مهرداد خلیلی روزنامه نگار و فعال رسانه‌ای در گفتگو با خبرنگار ایمنا در خصوص نقش رسانه‌ها در شرایط بحرانی کشور اظهار کرد: ما با یک تجربه تازه رو به رو هستیم و تقریباً می‌توان گفت از زمان پهلوی اول تا کنون کشور ایران با چنین بحران عمومی رو به رو نشده بود و همین باعث شده است که نه تنها رسانه‌ها بلکه مدیران ما در این خصوص کاملاً بی تجربه باشند.
وی افزود: در حوزه اطلاع رسانی ما دو ضلع داریم، یک ضلع رسانه‌ها هستند و ضلع دیگر منابعی هستند که باید اطلاعات درست و واقعی را در اختیار رسانه‌ها قرار دهند و ما در کارکرد هر دو ضلع دچار مشکل هستیم و همین امر منجر به بروز بحران اطلاع رسانی شده است.
این فعال رسانه‌ای ادامه داد: خبرنگاران و رسانه‌ها ابتدا باید دقت و تحقیق لازم را در خصوص اخباری که می‌خواهند منتشر کنند، داشته باشند ولی مدت‌هاست که این مساله در رسانه‌ها از دست رفته است. تلاش آن‌ها صرفاً سرعت در انتشار خبر است و این امر بسیار به رسانه‌های ما آسیب می‌زند اما واقعیت این است که رسانه باید همراه با سرعت، خبر دقیق و درست را منتشر کند.
خلیلی در خصوص منابعی که اطلاعات را در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دهند، گفت: در این بخش نیز با بحران رو به رو هستیم. ما منابع تخصصی نداریم که در خصوص پدیده‌های فراگیری چون بیماری فعلی دارای اطلاعات باشند چراکه تجربه آن را نداشته‌ایم و از طرف دیگر منابع رسمی نیز به دلیل اینکه فکر می‌کنند اگر واقعیت را به مردم بگویند جامعه دچار بحران می‌شود تلاش می‌کنند تا جایی که امکان دارد اطلاعات را قطره چکانی و ناقص منتشر کنند.
بحران بی اعتمادی مخاطبان به رسانه‌ها
وی افزود: نکته دیگر بحران جامعه ایران مبنی بر بی‌اعتمادی به منابع رسمی است. در واقع سال‌هاست رسانه‌ها دچار بحران بی اعتمادی مخاطب شده‌اند و همین امر باعث شده است که حتی اگر رسانه‌ها حرف درستی بزنند، مردم آن را باور نکنند.
این فعال رسانه‌ای ادامه داد: در واقع مرجعیت اطلاع رسانی از رسانه‌های رسمی به رسانه‌های غیر رسمی چون کانال‌های تلگرام و اینستاگرام تغییر کرده است و همین امر باعث شده است در شرایط بحرانی چون شرایط فعلی نتوانیم اطلاع رسانی دقیق و باور پذیری را برای مردم داشته باشیم و این بحرانی بسیار جدی است.
خلیلی با بیان اینکه برای حل این مساله کارهای زیادی می‌توان انجام داد، اضافه کرد: ما با فضای بهم‌ریختگی روانی اجتماعی رو به رو هستیم که در حال حاضر مملو از خبرهای منفی در خصوص بیماری کرونا یا بحران‌های دیگری است که ممکن است با آن رو به رو شویم رسانه باید بتواند اطلاع‌رسانی آن را مدیریت کند و در حین اینکه اطلاع رسانی آگاه‌ساز و دقیق دارد دنبال اطلاع‌رسانی برجسته اتفاقات خوب در راستای افزایش امید باشد.
وی ادامه داد: برای مثال بهبود یافتن بیماران را باید در خبررسانی برجسته کرد و این چیزی است که تا کنون انجام نشده است؛ در هیچ یک از رسانه‌ها خبری ندیدم که با بیماران بهبود یافته گفت و گو کنند و به مردم امید بدهند که این امکان وجود دارد که این بلا شما را از بین نبرد و اگر این کارها را انجام دهید شانس بهبود خواهید داشت.
این فعال رسانه‌ای افزود: پس باید سیاستگذاری درستی برای مدیریت خبرها داشته باشیم که تا کنون مناسب نداشته‌ایم. نکته دیگر این است که منابع رسمی به ما اطلاعات درست نمی‌دهند در اینجا باید به عنوان یک خبرنگار از پشت میز بلند شویم و به مراکز مختلف سر بزنیم و دائماً گزارش بدهیم.
خلیلی تصریح کرد: رسانه چشم جامعه است و قرار است از جامعه به مدیران گزارش دهیم و آن‌ها را تحت فشار قرار دهیم تا اقدامات لازم را انجام دهند؛ مردم زمانی که احساس کنند مشکل آن‌ها گفته می‌شود و درد آن‌ها مطرح می‌شود به رسانه‌ها اعتماد پیدا می‌کنند اینکه در چنین شرایطی معاون وزیر، مدیر کل، یا رئیس اداره بهداشت چه گفته‌اند برای مردم مهم نیست، مردم کسی را می‌خواهند که حرف دل آن‌ها را بزند و در بحران شرایط برای رسانه‌ها انجام این رسالت بسیار مهم‌تر است، گزارشگران و خبرنگاران رسانه‌ای باید دائماً در صحنه حضور داشته باشند و حرف دل مردم را بازگو کنند.
حضور رسانه‌ها در صحنه اعتماد مردم را بازمی گرداند
این فعال رسانه‌ای با بیان اینکه در این شرایط است که حضور رسانه‌ها در صحنه، اعتماد مردم به آن‌ها را بازمی گرداند، گفت: ما هیچ عزم عمومی و جدی برای یکسان سازی اطلاع رسانی به ویژه در رابطه با بحث کرونا در کشور نداریم و این موضوع در سایر بحران‌ها نیز اتفاق افتاده است و این نشان می‌دهد که ما از اساس، برنامه‌ای برای کنترل مدیریت بحران در حوزه اطلاع رسانی نداریم در واقع با وجود اینکه ساختارهای متعدد و فراوانی برای آن داریم اما هیچ وقت افراد حرفه‌ای و با انگیزه را بکار نگرفته‌ایم.
این فعال رسانه‌ای ادامه داد: حال وقت آن است که به جای درست باز گردیم، یک ستاد اطلاع رسانی داشته باشم که لحظه به لحظه گزارش دهد نه اینکه همچون سخنگوی وزارت بهداشت روزی یک توییت داشته باشد و بعد در آن آمار را بیان کند، مردم با چنین چیزی قانع نمی‌شوند.
خلیلی افزود: مدت‌هاست وزیر بهداشت اعلام کرده است که ماسک رایگان توزیع می‌شود، مطالبه رسانه‌ها کجاست که بپرسند این ماسک‌ها کجاست؟ مراکز توزیع و نحوه توزیع آن به چه شکل است؟ دائماً گزارش می‌شود که منابعی کشف کردیم که ماسک و ژل های ضد عفونی را احتکار کرده بودند، چرا هیچکس گزارش نمی‌دهد که با اینها چه کردند؟ و ماسک‌های پیدا شده چه شد؟ رسانه‌ها هیچکدام از این موارد را ندارند و دلیل آن این است که آن‌ها مطالبه نمی‌کنند و الان وقت آن است که مسئولین برای پاسخگویی تحت فشار قرار بگیرند.
وی در خصوص وظیفه رسانه‌ها در این شرایط بحرانی گفت: رسانه موظف است از طرف مردم از مسئولین سوال کند، ممکن است در این راه با آن‌ها برخورد شود یا جریمه و توبیخ شوند اما، سوال کردن، پرسیدن و پاسخ دادن به مردم شغل ماست و حالا زمان آن است که مرجعیت رسانه را نزد مردم باز پس گیریم چراکه در حال حاضر هیچ مقام مسئولی نمی‌تواند زیر این فشار تحمل کند و پاسخگو نباشد.
این روزنامه نگار تصریح کرد: یادمان نرود انتشار سریع خبر هیچ فایده‌ای ندارد؛ بارها شده اطلاعاتی که منتشر می شود اشتباه بوده بعد توسط سایر رسانه‌ها کپی می‌شود؛ همین امر موجب می‌شود مردم دیگر به رسانه‌ها گوش نکنند پس بهتر است به فرم اولیه برگردیم؛ سرعت را کم و دقت را افزایش دهیم.
خلیلی در خصوص عملکردی که رسانه‌ها باید در برخورد با شایعات داشته باشند، گفت: در تمام دنیا رسم است که زمانی که یک رسانه با شایعه‌ای رو به رو می‌شود، می‌تواند از یک مقام مسئول یا مرجع رسمی پاسخی دریافت کند و در کنار شایعه پاسخ را منتشر کند.
خلیلی افزود: در مواردی که نمی‌تواند تأیید یا تکذیب یک واقعه را بگیرد راه آن، این است که باید هنگام اعلام خبر آورده شود که "گفته می‌شود" اما تلاش ما برای تکذیب یا تأیید این خبر به نتیجه نرسیده است و منتظر پاسخ مقامات هستیم؛ در این صورت هم خبر اعلام شده است و هم مسئولیت درست یا غلط بودن آن را بر عهده نگرفته‌ایم.
شایعه خام را منتشر نکنیم
وی ادامه داد: اتفاقی که می‌افتد این است که برخی از رسانه‌ها شایعه را به عنوان خبر منتشر می‌کنند و دلیل آن، این است که می‌خواهند تیراژ یا بازدید بیشتری بگیرند؛ همین امر باعث شده است که میان رسانه‌ها رقابتی کاذب و ناسالم شکل بگیرد، این یک اشتباه محض در دوران بحران است.
این فعال رسانه‌ای اضافه کرد: من به عنوان یک روزنامه نگار باید مدیریت بحران کنم به این شکل که شایعه خام را منتشر نکنم، بلکه باید آن شایعه را گرفته و اطلاعات صحیحی به آن اضافه کرده سپس منتشر کنم.
وی در خصوص وظایف رسانه‌ها گفت: رسانه‌ها چهار وظیفه اطلاع رسانی، آموزش، سرگرمی و باور سازی را بر عهده دارند و در حال حاضر صرفاً اطلاع رسانی را انجام می‌دهند. کدام یک از سایت‌ها بنر زده است که راه‌های مقابله با کرونا چیست؟ کدام یک از روزنامه‌های ما حاضر است هر روز یک پوستر چاپ کند که در آن راه‌های مقابله با کرونا آمده باشد؟ چرا فراموش کرده‌ایم که ما به عنوان رسانه وظیفه آموزش و انتشار پیام‌های بهداشتی برای مردم را هم بر عهده داریم.
این فعال رسانه‌ای ادامه داد: مهم‌تر این است که باورسازی کنیم که می‌توان این وضعیت را مدیریت کرد، همه آلوده نشوند و مقابل شیوع این بیماری ایستاد برای این کار باید دائماً یادداشت بنویسیم، از نظرات پزشکان استفاده کنیم، مطالب مفیدی که رسانه‌های خارجی در این خصوص می‌نویسند را ترجمه کنیم.
خلیلی ادامه داد: رسانه وظیفه دارد که جدا از اطلاع رسانی و بیان مشکلات آموزش، باورسازی و امید بخشی نیز داشته باشد. تمام رسانه‌های ما پر شده است از خبر شیوع کرونا هیچ خبر امید بخشی وجود ندارد.
وی اضافه کرد: فراموش نکنیم که این بحران می‌گذرد اما اثرات روانی آن ادامه خواهد داشت. نباید صرفاً به لحظه حال فکر کرد، چرا با خانواده افراد فوتی مصاحبه نمی‌شود، آیا بررسی می‌شود که شرایط قرنطینه در آنجا اعمال شده است؟ ما از ضوابط دفن این افراد اطلاعی نداریم و بر روی آن اختلاف است و رسانه‌ها اصلاً در خصوص این مسائل صحبت نمی‌کنند.
نظر شما