعهپذیری، تأمین فضاهای باز و صمیمی برای تشویق روابط انسانی و دسترسی به نور خورشید، هوای تازه و طبیعت را در محیط انسانساخت نشان میدهند، در حالی که چنین ویژگیهایی در توسعه مدرن شهری به راحتی کنار گذاشته میشوند.
** ترجمهای آزاد از دو مقاله " ما نیاز به بازگشایی شهرهای خود داریم، اما نه بدون ایجاد تغییرات اساسی" از ریچارد فلوریدا و " Helle Søholt "با عنوان " فضای عمومی و زندگی عمومی بااهمیتتر از همیشه" و دیگر مقالات شهرسازی از محمدحسین رضاپناه دکتری معماری و شهرسازی
نظر شما