به گزارش خبرنگار ایمنا، نوسازی بافت‌های فرسوده به منظور همگام سازی آنها با سایر بافت‌های شهری همواره یکی از دغدغه‌های مدیریت شهری کشور بوده است، توجه به این مسئله اهمیت زیادی دارد زیرا میزان پایداری کالبدی، اجتماعی و اقتصادی بافت‌های فرسوده نسبت به سایر بافت‌های شهری کمتر است.
ضرورت نوسازی بافت‌های ناپایدار شهری موجب شده تا قوانین متفاوتی در این خصوص وضع و مفاهیم جدیدی بسته به شرایط زمانی در ادبیات شهرسازی مطرح شود.
کار در حوزه مسائل شهری و بازآفرینی بافت فرسوده به نحوی است که تجربه یک شهر را نمی‌توان الزاماً به شهرهای دیگر انتقال داد و سعی در پیمودن همان مسیر داشت زیرا نحوه برخورد با بافت‌های فرسوده در محله‌های مختلف یک شهر نیز در صورت لزوم باید متفاوت باشد، اما استفاده از تجربیات سایر شهرها قطعاً تا حدودی شرایط، شباهت‌ها و تفاوت‌ها را برای مدیران، برنامه‌ریزان و شهروندان تبیین می‌کند.
حال باتوجه به اینکه تهران به موجب موقعیت ویژه به عنوان پایتخت، جمعیت زیادی را در خود جای داده، رفع مسئله فرسودگی بافت‌های شهری آن یکی از مسائل محوری برای مدیران این کلانشهر است، در این راستا گفت و گویی با علی خانی، «معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری سازمان نوسازی شهر تهران» انجام داده‌ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
بازآفرینی در چند محله از شهر و به چه نحوی انجام می‌شود؟
در حال حاضر رویکرد توسعه مبنای کار شهرداری تهران برای نوسازی محلات است، البته صرفاً به دنبال نوسازی مسکن نیستیم بلکه موضوع تأمین خدمات، بهبود کیفیت عرصه‌های محیطی، بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی ساکنان نیز مدنظر رویکردهای توسعه محله‌ای است تا ابعاد جامعی از توسعه در این محلات مدنظر قرار بگیرد و اقدامات صرفاً محدود به کالبد و نوسازی مسکن نشود.
اخیراً سامانه‌ای به نام «پیشخوان توسعه محلات» راه اندازی شده است، این سامانه محلات را از جنبه‌های کالبدی، عملکردی، محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی، حکمروایی شهری و بر اساس حدوداً ۱۰۰ شاخص ارزیابی می‌کند، این شاخص‌ها برای ۱۸۰ محله شهر تهران بررسی و در این سامانه بارگذاری شده است و به صورت آنلاین قابل رصد است.
رتبه توسعه یافتگی این محلات، مسائل و مشکلات و فاصله آنها از میانگین‌های توسعه محله‌ای در این سامانه مشخص شده و برنامه و بودجه سالانه این سازمان مبتنی بر اطلاعات این سامانه و برنامه توسعه محلات است.
برنامه ریزی توسعه محله مبنایی مشارکتی دارد و مورد توجه شورای شهر تهران و مجموعه مدیریت شهری قرار گرفته است، در قالب این برنامه مسائل شناسایی و پروژه‌های اولویت دار مشخص می‌شود تا بودجه سالانه سازمان بر مبنای آن شکل بگیرد.
سازمان نوسازی شهر تهران چه برنامه‌هایی برای سال آینده مدنظر دارد؟
سال ۹۹ از میان ۱۸۰ محله، ۲۰ محله در اولویت بازآفرینی قرار گرفتند که ۸۰ درصد از پروژه‌ها در این ۲۰ محله متمرکز هستند و بقیه به صورت پراکنده در محله‌های مختلف انجام می‌شود.
برخی از محلات به دلیل داشتن شرایط ویژه به عنوان محلات الگو معرفی می‌شوند و انجام پروژه‌های خاصی در سال ۹۹ برای آنها پیش بینی شده است، بیشتر از نصف محلات برنامه توسعه محله‌ای دارند که پیگیری برای اجرایی کردن این برنامه‌ها انجام می‌شود.
بازآفرینی مناطق کلانشهر تهران در قالب پروژه‌ها و اولویت بندی‌های برنامه توسعه محله است که دفاتر مستقر در محلات به شیوه مشارکتی تهیه می‌کنند، تمامی اولویت‌ها، مسائل، پروژه‌ها و اقدامات نتیجه برنامه توسعه محله‌ای و استفاده از سامانه پیشخوان توسعه محلات است.
سال گذشته محله‌های اولویت دار مشخص و پروژه‌هایی در راستای بازآفرینی در آنها اجرایی شد، برای سال ۹۹ نیز اولویت‌های سازمان برای بازآفرینی تعیین و بودجه مورد نیاز به منظور تصویب نهایی به شورای شهر ارسال شده است، بودجه اختصاص یافته نیز مطلوب است.
جایگاه نوسازی بافت‌های فرسوده در برنامه‌های توسعه شهر تهران کجاست؟
کلانشهر تهران برنامه‌های پنج ساله برای توسعه دارد و اجرای برنامه سوم توسعه شهر که از سال گذشته شروع شده یکی از برنامه‌های پنج ساله تهران، بر مبنای ماده ۴۱ و با موضوع نوسازی بافت فرسوده ناکارآمد است.
اقدامات سازمان، اولویت‌ها و تعیین بودجه در برنامه سوم توسعه آمده و در چارچوب آن است، در نظر داشتن چنین جایگاهی برای نوسازی بافت فرسوده ناکارآمد موجب اتفاق نظر شده و چالش‌ها را کم می‌کند زیرا چارچوب‌های تعیین شده قانونی است.
سازمان نوسازی در روند کار خود با چه موانعی روبرو بوده است؟
این سازمان طی چند سال گذشته با مشکل تأمین بودجه روبرو بوده اما با انجام اقدامات اجتماعی و تعیین اصول و چارچوبی تعریف شده به منظور تأیید برنامه‌ها، در حال حاضر وضعیت بهتر شده است، این اقدامات همچنین موجب حمایت تصمیم‌گیران و مدیران ارشد در شورای شهر و شهرداری می‌شود و شرایط تقریباً مناسب و مطلوبی را برای انجام پروژه‌های بازآفرینی در کلانشهر تهران فراهم می‌کند.
البته انجام کار در این حوزه دشوار است زیرا مردمی ساکنان این محلات هستند که تمامی دارایی‌شان شاید تنها ۵۰ متر زمین باشد و ممکن است کل دارایی ده ساله آنان ناگهان وارد پروسه‌ای شود، در این میان اعتمادسازی اهمیت زیادی دارد.
زمانی که اجرای پروژه‌های نوسازی آغاز شد، مشارکت مردم برای نوسازی خانه‌شان ناممکن به نظر می‌رسید بنابراین نیاز بود تا بسته‌های تشویقی و خدمات رایگان تسهیل‌گری ارائه شده یا ضوابط و شرایطی برای این بافت‌ها در نظر گرفته شود تا امکان نوسازی افزایش پیدا کند، این سازمان با همکاری سرمایه گذاران و مشارکت مردم محله سعی در اجرای پروژه‌ها داشته است.
شهرداری تهران در این حوزه بالغ بر ۱۰ سال تجربه دارد و تجربه‌های اندوخته شده در طول این سال‌ها و فراهم شدن مجموعه شرایط و ابزارهای لازم، امکانی را فراهم آورده تا مردم به ما اعتماد کنند، نوسازی ۴۵ درصد بافت فرسوده شهری نشان می‌دهد که راه حل‌هایی برای چالش‌های موجود بر سر راه نوسازی، شناسایی شده و این راه حل‌ها جواب داده است.
تأمین خدمات نوسازی مسکن بر عهده چه سازمان‌هایی است؟
بخشی از وظیفه تأمین خدمات حوزه مسکن در محلات برعهده شهرداری‌ها و بخشی دیگر بر عهده دستگاه‌های دولتی است که در قالب ستادهای بازآفرینی پیگیری می‌شود، عمده‌ترین چالش ما مربوط به دستگاه‌های دولتی و تعهدات دولت در حوزه نوسازی است، البته اقداماتی در این حوزه انجام شده است اما هنوز در ابتدای کار هستیم.
تأمین خدمات در حوزه مسکن توسط شهرداری‌ها طی سال‌های گذشته محسوس بوده و دو سه سالی است که شهرداری خود را ملزم کرده مبلغی مشخص را در بودجه‌های سالانه به این امر اختصاص دهد و از سال ۹۷ میزان اختصاص بودجه به این حوزه افزایش داشته است.
شهرداری در حوزه تأمین پارکینگ، تأمین فضای سبز، بهسازی و ساماندهی عرصه‌های محیطی اقدامات خوبی انجام داده است و می‌توان تأثیرات آن را در میزان رضایتمندی شهروندان محله مشاهده کرد.
تعهد شهرداری برای نوسازی بافت فرسوده به چه میزان است؟
در تبصره ماده پنج آئین نامه برنامه اجرایی بازآفرینی آمده که سهم شهرداری برای هزینه در بافت فرسوده ۳۰ درصد و سهم دولت ۷۰ درصد است و دولت بدین نحو خودش را متعهد به تأمین هزینه‌ها کرده است.
به طور مثال زمانی که شهرداری تهران ۳۰۰ میلیارد تومان برای نوسازی هزینه می‌گذارد، بر طبق قانون دولت باید ۲.۵ برابر این مبلغ را به نوسازی اختصاص دهد در حالی که هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است، با این حال مطالباتی در ستاد بازآفرینی مطرح و مبالغی نیز در این خصوص تخصیص داده شده است اما همچنان با تعهدات دولت برای نوسازی بافت فرسوده فاصله دارد.
بر طبق برنامه ششم توسعه ابهامی برای دستگاه‌های دولتی از نظر تأمین بودجه وجود ندارد و همه چیز روشن است، بنابراین اگر به همان نسبتی که شهرداری‌ها زحمت می‌کشند و برای نوسازی هزینه می‌کنند، دستگاه‌های مربوطه دولتی نیز نقش داشته باشند، اتفاقات خوبی در حوزه نوسازی بافت فرسوده می‌افتد زیرا تجربه، آموزه‌ها و دانش لازم در شهر تهران کسب شده و با حمایت دستگاه‌های دولتی می‌توان اقدامات خوبی را رقم زد.
تا چه حد از ظرفیت‌های بخش خصوصی برای نوسازی بافت فرسوده استفاده می‌شود؟
سرمایه گذاری موضوعی است که نباید از آن غافل شد اما سهیم کردن بخش خصوصی نیاز به محرک‌هایی از جمله اعتمادسازی دارد البته در پروژه‌های خرد از مشارکت بخش خصوصی استفاده شده است اما سهیم کردن این بخش برای سرمایه گذاری در طرح‌های کلان نیز ضرورت دارد.
نوسازی مسکن توسط سازندگان و سرمایه گذاران بخش خصوصی انجام می‌شود و مردم هزینه‌ای برای آن پرداخت نمی‌کنند. سازندگان و سرمایه گذاران در شهر تهران سالانه به اندازه سه هزار میلیارد تومان در حوزه مسکن و نوسازی مسکن بافت فرسوده مشارکت می‌کنند که عدد قابل توجهی است و می‌توان آن را به عنوان بخشی از سهیم کردن بخش خصوصی در سرمایه گذاری حوزه نوسازی قلمداد کرد اما نیاز است این مشارکت در پروژه‌های کلان توسعه‌ای نیز اتفاق بیفتد.
اتخاذ تدابیری متناسب با پیش‌بینی‌های انجام شده، موجب جذب سرمایه گذاران در حوزه‌های کلان و پروژه‌های سرمایه گذاری در بخش بازآفرینی شهری می‌شود.
گفت و گو از بهناز عرب زاده، خبرنگار سرویس کلانشهر ایمنا
نظر شما