به گزارش خبرنگار ایمنا، تاب‌آوری می‌تواند حیات و دوام یک شهر را به راحتی تحت تاثیر قرار دهد؛ مفهومی که در مواجهه با غافلگیریها و اختلالات معنا پیدا می‌کند.
تاب آوری ابعاد مختلفی از جمله ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و کالبدی دارد، اما در حوزه شهری بیشتر بحث آسیب‌پذیری در برابر مخاطرات مطرح است، البته کارشناسان بر این باور هستند که یکی از جنبه های مهم تاب‌آوری شهری، جنبه اجتماعی آن بوده که اگر بیشتر از توجه به زیرساخت‌های کالبدی و فیزیکی اهمیت نداشته باشد، به همان اندازه دارای اهمیت است؛ تاب‌آوری یک شهر، هنگام گرفتن تصمیمات و انجام انتخاب‌هایی برای آینده شهر و یا زمانی که درک صحیحی از خطرات پیش روی شهر انجام می‌پذیرد، تقویت می‌شود.
به دلیل گستردگی مفهوم تاب‌آوری در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، برنامه‌ریزی، کالبدی و زیرساختی، مدیران باید به تحلیل لایه‌های شهری در ابعاد مختلف، بهبود سطح خدمات در زمان بحران، شناخت اماکن آسیب‌پذیر در زمان بحران و برنامه‌ریزی زیر ساخت‌ها و بهره‌گیری از مدل‌های بازیابی در کوتاه‌ترین زمان ممکن پرداخته و با توجه به این مؤلفه‌ها شهر را تاب‌آور کنند.
برای بررسی هر چه بیشتر اهمیت و شرایط فعلی تاب‌آوری شهر اصفهان گفت و گویی را با «سیدرضا جعفریان‌فر» مدیر بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
مفهوم تاب‌آوری در شهرها چیست؟
آسیب‌پذیری بیشتر شامل بحث‌های فیزیکی و کالبدی می‌شود، در حالی که تاب‌آوری می‌تواند مفاهیم ماهوی(ریشه‌ای) را در خود جای دهد. باتوجه به اینکه شهر فقط از بناها و زیرساخت‌ها تشکیل نشده و اگر مخاطره‌ای در یک شهر اتفاق افتد، به بخش‌های مختلفی آسیب می‌زند، یکی از آن بخش‌ها بخش کالبدی شهر است.
اگر بخواهیم این بخش‌ها را دسته بندی کنیم ابتدا بناها، بعد زیرساخت‌ها و سپس بخش‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، محیط‌زیست و... مطرح است که در یک واقعه با لزوم توجه به تاب‌آوری شهری به خصوص در زمینه شهرسازی باید به گونه‌ای عمل شود که مجتمع‌های زیستی در برابر حوادث طبیعی و انسان ساخت آسیب کمتری ببینند؛ قطعاً هرچه در این راه گام برداریم آن شهر تاب‌آورتر است.
شهر یعنی انسان، فعالیت، بنا و زیرساخت که باتوجه به این تعریف مخاطرات مختلف، تاب‌آوری‌های خاص خود را می‌طلبد؛ به عنوان مثال برای زمین لرزه که خسارات مختص خود را دارد یا برای احداث بناها و زیرساخت ها اصول خاص مقابله و مقاومت در برابر زلزله باید رعایت شود.
برای مقابله با سیل، طوفان و آب گرفتگی نیز اصول مربوطه را باید رعایت کرد تا شهر تاب آور داشته باشیم، همه این ها نیاز به شناخت اولیه حوادث طبیعی و انسان ساخت دارد زیرا اگر نتوانیم حوادث و بلایای طبیعی و یا انسان ساخت را بشناسیم برای مقابله با آن هم نمی توانیم طرح های ویژه داشته باشیم.
تاب‌آوری مفهوم جدیدی در طراحی شهری است که رویکرد اصلی آن طراحی با آسیب‌پذیری کمتر و انعطاف‌پذیری بیشتر برای شهر در برابر تنش‌ها و حوادث است؛ به گونه‌ای که یک شهر تاب‌آور آماده است تا در مواقع اضطراری به سرعت به شرایط جدید پاسخ داده و با کمترین آسیب مسیر توسعه را ادامه بدهد.
به عبارت دیگر تاب‌آوری مفهومی است که در مواجه با غافلگیریها و اختلالات زیستی معنی می‌یابد، در مواجه با سوانح و حوادث برای روبه رو شدن با معضلات، رویکرد «پیش‌بینی» در نظر گرفته شده و در برابر مشکلات از رویکرد تاب‌آوری باید در برابر یک شهر تاب‌آور زیست‌پذیر استفاده کنیم.
طراحی یک شهر تاب‌آور در بحث کالبدی می‌تواند ابعاد مختلفی داشته باشد که در بُعد فضاهای شاخص و ایمن در بافت شهری می‌توان به تأثیر ویژگی‌های فضایی که تاب‌آوری شهری ارتقاء می‌دهد از جمله وجود خانه‌های در محیط، احساس تعلق خاطر و حس مکان اشاره کنیم چرا که اگر شهروندان و ساکنان یک شهر حس تعلق به آن شهر را داشته باشند، برخورد صاحبان فضا قبل از وقوع سانحه از طریق مقاوم‌سازی و بعد از سانحه به واسطه مشارکت در بازسازی می‌تواند در برابر مقابله با حوادث طبیعی و انسان ساخت بسیار موثر باشد.
بهترین راهکار تاب‌آور شدن شهرها را در چه می‌دانید؟
یک شهر با تاب‌آوری قابل قبول و همه جانبه می‌تواند مشخصات گوناگونی از قبیل پیروی همه جانبه از قوانین معمول ساخت و ساز، وجود مدیریت شهری فراگیر با استفاده از تشکل‌های مردم نهاد در مرحله پیشگیری و در زمان رخداد و مثابله و پاسخ به بحران داشته باشد.
معتقدیم اگر از تشکل‌های مردم نهاد و از خود مردم برای ساخت شهری تاب‌آور استفاده کنیم، توانایی مقابله سریع با اجرای راهکارهای بازیابی فوری را هم خواهیم داشت، اما یکی از مهم‌ترین خصوصیات شهر تاب‌آور عملکرد سرمایه انسانی در شهرها است؛ سرمایه انسانی، مهارت دانش و سطح اطلاعات شهر را در ارتباط با بهبود وضعیت تاب‌آوری و افزایش دانش و مهارت در برابر درک خطر توسط شهروندان و ارتقاء توانایی در راستای توسعه راهبردهای کاهش خطر، می‌سنجد.
یکی از جنبه‌های مهم تاب‌آوری شهری از بُعد اجتماعی است که نمونه آن را در حوادث آبان‌ماه امسال می‌توانیم ببینیم به لحاظ اجتماعی، اگر تاب‌آوری بیشتر از توجه به زیرساخت‌های کالبدی و فیزیکی اهمیت نداشته باشد، به همان اندازه توجه به جنبه‌های اجتماعی یک شهر اهمیت زیادی دارد.
اگر فقط زیبایی بصری و مبلمان شهری زیبا مد نظر یک شهر باشد و به ایمنی و استحکام و پایداری در بناها و زیرساخت های شهری اعم از اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سرمایه انسانی، سایبری و... توجه نکنیم، این شهر تاب‌آور محسوب نمی‌شود.
جامعه امروز نیاز به توجه بیشتر به اهمیت پایداری و تاب‌آوری زیستگاه‌های شهری و روستایی دارد که طراحی چند منظوره فضاهای شهری در راستای تاب‌آوری در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است.
امروزه ساخت هربنای عمومی مختص به یک کاربری خاص نیست و فضاهای شهری باید چند منظوره طراحی بشود یعنی اگر به عنوان مثال یک ورزشگاه را طراحی کردیم، تعریف یک کاربری برای آن قابل قبول نیست، باید این مجموعه را چند منظوره در نظر بگیریم تا در شرایط بحران به عنوان مکان اسکان اضطراری نیز قابل استفاده بوده و قابلیت بازسازی، مرمت و بازیابی سریع را داشته باشد.
یعنی طراحی زیرساخت‌ها به گونه‌ای باشد که اگر بر اثر مخاطرات، خساراتی به بخش‌هایی از آن وارد شد به سرعت قابل تعمیر، بازیابی، بازآفرینی و استفاده در حداقل زمان باشد، اگر به این سمت و سو حرکت و شهر خود را به گونه‌ای طراحی کردیم که فضاهای عمومی آن چند منظوره باشد و فضاهای خصوصی آن از نظر پدافند کالبدی، دارای تاب‌آوری و پایداری باشد، می‌توانیم یک شهر مقاوم، تاب‌آور و پایدار در برابر مخاطرات داشته باشیم.
برای تاب‌آوری شهر اصفهان چه اقداماتی انجام شده است؟
برای تاب‌آوری شهر ابتدا باید تمام دستگاه‌ها این اعتقاد را داشته باشند که تاب‌آوری یک رویکرد مدیریتی است و اگر مدیران احساس نیاز کنند که باید شهری تاب‌آور و پایدار در برابر مخاطرات طبیعی یا انسان ساخت داشته باشیم، تمام دستگاه‌های اجرایی به این سمت و سو می‌روند که زیرساخت‌های خود را تاب‌آور طراحی و تعریف کنند.
از نظر منظر شهری باید به این نکته تاکید داشت که شهرداری از چندسال پیش به تاب‌آوری توجه ویژه‌ای داشته و برای تمام طراحی‌ها و پروژه‌های جدیدی که در دست احداث دارد، با برگزاری جلسات متعدد به بحث تاب‌آوری، مقابله با بحران‌ها و سوانح طبیعی و انسان ساخت می‌پردازد.
آیا اصفهان را شهری تاب‌آور ارزیابی می‌کنید؟
شهر اصفهان از چند بخش تشکیل شده که برای بخش تاریخی آن مدیریت شهری و دستگاه‌های متولی در تلاش هستند آثار ارزشمند تاریخی را به نوعی با انجام طرح‌های تاریخی، مهندسی تاب‌آور کنند.
بخش دیگر شهر اصفهان، ساخت‌های جدید در شهر است و باتوجه به اینکه تمامی متقاضیان برای ساخت ابنیه‌ها چه دولتی و چه خصوصی ملزم هستند به سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی مراجعه و تأییدیه ایمنی دریافت کنند و البته کارشناسان این سازمان نیز مسائل مربوط به تاب‌آوری، مقابله با رخدادها و حوادث را در تأییدیه‌های خود مدنظر قرار می‌دهند؛ از این رو می‌توان گفت از یک بُعد اصفهان شهری تاب‌آور است و از بُعد دیگر تاب‌آور نیست.
بنابراین می‌طلبد مدیران شهری و مدیران دستگاه‌های متولی در خصوص تاب‌آوری، طرح‌ها و برنامه‌های جدی‌تر و جدیدتری را اجرا کنند.
نظر شما