رشد ۴.۳ درصدی شاخص کل و ۴.۷ درصدی شاخص هم وزن در هفتهای که گذشت نشانگر سپری شدن یک هفته پرهیجان دیگر در بازار سرمایه ایران بود. رشد شتابانی که باعث شده است بسیاری از بازیگران بازار از خود بپرسند کی باید منتظر معکوس شدن آن بود؟! دبیر کل کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران در توئیتی، تلویحاً خوشحالی مدیران اقتصاد ایران از رکوردشکنی مداوم شاخص کل را، به خوشحالی پزشکان یک بیمار بدحال (اقتصاد ایران) از بالا رفتن مداوم درجه تب بیمار تشبیه کرد. ظرافت این تشبیه شاید در آن باشد که رشد حال حاضر بازار سرمایه نمایانگر وفور نقدینگی سرگردان، نبود اطمینان خاطر بین سرمایه گذاران کوچک و بزرگ برای سرمایه گذاری در بازار اولیه و کسب و کارهای خرد، بی ارزش شدن پول ملی و انتظارات تورمی و دلایل مشابه است که هیچیک بیانگر رونق اقتصاد نیست و بر عکس هریک حکایت از بیماری وخیمی دارد. اکنون میانگین P/E بازار بر اساس سود ۱۲ ماه گذشته شرکتها به حدود ۹.۵ مرتبه رسیده است. عددی که بدون وجود دورنمای مناسبی از رشد سودآوری شرکتها، تداعی کننده نبود توجه به ارزش ذاتی در معاملات سهام شرکت هاست. صرف نظر از اینکه ارزش امروز سهام بسیاری از شرکتها متأثر از برنامههای افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی داراییها، خود را به ارزش روز داراییهای شرکتها نزدیک میکند اما باید توجه داشت که به صورت سنتی، اقتصاد ایران از ارزشگذاری حبابی املاک ناشی از کارکرد بیش از حد معمول این دارایی به عنوان دارایی سرمایهای و ابزار حفظ قدرت خرید رنج میبرد. در واقع اختلاف قیمت بسیار زیاد زمین با سایر نهادههای تولید موجب کاهش بازده دارایی در کسب و کارهای خرد شده است. در هر صورت با افزایش رواج تجدید ارزیابی داراییها میتوان انتظار داشت این حباب در قیمت گذاری املاک، به تدریج همانگونه که شاهد هستیم خود را در بازار سرمایه نیز منعکس کرده و موجب کاهش بازدهی واقعی سهام شرکتها در بلند مدت و بعد از فروکش کردن موج تجدید ارزیابیها شود.
مدیرعامل تأمین سرمایه ملت نیز نگرانی خود از روند فعلی حاکم بر بازار سرمایه را با عنوان شادمانی نامعقول اینگونه بیان کرد: «متأسفانه خرید سهام به فعالیت اقتصادی کم خطر تبدیل شده است. شاید بتوان رفتار سرمایه گذاران آگاه را پیش بینی و تحلیل کرد اما قادر به خواندن فکر صدها هزار سرمایه گذار تازه وارد بازار نیستیم.»
اگر چه کم خطر بودن سرمایه گذاری در بورس میتواند یک نقطه قوت باشد اما مشکل این است که بازار سرمایه، بازاری کم خطر نیست اما مسئولان سازمان سعی میکنند با اتخاذ سیاستهای حمایتی نابهجا این بازار را بدون خطر جلوه دهند. روش فعلی حاکم بر عرضههای اولیه یکی از این سیاست هاست که در آن همه با اطمینان خاطر از رشد مداوم سهم از فردای عرضه اولیه متقاضی خرید این سهم میشوند تا آنجا که در سهمی مانند سرمایه گذاری آوا نوین ارزش سهام به بیش از سه برابر ارزش ذاتی آن نیز میرسد. بدیهی است مادام که بازار رو به صعود است و همه خرم و شادمان هستند افراد معدودی متوجه خطرات آتی هستند اما زمانی که بهمن فرو میریزد، آنگاه بازی "کی بود کی بود" همان بر سر مدیران سازمان و اعتماد عمومی به بازار خواهد آورد که بهمن بازار ارز بر سر رئیس کل سابق بانک مرکزی و اقتصاد کلان کشور آورد.
اگر چه رشد بازار در ماههای اخیر کمتر وابسته به بهبود عملکرد و سودآوری شرکتها بوده است، اما این توجه عمومی به بازار سرمایه فرصت کم نظیری برای بهره گیری از ظرفیت این بازار به منظور ایجاد رونق در فضای واقعی اقتصاد ایجاد کرده است که متأسفانه تنها به صورت عرضههای اولیه جسته و گریخته، آن هم عمدتاً توسط نهادهای عمومی، نمود پیدا کرده است و وجوه آن بیشتر مصروف پرداختهای جاری و یا خرید اوراق بدهی دولتی میشود.
روز پایانی هفته، فرابورس ایران شاهد عرضه اولیه شرکت کلر پارس از شرکتهای مجموعه سرمایه گذاری دارویی تأمین اجتماعی بود. عرضه ۱۵ درصد از سهام این شرکت با استقبال یک میلیون و ۳۰۲ هزار و ۴۹۸ نفر از سرمایه گذاران مواجه شد و به این ترتیب هر کد سهامداری توانست ۳۹ سهم کلر پارس را در نرخ ۲۹ هزار و ۵۰۰ ریال به خود اختصاص دهد. کلر با سرمایه ثبتی ۳۲۷.۵ میلیارد ریالی ارزش بازاری معادل ۹,۶۶۱ میلیارد ریال پیدا کرد.
در همین راستا در آخرین ساعات روز چهارشنبه شرکت فرابورس در اطلاعیه ای از عرضه اولیه سهام شرکت گروه توسعه مالی مهر آیندگان در هفته آینده در نماد "ومهان" خبر داد. این شرکت با سرمایه ثبتی ۱,۰۰۰ میلیارد تومان شرکتی سرمایه گذاری و وابسته به گروه سرمایه گذاری اهداف متعلق به صندوق بازنشستگی کارکنان نفت است. انتظار میرود عرضه ۵۰۰ میلیون (معادل پنج درصد) از سهام شرکت مورد نظر در روز دوشنبه پیش رو در نرخ ۵,۶۲۵ ریال بیش از ۲,۸۱۲ میلیارد ریال نقدینگی از بازار جمع و به حساب سهامدار عمده شرکت سرازیر کند. سهمیه در نظر گرفته شده برای هر کد سهامداری برای مشارکت در این عرضه ۵۰۰ سهم است.
انتشار خبر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی شکر در این هفته موجب سرریز موجی از تقاضا روی سهام این صنعت شد. تحلیلگران انتظار دارند در پی این تصمیم قیمت شکر در سال آینده از هر کیلو ۴۵ هزار ریال فعلی تا حدود ۷۰ هزار ریال افزایش یابد. این در حالیست که شکر به عنوان یکی از کالاهای اساسی مشمول سیاست قیمت گذاری است و در حال حاضر سخنگوی ستاد تنظیم بازار نسبت به هرگونه افزایش در قیمت این کالا هشدار داده است. به هر روی تأثیر این خبر بر بازار رشد ارزش سهام شرکتهای این صنعت در مجموع در این هفته به میزان ۱۰ درصد بود که در این میان، شرکتهای قند هگمتان و قند ثابت با بازدهی بالاتر از ۲۰ درصد بیشتر به چشم آمد. اگر چه در "قثابت"، بخشی از این بازدهی با خبر فوق بی ارتباط و ناشی از ارزش املاک این شرکت بود. سهامداران صنایع دارو، روغن، لاستیک، دامپروری و غذایی نیز با محقق شدن حذف ارز حمایتی از قند و شکر، امید بیشتری به حذف این ارز در این صنایع دارند.
در گروه شرکتهای صنعت رایانه اخبار مرتبط با الزام نصب صندوقهای فروشگاهی در صنوف مختلف عاملی برای رشد تقاضا در این صنعت است. در آخرین تحولات سازمان امور مالیاتی فهرست ۱۵ گروه جدید مشاغل شامل ۵۰ شغل و حرفه مشمول نصب و راه اندازی سامانههای صندوق فروشگاهی را اعلام کرد. اجرای این طرح بر شرکتهای بورسی ایران ارقام، کارت اعتباری ایران کیش و فناوری اطلاعات خوارزمی میتواند تأثیرگذار باشد. با اینحال پذیرش دستگاههای کارتخوان از سوی سازمان امور مالیاتی به عنوان صندوق فروشگاهی اثر این طرح را کم میکند.
رئیس سازمان خصوصی سازی نیز در این هفته خبر از رشد ارزش هر برگه سهام عدالت از ۱۰ به ۵۰ میلیون ریال داد. علیرضا صالح عنوان کرد که " ۴۹ میلیون و ۵۰ هزار نفر مشمول سهام عدالت هستند. به گفته این مقام، ارزش سهام اشخاصی نیز که مبلغ تسویه شده آنها ۵۳۵ هزار تومان بوده است تا پنج برابر افزایش داشته است." پورتفوی سهام عدالت در برگیرنده سهام ۳۵ شرکت بورسی و ۱۴ شرکت غیر بورسی است. طرح سهام عدالت نوع خاصی از خصوصی سازی غیرعادلانه است و در آن سهام شرکتهای ارزنده دولتی که سرمایه بین نسلی ملت ایران است به نام خصوصی سازی میان بخشهایی از جامعه در یک نسل توزیع شد که البته دارندگان این سهام نیز به دلیل عدم قابلیت معامله و عدم امکان مشارکت در تصمیم گیری های مجامع شرکتها بهره چندانی به غیر از چند دوره تقسیم سود جزئی از این مالکیت نبرده اند. در واقع این طرح در حالی که در ظاهر اهداف خصوصی سازی دولت را محقق شده جلوه میدهد، در حقیقت با خارج کردن شرکتها از مدیریت توسط نهادهای تخصصی خود، مجموعهای از افراد را تحت عناوین مختلف از جمله مدیران شرکتهای سرمایه گذاری استانی و همچنین اعضای هیئت مدیره شرکتهای سرمایه پذیر به مدیریت رسانده و از حق حضور و پاداش و سایر مزایای پستهای مدیریتی بهره مند ساخته است. در شرایطی که بازار سرمایه با سیل نقدینگی رو به روست شرکتهای سرمایه گذاری استانی که پوششی برای سهام عدالت هستند میتوانستند با عرضه سهام در بازار و مصرف آن جهت مصارف عمرانی و اقتصادی در استانهای خود عاملی برای ایجاد اشتغال و رونق بخشی به اقتصاد در استانها بهویژه مناطق محروم باشند. همچنین شایسته است دولت پیش از آنکه دوره دوم خود را به پایان برساند، مدیریت شرکتهای سرمایه گذاری را با اصلاح قوانین و از طریق برگزاری مجامع الکترونیک به دست صاحبان اصلی آن بسپارد تا خصوصی سازی به صورت حقیقی محقق شود و ضمن ارتقا فرهنگ سهامداری و احساس مشارکت در اقتصاد ملی، رضایت عمومی از مالکیت شرکتهای بزرگ کشور در میان اقشار سهامدار افزایش یابد.
قابل توجه است که این نوشته حاوی هیچ توصیهای برای هرگونه تصمیم سرمایه گذاری شامل خرید و فروش نبوده و صرفاً بیان رویدادهای مرتبط با بازار سرمایه و نظر شخصی نگارنده است بنابراین مسئولیت هرگونه تصمیم بر عهده سرمایه گذاران خواهد بود.
** کارشناس ارشد مدیریت مالی، فعال و تحلیل گر بازار سرمایه و بورس
نظر شما