به گزارش خبرنگار ایمنا، در حالی اسفندماه از نیمه خود میگذرد که بازار شب عید از هرسال دیگر بیجانتر و کمرونقتر است. سالی است با پایانی ناخوش برای همه مردم، بهویژه کسبه زیرا ویروسی به جان بازارها و کسبوکارهای خرد افتاده که شاید خیلیها را تا مرز ورشکستگی هم برساند و در این میان شغلی غیررسمی به نام دستفروشی هم وجود دارد که در روزهای پایانی سال، بخش بزرگی از خانوارهای جامعه از طریق همین مشاغل، معیشت میگذرانند، اما امسال در اثر شیوع ویروس کرونا و خطر بیماری، بسیاری از آنان بیکار شدهاند. اگرچه دستفروشی جزو مشاغل کاذب محسوب میشود اما عدهای در شرایط نامساعد اقتصادی و رکود بازارها مجبور به روی آوردن به این شغل هستند.
البته برای گروهی از دستفروشان این شغل دائمی و برای عدهای فصلی و کوتاهمدت است؛ شغلی است که در گوشه و کنار هر شهری به چشم میخورد و فعالانش بدون پرداخت مالیات و اجاره کسب درآمد کرده و در زمانهایی همچون آستانه نوروز نیاز بسیاری از افراد را رفع میکند. با این حال امسال کرونا دستفروشان را هم راحت نگذاشته و بازار آنها را کساد کرده است. شیوع کرونا بهطور طبیعی خیابانها را از جمعیت خالی کرده و همانهایی هم که رهگذر هستند چندان تمایلی به خرید از دستفروشان از ترس سرایت بیماری، ندارند. بر این اساس اغلب مراکزی که معمولاً بهعنوان بازار دستفروشان شناخته میشده، یا از سوی نهادهای رسمی تعطیل شدهاند یا آنکه نبود مشتری آنها را به تعطیلی کشانده است.
بازارهای دستفروشی تعطیل است
سالهاست که با توجه به رکود حاکم بر اقتصاد، بیشتر کاسبان به شغلهای آخر سالی کوتاه اما پردرآمدی همچون دست فروشی روی میآوردند. این فعالان بهنوعی در کنار شاغلان دست فروش قرارگرفته و مبادرت به فروش اجناس مختلفی دارند.
ازنظر برخی دستفروشی، هم یکراه کسب درآمد برای قشرهای ضعیف جامعه است و هم بخش جذابی از فرهنگ و اقتصاد شهر را به نمایش میگذارد. از طرفی هم سالهاست بساط دستفروشان بهویژه در کلان شهرهایی مانند اصفهان یکی از چالشهای مدیران شهری برای حفظ نظم و زیبایی شهر است اما این بخش جداییناپذیر اقتصاد شهری همچنان به حیات خود ادامه داده و شاید مهمترین وظیفه مدیران شهری تصمیمگیری برای چگونگی فعالیت صحیح و سازمانیافته آنها و هدایتشان به بازارهای محلی باشد.
اما موضوع قابلتأمل در شرایط فعلی آن است که سال گذشته در چنین روزهایی، در برخی خیابانهای شهر، بساط دستفروشان داغداغ بود؛ از پوشاک و خوراک گرفته تا دیگر اقلام مرتبط با شب عید اما امسال خیابانهایی را میبینیم خالی از جمعیت، سوتوکور و خلوت زیرا نهتنها مردم بلکه خود دستفروشان هم به دلیل ترس از ویروس به خانهنشینی پناه آوردهاند و البته بازارهای مرتبط با آنها نیز گفته میشود، تعطیل هستند. همانگونه که در اصفهان جمعهبازارها برای جلوگیری از شیوع کرونا تا اطلاع ثانوی تعطیلشده است، بهویژه جمعهبازارهای بعثت و خودرو که فعلاً در تعطیلی به سر میبرند.
در این راستا محمد مجیری- مدیرعامل سازمان ساماندهی مشاغل شهری اصفهان با اشاره به تعطیلی جمعهبازارهای بعثت و خودرو به دلیل مقابله با شیوع کرونا به خبرنگار ایمنا میگوید: این دو بازار تحت نظارت شهرداری، فعلاً تعطیلشده و لازم است دیگر بازارهای روز که در نقاط دیگر شهر هستند نیز تا اطلاع ثانوی تعطیل شوند.
وی در رابطه با ساماندهی دستفروشان اصفهان میافزاید: دستفروشی بهعنوان یک پدیده اجتماعی، نازیباییهایی را در شهر به وجود آورده و شهرداری اصفهان درصدد رفع ریشهای مشکلات و ساماندهی دستفروشان است.
به گفته مجیری یکی از بزرگترین بازارچههای دستفروشی اصفهان، جمعهبازار بعثت است که بسیار هم مورد استقبال شهروندان قرار میگیرد تا جایی که حدود ۲۰۰ هزار نفر فروشنده دارد و این نشاندهنده ازدحام و ترافیک شدیدی است که در این بخش وجود دارد.
مدیرعامل سازمان ساماندهی مشاغل شهری اصفهان اظهار میکند: از اواسط سال گذشته ساماندهی این فضا آغاز شد و اقدامات عمرانی مناسبی در آن انجامگرفته است.
وی تصریح میکند: متأسفانه تعدادی فروشنده در کنار بازار اصلی، بازاری فرعی و غیررسمی در فضای خاکی ایجاد کرده بودند و اقدام به فروش پرنده و مواد غذایی غیرمجاز داشتند بهطوریکه در پوشش کالا اقدامات دیگری از جمله فروش مواد انجام میشد که با همکاری ارگانهای مربوطه آنها نیز تعطیل شدند، البته قرار بر آن است بهطور دائم از فعالیت این فروشندگان غیررسمی ممانعت شود.
وی خاطرنشان میکند: انتظار میرود با همکاری دستگاههای انتظامی و بهداشتی این وضعیت ساماندهی شود؛ بهعلاوه جلسهای با حضور مدیران شهرستان برقرار شد تا با همکاری همه ارگانها بازار اصلی به شکلی مطلوب درآید تا به دنبال آن، بتوان امکانات موردنیاز در بازار را فراهم کرد.
رشد دستفروشی پیامد رکود اقتصادی است
جدای از موضوع ورود ویروس کرونا و تأثیرش بر مشاغل مختلف همچون دستفروشی، بحثی که در این رابطه وجود دارد آنکه واقعاً شرایط اقتصادی این سالها، باعث رواج پدیده دستفروشی شده است؟ یا آنکه درآمد نسبتاً خوب این شغل در کلانشهرها موجب سوق عدهای بهسوی دستفروشی میشود؟
و مورد دیگر اینکه تابهحال چه تمهیداتی برای سامان بخشی به دستفروشان اصفهان انجامگرفته است؟
اصغر برشان، دبیر اجرایی خانه کارگر اصفهان دراینباره به ایمنا میگوید: اگرچه امرارمعاش بخشی از قشرهای ضعیف جامعه وابسته به همین پدیده است اما دستفروشی میتواند در شرایط اقتصادی کنونی، فرصتی برای رونق اقتصادی شهر باشد. این موضوع هم قابلتأمل است که اصفهان بهعنوان یک کلانشهر گردشگری در دنیا معروف است با این اوصاف وجود دستفروشان در مناطق گردشگر پذیر اصفهان، منظرههای تاریخی و طبیعی شهر را نازیبا میکند.
وی اضافه میکند: این مشاغل زمانی که سامانیافته باشد مشکل چندانی ایجاد نمیکند، در اصفهان نیز در گذشته دستفروشیهای سامانیافته مانند جمعهبازار کتاب وجود داشت که بنا به دلایلی از بین رفت اما زمانی که دستفروشان در بعضی نقاط شهر مانند مسیر پیاده راه چهارباغ بساطهایی را پهن میکنند مشکلآفرین است و مزاحمتهایی را به وجود میآورد.
برشان خاطرنشان میکند: ایجاد بازارچههای محلی اغذیهفروشی و کافیشاپ در برخی شهرها از تجربههای موفقی محسوب میشود که در صورت وجود متقاضی در شهر اصفهان برای برپایی چنین مراکزی از سوی شهرداری ممانعتی ایجاد نخواهد شد البته اگر سلامت و بهداشت مواد غذایی قابلعرضه در این بازارچهها از سوی مسئولان بهداشت مورد تأیید قرار گیرد، به عبارتی وجود چنین بازارچههایی میتواند جایگزین مناسبی برای بساطهای پراکنده دستفروشان باشد.
وی یادآور میشود: ایجاد بازارچهای برای خریدوفروش کالاهای خانگی دستدوم شهروندان، نیز راهکاری مناسب برای صرفهجویی اقتصادی در شرایط کنونی بهشمار میآید.
انفجار دستفروشی در بازار کار
به نظر میرسد پدیده دستفروشی که بهعنوان شغلی کاذب در کشور مطرح است، گذشته از معضل سد معبر بودنش، نیاز به بررسی عمیقتری دارد تا دلیل اصلی شکلگیری چنین پدیدهای مشخص شود؟
قابلذکر است که اصل دستفروشی در قانون برایش مجازاتی تعیین نشده و جرم نیست اما سد معبر تخلف است و جرم محسوب میشود، رشد دستفروشی نیز در این سالها ریشه در مسائل کلان اقتصادی و اجتماعی کشور داشته و قطعاً قابل انکار نیست.
در میان شهرها، تهران و پس از آن دیگر کلانشهرهایی همچون اصفهان و مشهد اصلیترین میزبان برای دستفروشان هستند. که سامان بخشیدن به آنها از بحثهای روز است. افرادی که گفته میشود اغلب آنها فاقد هرگونه درآمد دیگر و بیمه هستند و زنان سرپرست خانوار و مردان از کار افتاده در این بین بسیار دیده میشود. بنابراین برای ساماندهی، لازم است بانک اطلاعاتی این افراد تدوین و تهیه شود.
اما بحث قابلتأمل در پاسخ به افرادی است که میگویند دستفروشان کالای قاچاق و کالای بیکیفیت میفروشند؛ مگر در مغازههای ما فروش کالای قاچاق و بیکیفیت انجام نمیشود؟ میگویند دستفروشان رقیب مغازهداران شدهاند؛ مگر بارها اعلامنشده است که رقابت برای تعدیل قیمتها مناسب است؟
بنابراین نمیتوان چنین ادعایی داشت که دستفروشان خطری برای اصناف هستند. با این توجیه که آیا واقعاً این قشر برای مغازهداران خطرآفرین هستند یا فروشگاههای زنجیرهای که در شهرها بهطور قارچ گونه در حال افزایش هستند؟
بر اساس تحقیقات دانشگاهی دستفروشان ۹۰ درصد کالاهای خود را از عمدهفروشان و مغازهداران تأمین میکنند، بنابراین این افراد ضرری که ترسیم میشود را نخواهند رساند.
واقعیت آن است وقتی دولتها نمیتوانند حمایتی مناسب برای ایجاد شغل داشته باشند و از طرفی هم شرایط اقتصادی به گونهای است که اقدام برای ورود به بخش خصوصی برای عدهای ممکن نیست بخش بزرگی از جامعه از یافتن شغل ناامید میشوند و برای اینکه شغلی و درآمدی داشته باشند، به دستفروشی روی میآورند. بهگونهای که در این سالها با انفجار دستفروشی در بازار کار ایران مواجه شدهایم. به عبارتی بخشی از جامعه مجبور میشود تا برای فرار از بیکاری در اندیشه چنین مشاغلی برآید.
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد- خبرنگار سرویس اقتصادی ایمنا
نظر شما