به گزارش خبرنگار ایمنا، علی اکبرخان قزوینی متولد ۱۲۵۶ در تهران است، پدر وی خان بابا که از ملاکین متوسط قزوین بوده است پیش از ده سالگی وی در گذشت. علی اکبر تحصیلات خود را در تهران و نزد اساتید شهیر دوران خود در رشته صرف، نحو، معانی، بیان و حکمت به پایان رساند. وی به همراه میرزا جهانگیر خان شیرازی و میرزا قاسم خان صور اسرافیل روزنامه صور اسرافیل را چاپ می‌کند و به نگارش مقالاتی در آن می‌پردازد. این مقالات بیشتر جنبه انتقادی داشت و به واسطه سبک خاصی که تا آن تاریخ در روزنامه نگاری سابقه نداشت به شهرت زیادی دست یافت. شیوه نگارش دهخدا منجر به افزایش تیراژ این روزنامه و کثیرالانتشار شدن آن شد اما، به دلیل انتقادی بودن مقالات منتشر شده در آن بارها تعطیل شد. وی در این روزنامه مضامین طنزی با عنوان چرند و پرند نیز می‌نوشت که در آن به بررسی مسائل اجتماعی و سیاسی روز با زبانی طنز می‌پرداخت. از جمله شاخص ترین آثار او لغت نامه وی است که برای نوشتن آن نزدیک به ۴۵ سال زحمت کشید.
علی اصغر بابا صفری عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان درباره این ادیب می‌گوید: مرحوم علی اکبر دهخدا یکی از رجال سیاسی، فرهنگی و ادبی ایران در دوره معاصر به شمار می‌آید، وی در دو حوزه سیاست و ادبیات چهره بسیار شاخص و برجسته ای در دوران مشروطیت است، از پیشگامان نهضت مشروطیت بشمار می‌آید و از کسانی است که در این عرصه نقش و تأثیر بسیار بسزایی داشته است.
وی می‌افزاید: دهخدا در دوره مشروطه در بُعد مبارزاتی با مرحوم میرزا جهانگیر خان صوراسرافیل در راه اندازی روزنامه صور اسرافیل همکاری داشت، در تشکیل جلسات و پیگیری قیام مردم برضد حکومت استبدادی قاجار فعال بود، وی در این راستا به زندان می‌افتد و حتی مدتی از ایران تبعید می‌شود و مجبور است که به خارج از کشور برود.
این استاد ادبیات ادامه می‌دهد: دهخدا در خارج از کشور نیز دست از مبارزات و کار فرهنگی خود بر نمی‌دارد. وی بعد از نهضت مشروطیت و با تغییر حکومت به پهلوی فعالیت‌های خود را بیشتر در حوزه فرهنگ و ادبیات متمرکز می‌کند و بزرگترین لغت نامه فارسی را تدوین می‌کند که به لغت نامه دهخدا معروف است.
باباصفری اضافه می‌کند: وی طی سالیان متمادی لغاتی را که از متون ادب فارسی استخراج کرده بود دسته بندی کرده و با ذکر معنای دقیق، شواهد و مثال‌های متعدد معنای آن‌ها را بیان کرده است و همینطور اعلام قابل وجهی از زبان، فرهنگ و ادیبات فارسی را در لغت نامه مشهور خود آورده است.
وی در خصوص این فرهنگ لغت می‌افزاید: در حقیقت خدمتی که مرحوم دهخدا به زبان، فرهنگ و ادبیات فارسی کرده است خدمتی بی نظیر است، هرچند بحث فرهنگ لغت نویسی با او شروع نشده است، پیشینه کهنی دارد و به قرن سوم هجری، از رساله ابوحفض سعدی، لغت نامه قطران تبریزی و لغت فرس اسدی طوسی بر می‌گردد، اما کاری که دهخدا کرده است اثری بسیار ماندگار جامع، گستره و در راستای حفظ زبان، فرهنگ و ادبیات فارسی است.
این استاد ادبیات ادامه می‌دهد: وی با جمعی از همکاران شایسته و شاگردانی که داشته است مانند مرحوم استاد دکتر سید جعفر شهیدی که کار دهخدا را در مؤسسه لغت نامه دهخدا ادامه داد و همینطور دکتر سید محمد دبیر سیاقی و دکتر محمد معین که از شاگردان بسیار برجسته او در امر لغت نامه نویسی بشمار می‌رود، فرهنگ فارسی را تدوین کرده است.
بابا صفری در خصوص کاربرد فرهنگ لغت او می‌گوید: فرهنگ لغت به طور کلی از لوازم کار فرهنگی، علمی و ادبی در یک کشور در هر دوره‌ای که باشد، است. بنابراین لازم است فرهنگ لغت وجود داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: فرهنگ لغت اصطلاحاً جز کتاب‌های مرجع است یعنی کتابی نیست که لازم باشد فردی آن را از ابتدا تا انتها مطالعه کند پس فرد بر اساس نیاز خود، به فرهنگ لغت مراجعه موردی می‌کند و در واقع در خصوص، واژه‌ای یا اصطلاحی در مورد شخصیتی، کتابی یا موضوعی که جز اعلام باشد به آن فرهنگ رجوع کرده و از آن استفاده می‌کنند.
این استاد ادبیات اضافه می‌کند: اینکه در دوره معاصر مردم به چه میزان به یک فرهنگ لغت مراجعه کنند بسته به نیاز جامعه است اما اگر چه به دلیل گسترش لوازم ارتباطی، مسائل ارتباط جمعی و شبکه‌های اجتماعی و برخی چیزهای دیگر به نسبت گذشته مراجعه به فرهنگ لغت نسبت به گذشته به ظاهر کمتر احساس می‌شود اما این نیاز هیچ گاه به صفر نمی‌رسد و تمام شدنی نیست بلکه همواره وجود دارد.
بابا صفری می‌افزاید: لغت نامه مورد نیاز محققان، پژوهشگران به خصوص در حوزه ادبیات و زبان فارسی است و افراد به هیچ وجه بی نیاز از مراجعه به آن نیستند بنابراین این فرهنگ نامه جایگاه خود را در زبان و ادبیات فارسی به عنوان یک جایگاه جاویدان حفظ کرده است حال میزان مراجعه ممکن است در دوره‌ای کمتر شود که پاسخ به نیاز اجتماع محسوب می‌شود و نمی‌توان در این خصوص کاری کرد.
وی در خصوص زبان طنز دهخدا می‌گوید: دهخدا از مقوله طنز در نثر فارسی استفاده‌ای بهینه کرده است و آن را در خدمت بیان افکار و اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی خود قرار داده است، یادداشت‌هایی که با امضای " دخو" در روزنامه صور اسرافیل تحت عنوان چرند و پرند منتشر می‌ساخت (که بعدها به صورت کتاب مستقلی در آمده و چاپ شده است) در باب مسائل سیاسی، اجتماعی و اوضاع مردم بوده است.
این استاد ادبیات ادامه می‌دهد: دهخدا از آنجایی که یک مبارز اجتماعی بوده است نسبت به مسائل زمان خود بی تفاوت نبوده و آن‌ها را در قالب‌های مختلف بروز داده است یکی از این اشکال اشعار اوست، او طبع شعری بسیار قوی داشته است مثلاً شعر" یاد آر زشمع مرده یاد آر" که در رثای میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل در زندان سروده است جز یکی از زیباترین و قوی‌ترین اشعار زبان فارسی بشمار می‌آید که ضمن اینکه مرثیه دوست اوست در عین حال به بیان مسائل سیاسی و اجتماعی نیز پرداخته است.
باباصفری خاطر نشان می‌کند: دهخدا هم از زبان شعر و هم از زبان نثر برای پیشبرد افکار و اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی خود غایت استفاده را کرده است و با خلوص نیت، پاکی، صداقت و از خود گذشتگی، چه در زمانی که به مبارزه سیاسی بر ضد استبداد مشغول بود و رنج زندان و تبعید و آوارگی را بر خود خرید و چه در زمانی که به کار ادبی و فرهنگی مشغول بود هدفی جز پیروزی و سربلندی ایران و بهروزی مردم آن در سر نداشت و از خلال اشعار او روح ایران پرستی، دفاع از ملیت ایرانی و سربلندی ایران به چشم می‌خورد.
وی اضافه می‌کند: میراث دهخدا امروز در قالب لغت نامه او که برجسته‌ترین کار وی بشمار می‌رود و برخی مقالات و مجموعه نوشته‌های طنز و اشعار او در دست ما است و این میراث گرانبهایی است که وی و بزرگانی چون او برای ما بر جا گذاشته اند.
این استاد ادبیات می‌افزاید: خواهشم این است که مردم برای ارج نهادن به خدمات و مبارزات این بزرگان آثار آن‌ها را مطالعه کنند، با آن‌ها بیگانه نباشند و زبان فارسی را که میراث نیاکان ما است پاس دارند، همچنین در مراقبت از آن و جلوگیری از ورود لغات بیگانه به آن جدیت داشته باشند تا از این طریق دین خود را به این عزیزان ادا کنیم.
نظر شما