به گزارش خبرنگار ایمنا، تالاب گاوخونی نخستین تالاب کشور بود که از سال ۱۳۷۸ خشک شدن تدریجی آن آغاز شد و تاکنون همواره به دلیل بی تدبیری مسئولین مربوطه با این درد مزمن دست و پنجه نرم می‌کند. در تمام این سال‌ها که آب از تالاب دریغ شد و شرق اصفهان را به فقر و نابودی کشاند بالادست حوضه آبریز زاینده رود با توسعه ناپایدار باغات و اراضی کشاورزی و ویلاها آباد شده است.
بنابر جدیدترین آمار وزارت نیرو وسعت این اراضی به ۱۱۳ هزار هکتار در دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری رسیده است و در این محدوده حدود ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب برداشت می‌شود درحالی که طی این سال‌ها پساب فاضلاب با حجمی حدود ۵۰۰ لیتر در ثانیه کام گاوخونی را تر می‌کند.
در سال آبی ۹۷-۹۸ که بارش‌های کشور در پنجاه سال گذشته بی سابقه بود و حدود یک میلیارد و ۹۵۰ میلیون مترمکعب آب وارد سد زاینده رود شد گاوخونی سهم چندانی از بارش‌ها و سیلابها در این سال آبی نیز نداشت.
گفته می‌شود در ۱۰ ماه گذشته تالاب گاوخونی در مقایسه با سال‌های پیش وضعیت مناسب‌تری دارد چرا که فروردین ماه امسال سیلاب پس از سال‌ها خشکی به سمت گاوخونی جریان یافت و پس از آن نیز طی ماههای مهر و آذر طی دو دوره نامتوالی آب برای آن رهاسازی شد. بنابر اظهارات مسئولان شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان در این مدت حدود ۳۵ میلیون و ۸۰۰ هزار مترمکعب آب به سمت تالاب گاوخونی روانه شده است. این در حالی است که به گفته حسین اکبری معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط استان اصفهان امسال ۲۵ میلیون مترمکعب از حقابه این تالاب تأمین شده است.
براساس مشاهدات میدانی خبرنگار ایمنا آبی که هم اکنون به سمت گاوخونی جریان دارد پساب فاضلابی کف آلود است و ۲۵ میلیون مترمکعب نیز آب همراه با پساب و زهاب کشاورزی بوده است در حالی که براساس مصوبه شورای هماهنگی حوضه آبریز زاینده رود حقابه تالاب گاوخونی ۱۷۶ میلیون مترمکعب "آب" در سال تعیین شده است.
به نظر می‌رسد امسال نیز وضعیت گاوخونی تفاوتی با سال‌های گذشته ندارد چرا که همچنان جان تالاب خشک است و به رغم اینکه گفته می‌شود امسال حدود شش هزار و ۵۰۰ گونه پرنده در این تالاب مشاهده شده است، از تنوع زیستی گذشته‌های دور این اکوسیستم ارزشمند خبری نیست و ریزگردها در هوا پراکنده‌اند.
تبعات توسعه ناهنجار و بی ضابطه گریبانگیر گاوخونی
در همین پیوند مسعود باقرزاده کریمی مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های کشور به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تالاب گاوخونی امسال نیز وضعیت خوبی ندارد هرچند از سال‌های قبل بهتر است؛ در حال حاضر اندک آبی به میزان دو مترمکعب بر ثانیه به سمت آن در جریان است.
وی با بیان اینکه گاوخونی به دردی مزمن دچار است، می‌افزاید: این تالاب با راهکارهای مرسوم که حقابه ای از سوی وزارت نیرو تعیین و اعلام شود و همان را رهاسازی کند، احیا نخواهد شد زیرا بار گذاری ها در این حوضه بیش از سه برابر منابع آب موجود است و مصارف و نیاز آبی در این حوضه ایجاد شده است.
مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های کشور خاطرنشان می‌کند: درد، توسعه ناهنجار و بی ضابطه در چند دهه گذشته است که تالاب گاوخونی و پس از آن انسان‌ها تاوان آن را می‌دهند؛ گرد و غبار گاوخونی هموطنان در اصفهان را آزرده می‌کند، گردشگران را اذیت می‌کند از این رو تنها طبیعت تاوان نمی‌دهد.
امسال کمتر از ۱۵ درصد تالاب گاوخونی آبگیری شد
باقرزاده کریمی با بیان اینکه از سیلاب فروردین ماه پنج میلیون متر مکعب آب به تالاب رسید، می‌گوید: آبگیری امسال تالاب گاوخونی حتی به ۱۵ درصد نیز نمی‌رسد، هر چند به تازگی با وزارت نیرو به توافق رسیدیم نیاز آبی محیط زیست را که براساس برنامه قرار بود در فروردین و اردیبهشت رهاسازی شود در بهمن و اسفند امسال تأمین کند زیرا کشاورزان در این مدت نیازی به آب ندارند و آب به تالاب می‌تواند برسد.
وی با بیان اینکه حرکت‌های رو به جلوی خوبی را شاهد هستیم ولی کافی نیست، می‌افزاید: روند اقدامات و اصلاحات رویکردی ما جوابگوی تأمین حقابه تالاب گاوخونی نیست از این رو باید برای بهبود وضعیت گاوخونی بیش از این تلاش کرد و تدبیری اندیشید.
مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های کشور با تاکید بر اینکه محیط زیست مخالف توسعه نیست، خاطرنشان می‌کند: ایران با ۱۶۵ میلیون هکتار مساحت، کشوری خشک و نیمه خشک است، حدود ۱۸ میلیون هکتار (۱۰ درصد) اراضی مستعد کشاورزی دارد که ۱۲ میلیون هکتار دیم و تنها شش میلیون هکتار آن آبی است.
وی می‌افزاید: کمتر از پنج درصد زمین‌های کشور مستعد کشاورزی است در حالی که به جای حفاظت از این اراضی با آبیاری‌های غلط آنها را شور می‌کنیم و ارزش کشاورزی این اراضی را از بین می بریم یا به محل ساخت و ساز شهری تبدیل می‌کنیم؛ بنابراین از شش میلیون هکتار سه میلیون هکتار نیز در حال نابودی است و از سوی دیگر کشاورزی به محیط‌های تالابی و یا در دل جنگل‌ها پیشروی می‌کند.
باقرزاده کریمی با انتقاد از نبود نگاه استراتژیک توسعه سرزمینی، معتقد است: نابسامانی در آمایش سرزمینی وجود دارد که اراضی کشاورزی زیر ساخت و ساز شهری می‌رود و اراضی نامرغوب تالابی به زمین کشاورزی تبدیل می‌شود و از این رو تضاد منافع پیدا می‌کنند؛ این موضوع برای بسیاری از تالاب‌های کشور از جمله میانکاله و انزلی صدق می‌کند.
هشدار درباره صدور مجوز برداشت پتاس از گاوخونی
رضا خلیلی مدیرعامل جمعیت دوستداران محیط زیست و میراث طبیعی ورزنه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: امسال وضعیت تالاب گاوخونی نسبت به سال‌های قبل بهتر بود؛ از فراز کوه سیاه پیدا است که تالاب اندکی آب دارد زیرا امسال کمی از حقابه زیست محیطی تأمین شد و همچنین زهاب‌های کشاورزی نیز به آن رسید.
وی با بیان اینکه به دلیل وجود رطوبت در تالاب انتشار ریزگردها به مرز هشدار نرسیده است، ابراز امیدواری می‌کند گاوخونی سال به سال وضعیت مطلوب‌تری پیدا کند و جریان حداقلی آب به سمت آن ادامه یابد.
این فعال محیط زیست ضمن هشدار درباره صدور مجوز برداشت پتاس از تالاب گاوخونی، می‌گوید: به دلیل حساسیت‌های زیست محیطی که درباره گاوخونی وجود دارد سودجویان در حال حاضر در این منطقه حضور پیدا نکردند اما اگر گاوخونی به شوره زار تبدیل شود به عنوان منبع پتاس و املاح معدنی برای این افراد می‌تواند بهره وری اقتصادی داشته باشد و گاوخونی به معدن تبدیل می‌شود و دیگر تالاب نیست.
مشکل حوضه آبریز زاینده رود مدیریتی است
طاهره دادخواه عضو جمعیت امید دوستداران زاینده رود به خبرنگار ایمنا می‌گوید: منشأ مشکلات حوضه آبریز زاینده رود بیش از تغییرات اقلیمی، مدیریتی است و این موضوع با اراده و مدیریت صحیح قابل حل است و می‌توان ۱۷۶ میلیون مترمکعب نیاز آبی تالاب گاوخونی را تأمین کرد.
وی می‌افزاید: به رغم اینکه براساس قانون پس از شرب، تأمین حقابه زیست محیطی در اولویت است اما در سال‌های اخیر شاهد بودیم که آبی به گاوخونی نمی‌رسید از این رو حقابه تالاب براساس قانون از سازمان محیط زیست باید مطالبه شود تا آنچه که در شورای هماهنگی زاینده رود تعیین می‌شود به تالاب برساند.
درد گاوخونی، مشکل فلات مرکزی ایران است
همچنین ناهید تاج الدین نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: وضعیت گاوخونی خوب نیست و حدود پنج درصد این تالاب نمناک است. تالاب گاوخونی زمانی احیا می‌شود که ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب وارد این تالاب شود و عمق آن به یک و نیم متر برسد.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه درد تالاب گاوخونی مشکل فلات مرکزی ایران است، تصریح می‌کند: باید نگاه ملی به مسئله زاینده رود داشت، سال هاست که دولت‌های مختلف به زاینده رود ما ظلم کردند و مشکلات این حوضه آبریز به قدری پیچیده و عمیق بود که طی چهار سال حل شدنی نیست اما در این مدت اولویت نمایندگان اصفهان در مجلس پیگیری موضوع زاینده رود بود.
تاج الدین اظهار می‌کند: از دولتمردان، وزارت کشور، نیرو و جهاد کشاورزی می‌خواهیم که دست به دست هم به داد تالاب گاوخونی برسید زیرا اگر این تالاب خشک شود ریزگردهای آن برای ۱۴ استان همجوار اصفهان مشکلات بیشماری ایجاد می‌کند.
تأمین حقابه و مدیریت یکپارچه زاینده رود راهکار نجات گاوخونی است
حشمت الله انتخابی عضو هیئت مدیره جمعیت دوستداران محیط زیست اصفهان (طبیعت یاران) با اشاره به وضعیت تالاب گاوخونی در سال جاری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: خشکی ۹۵ درصد تالاب به این دلیل است که حقابه اش رهاسازی نمی‌شود؛ حقابه تالاب گاوخونی ۱۷۶ میلیون مترمکعب آب در سال است و از ۲۰ میلیونی مترمکعب آبی که قرار است در ماههای بهمن و اسفند رهاسازی شود ممکن است حداکثر ۱۰ میلیون مترمکعب آن به تالاب برسد که یک هشتم از کل نیاز آبی سالانه است، بدیهی است که گاوخونی خشک می‌ماند حتی اگر ۱۷۶ میلیون مترمکعب را برای تالاب بفرستند آبی سطحی روی تالاب را می‌گیرد.
وی با اشاره به اینکه تا سال ۷۲- ۷۳ حدود دو میلیارد مترمکعب آب وارد تالاب گاوخونی می‌شد، خاطرنشان می‌کند: ۱۰ میلیون مترمکعب آب در مقایسه با دو میلیارد مترمکعب آن سال‌ها کمتر از یک هزارم است.
این فعال محیط زیست می‌افزاید: در حال حاضر عمق آب در بخش آبگیری شده تالاب دو تا پنج سانتی متر است و این در حد یک صدم سطح گاوخونی است و یک هزارم حجم این تالاب آبگیری شده است. زمانی وضعیت گاوخونی بهبود می‌یابد که دستکم ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب به گاوخونی برسد.
عضو جمعیت دوستداران محیط زیست اصفهان معتقد است: تأمین حقابه آن و مدیریت یکپارچه حوضه آبریز زاینده رود راهکار نجات گاوخونی است در صورتی که همه ذی نفعان از جمله کشاورزان، صنعتگران، مصرف کنندگان شهری و مدیریت کلان این حق را برای تالاب قائل شوند زیرا اگر مدیریت یکپارچه زاینده رود و صرفه جویی در مصرف آب نباشد، حقابه تأمین نمی‌شود.
گزارش از: ندا سپاهی - خبرنگار ایمنا
نظر شما