به گزارش خبرنگار ایمنا و براساس چکیده یک مقاله، این فرآیند سال‌ها در کشور ادامه یافت تا جایی که مدیران شهری را بر آن داشت که با تهیه برنامه‌های توسعه شهری بتوانند از این روند جلوگیری کنند و بستر ایجاد توسعه شهری را از طریق آن فراهم کنند.
در این بین طرح‌های مانند جامع، تفصیلی، CDS و راهبردی بنا بر مقتضیات شهرها ارائه شد که در بیشتر اوقات این برنامه‌ها در اجرا به نتیجه مورد نظر نرسیده است.
در کنار این اقدامات نیز نیازهای انسان‌ها در محیط شهری روزبه‌روز بیشتر می‌شد و این مسئله برنامه‌ریزی را سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌کرد، اما مسئله‌ای که بسیار مورد توجه قرار گرفته و باید به صورت مشخص دنبال پاسخی برای آن بود فرآیند آغازین برای توسعه شهر است.
آیا توسعه نیافتگی شهرهای ایران پس از سال‌ها برنامه‌ریزی به روش‌های مختلف، تنها به روش برنامه‌ریزی مرتبط بوده است؟ آیا تنها طرح جامع، تفصیلی یا راهبردی بودن یا نبودن برنامه‌ها باعث توسعه نیافتگی شهرها شده است؟
مسلما پاسخ این سوال منفی است و با کمی کنکاش به این مورد پی می‌بریم که سال‌ها تنها برنامه‌ریزی کردیم بدون توجه به پیش‌نیازها و پس‌نیازهایی که فرآیند برنامه‌ریزی لازم دارد. بدون شک وقتی قرار است یک شهر در مسیر توسعه قرار گیرد بایست پیش‌زمینه‌های آن را ایجاد کرده باشد.
بی‌توجهی به شناخت درست مقدمات لازم و تامین آن‌ها و حتی در بسیاری موارد نسنجیدن وضعیت شهر ها، اجرای برنامه‌ریزی‌ها را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده است.
اصفهان شهری با سابقه ۲۵ ساله در فرآیند برنامه‌ریزی شهری
شهر اصفهان به عنوان یکی از کلانشهرهای ایران که سابقه ۲۵ ساله در فرآیند برنامه‌ریزی شهری داشته است و دارای پیشینه تاریخی طولانی مدت است و به عنوان شهری شناخته شده نه تنها در ایران بلکه در جهان مطرح است، اما هنوز نتوانسته خود را در ریل توسعه قرار داده و به سمت تحقق اهداف آن حرکت کند.
حال در بررسی چرایی کامیاب نشدن این شهر پس از پنج دوره برنامه‌ریزی، باید به پیش‌نیازها و پس‌نیازهای آن توجه کرد. اولین سوال و شاید مهم‌ترین سوال در این ارتباط این است که آیا شهر اصفهان پیش‌نیازهای لازم برای توسعه را دارا بود؟ آیا زیرساخت‌های این شهر مورد شناسایی قرار گرفته بود؟ آیا برنامه‌ریزی بر مبنای سنجش آن‌ها انجام گرفته بود؟ یا به صورت جامع، آیا شهر اصفهان محل مناسبی برای زندگی بوده است؟ همه این سوالات و مشابه آن را می‌توان در یک پرسش خلاصه کرد و آن میزان زیست‌پذیری شهر اصفهان است؛ به عبارتی دیگر آیا شهر اصفهان یک شهر زیست‌پذیر برای شهروندان است تا بتوان به توسعه بیشتر آن فکر کرد؟
در این راستا باید منظور از زیست‌پذیری شهر به صورت مشخص شناسایی شود و در ادامه مشخص کرد که اصفهان از منظر زیست‌پذیری در چه سطحی قرار دارد. در ارتباط با زیست‌پذیری شهرهای جهان مطالعات زیادی شده، اما با توجه به پتانسیل‌های هر شهر، نمی‌توان یک تعریف جامع را برای همه شهرها درنظر گرفت.
با توجه به پژوهشی که اخیرا شده، زیست‌پذیری شهر اصفهان شامل پی‌ریزی زیرساخت های متناسب با نیاز همه شهروندان، مقابله با اتلاف منابع طبیعی و حفاظت از کیفیت محیط‌زیست بوده و اصفهان زیست‌پذیر، شهری است که تأمین‌کننده مسکن بادوام و فضای زندگی سالم و امن برای همه باشد. اصفهان زیست‌پذیر باید متضمن تامین کیفیت مطلوب زندگی اجتماعی، سلامت اقتصادی، حفظ حریم خصوصی، تنوع سیستم حمل و نقل و امکانات عمومی جذاب باشد.
حال آنچه در این حوزه مورد پرسش قرار می‌گیرد این است که آیا شهر اصفهان در تدوین برنامه‌های پیشین خود، اطلاعاتی از این پیش‌نیازها در حوزه شهری داشته است؟ آیا وضعیت شهر اصفهان در هر یک از ابعاد و شاخص‌ها سنجش شده است؟ کنکاش در این ارتباط ما را با پاسخ منفی روبه رو می‌کند.
این که برنامه‌ریزی در کشور هنوز بلوغ نیافته انکارناپذیر است، لذا در ادامه راه باید سعی شود واقعیت‌های موجود را بیش از پیش در برنامه‌ریزی مورد توجه قرار داد.
یکی از این واقعیت‌ها تعیین وضعیت زیست‌پذیری شهر اصفهان قبل از هرگونه برنامه‌ریزی توسعه شهری است؛ وقتی آمار جدید نشان می‌دهد در بسیاری از شاخص‌های سنجش شده همچون آلودگی هوا یا بسیاری از امکانات اولیه، شهر اصفهان دارای کمبود است، برنامه‌های آرمان‌گرایانه نه تنها باعث توسعه شهری نمی‌شود، بلکه اعتماد جامعه نسبت به برنامه‌ریزی را نیز بیش از پیش خدشه‌دار خواهد کرد.
توسعه در راستای تحقق نیازهای اولیه زیست‌پذیری شهری
اگر بخواهیم فرآیند برنامه‌ریزی را به صورت واقع‌بینانه مورد توجه قرار دهیم، باید برای توسعه شهر به جای برنامه‌ریزی آرمان‌گرایانه، آن را به سمت تحقق نیازهای اولیه زیست‌پذیری شهری پیش برد، زیرا توسعه شهر با استفاده از آرمان‌ها و بدون تامین نیازهای اساسی امکان‌پذیر نیست.
به عبارتی دیگر جامعه‌ای که امنیت ندارد، روابط اجتماعی در آن در سطح پایینی قرار دارد، از نظر اقتصادی، شهروندان امکان رفع نیازهای خود را ندارند و به طبع آن‌ها دولت و مدیریت شهری نیز از وضعیت متناسب اقتصادی برخوردار نیستند یا شهروندان اکسیژنی برای تنفس ندارند و آلودگی محیطی، زندگی را بر آن‌ها سخت کرده است، تحقق آرمان‌ها نه تنها امکان‌پذیر نیست بلکه در نظر شهروندان و متخصصان اجرایی یک شوخی بیشتر نیست.
به همین دلیل در چنین شهرهایی که در حداقل‌های زیست‌پذیری نیز دچار مشکلات زیادی است، در فرآیند برنامه‌ریزی بهتر است، اقدامات متمرکز بر رفع این مشکلات شود و در ضمن رفع آن‌ها، شهر را از نظر شاخص‌های زیست‌پذیری ارتقا داد و در نهایت بتوان امکان حرکت‌های توسعه‌ای را برای شهر ایجاد کرد.
مقاله از : محمدمهدی توکلی- رییس گروه برنامه‌ریزی و ارزیابی عملکرد شهرداری اصفهان
نظر شما