به گزارش خبرنگار ایمنا، عامل بیماری کووید ۱۹، که این روزها جهان را درگیر شیوع خود کرده است، موجود بسیار کوچکی به نام ویروس است؛ ویروس‌ها انواع مختلفی دارند و با آنتی ژن‌های سطح غشای خود قابل شناسایی هستند. هر نوع ویروس، عضو مشخصی از بدن را درگیر می‌کند. ویروس‌ها معمولاً درمان مشخص دارویی ندارند، اما دانشمندان و محققان در پی شیوع هر ویروس در صدد ساخت واکسنی هستند تا از همه گیری آن پیشگیری و به نوعی ویروس را ریشه کن کنند. ویروسی که این روزها با نام کرونا شناخته می‌شود علائمی شبه آنفولانزا ایجاد می‌کند و به طور مشخص سیستم تنفسی بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این علائم بسته به سن فرد، داشتن بیماری زمینه‌ای و میزان مقاومت سیستم ایمنی بدن، می‌تواند خفیف یا بسیار شدید باشد. در خصوص مشخصات حیاتی ویروس‌ها، به ویژه کروناویروس و خانواده آن، با شراره مقیم، دکترای تخصصی ویروس شناسی پزشکی، گفت‌وگویی داشتیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
حیات ویروس‌ها، با سایر میکرو ارگانیسم‌ها چه تفاوتی دارد؟
ویروس‌ها در دسته میکرو ارگانیسم‌هایی قرار دارند که با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شوند و تفاوت‌هایی قابل توجهی با همگروه‌های خود از جمله باکتری‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها و پروتوزوئن‌ها دارند. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های ویروس‌ها این است که این میکرو ارگانیسم‌ها سلول نیستند لذا اندامک‌های درون سلولی ندارند و نمی توانند فعالیت‌های حیاتی خود را با توجه به توان این اندامک‌ها مانند میتوکندری و ریبوزوم انجام دهند و به عبارتی متابولیسم و تولید مثل مستقل ندارند. همچنین ویروس‌ها، اندامک‌های درون سلولی ندارند و با عنوان انگل‌های اجباری درون سلولی شناخته می‌شوند.
نحوه فعالیت ویروس‌ها چگونه است؟
ویروس‌ها حتماً باید وارد بدن میزبان شوند و از بدن میزبان و اندامک‌های آن، برای انجام فرآیندهای تکثیر و تولید پروتئین‌های خود استفاده کنند؛ این یکی از مهم‌ترین تفاوت‌هایی است که ویروس با سایر هم گروه‌های خود دارد. ویروس‌ها زمانی که در محیط‌هایی غیر زنده قرار می‌گیرند، هیچ فعالیت حیاتی ندارند، اما وقتی وارد بدن موجود زنده می‌شوند، فعال یا غیر فعال بودن آن‌ها ثابت می‌شود. میان ویروس شناسان اجماع نظری درباره فعال بودن یا نبودن ویروس‌ها وجود دارد، بدین نحو که چنانچه در بدن میزبان به تولید مثل و تکثیر بپردازند فعال محسوب می‌شوند، اما اگر در خارج از بدن میزبان باشند یا در بدن میزبان فعالیتی نداشته باشند، غیر فعال هستند.
کروناویروس جزء کدام دسته از ویروس‌ها است؟
ویروس کرونا عضوی از خانواده‌های ویروسی است که پیشینه آن به سال‌های قبل بازمی‌گردد؛ ویروس‌هایی که از سال ۱۹۶۰ و قبل از آن می‌شناسیم، در انسان ایجاد بیماری خفیفی نظیر سرماخوردگی معمولی می‌کند که معمولاً بدون علامت یا همراه با علائمی خفیف است. ویروس کرونا، عامل ۱۵ تا ۳۰ درصد از سرماخوردگی‌هایی که در طول سال افراد را مبتلا می‌کند، شامل می‌شود اما قدرت بیماری‌زایی بعضی ویروس‌هایی که در این خانواده قرار گرفته‌اند مثل سارس، کرونا ویروس، مرس و همچنین سارس کرونا ویروس دو، تا حد زیادی افزایش پیدا کرده است.
سارس کرونا ویروس تیپ دو که در حال حاضر تحت عنوان کووید ۱۹، شناخته می‌شود، هفتمین ویروس این خانواده است و نظر بر این است که از طریق حیوانات به انسان منتقل شده است. هر سه ویروس اخیر در بدن خفاش‌ها وجود دارند و میزبان حد واسط آن‌ها شناسایی شده است، اما در مورد سارس کرونا ویروس تیپ دو، که اخیراً در سال ۲۰۱۹ شایع شده است، هنوز میزبان آن به طور قطع مشخص نشده، اما به نظر می‌رسد یکی از میزبانان این نوع ویروس مورچه خواران باشند.
آیا بهبودیافتگان کرونا دوباره به این بیماری مبتلا می‌شوند؟
یکی از خصوصیات ویژه این خانواده، نوترکیبی خیلی زیاد است؛ نوترکیبی به معنای تبادل ژنتیکی بین دو RNA است که همزمان با هم تکثیر می‌شوند، ممکن است طی این فرآیند، اطلاعات ژنتیکی یکی با دیگری جابجا شود. درصد تغییرات یا موتاسیون در این نوع ویروس‌ها، به دلیل اینکه سیستم تکثیر در آن‌ها به نحو بدی عمل می‌کند، بالا است و این امکان وجود دارد که ویروس مرتباً تغییر کند، اما تاکنون تحقیقات مستندی بر روی آن‌ها انجام نشده است.
در مورد ویروس‌های هم خانواده سارس کرونا ویروس تیپ دو، تجربیاتی از قبل وجود دارد، به طور مثال، مرس کرونا ویروس که در شترها به عنوان میزبان حد واسط دیده شد، پس از ابتلای آن‌ها، مجدداً منجر به عفونت در شترها شد. بیماران مبتلا به سارس کرونا ویروس (سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۳)، آنتی‌بادی‌های IGG و IGM را برای مدت زیادی نگه نمی‌داشتند و ممکن بود پس از گذشت شش ماه آنتی بادی وجود نداشته باشد، در این صورت این احتمال وجود داشت که افرادی که قبلاً مبتلا شده‌اند، دوباره آلوده شوند.
به علاوه در مورد سارس کرونا ویروس، میزان آنتی بادی افرادی که شدت بیماری در آن‌ها شدید بود و افرادی با ریسک بالا که دارای بیماری‌های زمینه‌ای بودند، چندان بالا نمی‌رفت، بنابراین این احتمال وجود دارد که به دلیل نبود آنتی بادی، این افراد مجدداً آلوده شوند. در حال حاضر و در مورد سارس کرونا ویروس دو، احتمالات زیادی وجود دارد؛ از جمله اینکه تشخیص با کیت‌های آزمایشگاهی که بیشتر خانواده این ویروس را بررسی کرده، دقیق نبوده و بیماری افراد درست تشخیص داده نشده باشد.
همچنین این امکان وجود دارد که فعالیت این ویروس در بدن، منجر به تولید آنتی بادی‌های خنثی کننده نشود و صرفاً آنتی بادی‌هایی تولید شود که به ویروس اتصال پیدا می‌کند؛ همه این موارد موجب شده تا هنوز نیازمند تحقیقات بیشتری برای شناخت بیشتر ویروس باشیم.
چه موانعی بر سر راه تولید واکسن ویروس کرونا وجود دارد؟
تحقیقات زیادی برای تولید واکسن در جریان است.، این ویروس‌ها یک گلیکو پروتئین سطحی دارند؛ همولوژی و شباهت سارس کرونا ویروس قبلی که در سال ۲۰۰۲ وجود داشت و سارس کرونا ویروس دو که اخیراً و در سال ۲۰۱۹ دیده شده است، بسیار زیاد است. در واقع الگوی بیولوژیکی سارس کرونا ویروس و سارس کرونا ویروس تیپ دو، شبیه یکدیگر است و می‌توان از این شباهت برای تولید واکسن استفاده کرد.
در حال حاضر تحقیقات گسترده‌ای برای تهیه واکسن در حال انجام است، اما تغییرات زیاد این ویروس و نبود شناخت کافی نسبت به واکنش‌های ایمونولوژیک به علت واکنش‌های گروه‌های سنی مختلف، گروه‌های آسیب پذیر و دارای بیماری‌های زمینه‌ای نسبت به این ویروس و پاسخ‌های آنتی بادی متفاوت، کار ساخت واکسن را دشوار می‌کند.
چگونه می‌توان از شیوع بیشتر این ویروس جلوگیری کرد؟
یکی از راه‌های قدیمی مقابله با ویروس، قطع زنجیره انتقال برای عوامل ایجاد عفونتی است که درمان مشخص یا واکسنی برای آن‌ها وجود ندارد. این تجربه در مورد شیوع ویروس سارس در چین، تا حد زیادی موفقیت آمیز بود. چنانچه ویروس، زنجیره انتقالی نداشته باشد، شرایط برای تکثیر آن در میزبان فراهم نیست، زیرا ویروس‌ها انگل‌های اجباری درون سلولی هستند و برای بقا حتماً باید میزبانی داشته باشند. بنابراین چنانچه با رعایت نکات بهداشتی و توصیه شده، جلوی زنجیره انتقال را بگیریم، می‌توانیم تا حد زیادی شیوع ویروس را کنترل کنیم.
