به گزارش خبرنگار ایمنا، زمانی که صحبت از موزه می شود در ذهن ما محیطی پر از ویترین های مختلف نقش می بندد که اشیایی کهنه و قدیمی را در آن گذاشته اند و کارکرد آن را در به نمایش گذاشتن چنین اشیایی می دانیم، در حالی که در نقاط مختلف جهان موزه ها مهم ترین نقش را در فرهنگ سازی، اطلاع از پیشینه، گردشگری و... ایفا می کنند امروزه شاهد کمرنگ شدن نقش آن ها در ایران هستیم که علل آن را می توان به عوامل مختلفی از جمله رشد بیش از حد موزه های غیر استاندارد، تبلیغات نامناسب، نبود آگاهی بخشی درست در این خصوص و... بازگرداند.
برای بررسی دقیق تر این بی مهری نسبت به موزه ها خبرنگار ایمنا با صدرالدین طاهری، سرپرست دانشکده پژوهش های عالی هنر و کارآفرینی گفتگویی داشته است که در ادامه می خوانید:
چرا موزه‌ها حائز اهمیت هستند؟
در جامعه مدرن سخن از اهمیت و لزوم موزه چندان لازم به نظر نمی‌آید چراکه بدیهی به نظر می رسد. شهر های بزرگ دنیا موزه های بزرگی دارند که مورد نیاز شهروندان است. سالمندان اوقات فراغت خود را در آن می گذرانند، پژوهشگران در آن پژوهش می کنند، کودکانی که در سن آموزش هستند بخشی از فرایند آموزش را در موزه می گذرانند و گردشگرانی که وارد هر شهر می شوند بخشی از زمان خود را به بازدید از موزه ها اختصاص می دهند به ویژه در دنیایی که صنعت گردشگری از لحاظ تامین هزینه های ملی دولت ها تعیین کننده شده است؛ موزه ها، جایگاه خیلی مهمی در توسعه پیدا کرده اند و باید به آن ها توجه کرد.
امروزه شاهد رشد تعداد موزه ها هستیم از دید شما این امر منجر به منطبق نشدن آن ها با استاندارد های لازم نمی شود؟
درست است که در چند سال اخیر موزه های زیادی در ایران افتتاح شده است اما اگر استاندارد های بین المللی را در نظر بگیریم که در خیلی از کشور ها برای هر ۱۰هزار شهروند باید یک موزه وجود داشته باشد و اگر بخواهیم این استاندارد را در شهری مانند اصفهان پیاده کنیم نیاز به ۲۰۰ موزه دارد، در حالی که تعداد موزه های استانداردی که در اصفهان داریم به ۱۰ هم نمی رسد که به این معنی است که نیاز ما به افتتاح موزه بسیار زیاد است بنابراین نباید فکر کنیم که تعداد موزه ها اشباع شده است و دیگر به آن نیازی نداریم. از طرفی این هم درست است که این موزه ها باید آثارشان به لحاظ تاریخی درست باشد، محتوای علمی برای آن ها نوشته شده باشد، فضایی که در آن مستقر می شوند مناسب موزه باشد، پرسنل آن ها آموزش دیده باشند، مخزن های آن استاندارد باشد و... . اما اگر در گام اول این موزه ها با ایراد هایی افتتاح می شوند، می توان امیدوار بود که افرادی که آموزش دیده موزه داری هستند و کم کم به این موزه ها جذب شوند، در آینده این ایراد ها رفع شود و این موزه ها به موزه های استاندارد دنیا نزدیک شوند.
علاوه بر موزه های فعلی اصفهان درچه زمینه ای نیاز به موزه احساس می شود؟
یکی از موزه های مهمی که حتما باید در آینده در اصفهان وجود داشته باشد و امروزه خلا آن احساس می شود، موزه بزرگ تاریخ تمدن اسلامی است ؛ به این دلیل که اصفهان در دوره سلجوقی و صفوی پایتخت فرهنگ وتمدن بوده است مکتب های هنری بزرگی در اصفهان شکل گرفت و بخش بزرگی از تولیدات هنری بیش از هزار سال از تاریخ اسلامی ما از جمله سفال ها، فرش ها، نگاره ها و... در اصفهان یا مناطق آن تولید شده است. همچنین در اصفهان سبک های بزرگ معماری و تزئینات وابسته با آن مانند گچ بری، آجر کاری، کاشی کاری را داریم و موزه بزرگی که بتواند نشان گر این دستاورد های هنری در دوره اسلامی در اصفهان باشد جایش خالی است. زمانی که یک شهروند غیر ایرانی به اصفهان می آید معمولا به دنبال جایی است که او نشان دهند اصفهانی که مدت ها پایتخت بوده است چه مکاتب و سبک های هنری مختلف در آن شکل گرفته است؛ بنابر این در حال حاضر چنین موزه ای مهم ترین نیاز در موزه داری اصفهان است.
موزه دیگری که در اصفهان نیاز است موزه صنایع دستی و تاریخ صنایع دستی کاربردی است به این دلیل که حدود ۱۷۰ رشته صنایع دستی در اصفهان فعال هستند که برخی در حال فراموشی و منسوخ شدن هستند و اگر هر چه سریعتر موزه ای افتتاح نشود که همه این رشته ها را پوشش، نمایش و آموزش دهد بسیاری از رشته های صنایع دستی از بین خواهد رفت.
این دو نیاز های اصلی هستند اما در کنار آن ها می توان به خیلی از موزه های مدرن که در حال حاضر در کشورهای مختلف وجود دارد از جمله موزه فوتبال، اسباب بازی، مصالح ساختمانی و همچنین موزه ای برای به نمایش گذاشتن آداب رسوم و سنن مختلف نیز فکر کرد.
به صورت کلی تعداد حوزه هایی که برای آن ها می تواند در اصفهان موزه شکل بگیرد بسیار است اما متاسفانه برای هیچ یک موزه شکل نگرفته است.
جایگاه موزه های اصفهان را به لحاظ بازدید های کمی وکیفی که از آن ها می شود را چگونه ارزیابی می کنید؟
اگر در گفتمان ساختار فعلی ایران بخواهیم به آن نگاه کنیم موزه های اصفهان به موزه های شهر های دیگر شبیه است. اما اگر بخواهیم به چشم استاندارد های بین المللی آن ها را بازبینی کنیم فاصله بسیار زیاد است و خیلی راه داریم تا موزه هایمان را بروز کنیم چراکه چارت سازمانی موزه های ما ناقص است، در بسیاری از موزه های ما کارشناسان و دانش آموختگان رشته های تخصصی استخدام نمی شوند و این موزه ها با افرادی که از سازمان های مختلف آمده اند اداره می شوند، بودجه این موزه ها بسیار کم است و وابسته به بودجه های دولتی که چندان هم نیست هستند و اینکه فضا و مکان این موزه ها باید تغییر کند و برای آن ها مخازن استانداردی که بتوان آثار را با خیال راحت در آن نگهداری کرد ساخته شود.
چرا تبلیغات و مخاطب یابی درستی برای موزه ها صورت نمی گیرد؟
شهر های بزرگ دنیا موزه ها را در اولویت شهرسازی خود قرار می دهند برای مثال موزه لوور را در نظر بگیرید درفرانسه تعداد زیادی ایستگاه های شهری وجود دارد که فرد را مستقیما به محل موزه می رساند و در اطراف آن ایستگاه ها تمامی تبلیغات محیطی مربوط به موزه است. اما ما برای موزه ملی خود در تهران هم این کار را انجام نداده ایم که چیدمان دسترسی های شهری خود را با دراولویت قرار دادن موزه طراحی کنیم و نه تنها این کار را نکرده ایم حتی یک بیلبورد شهری در نزدیکی موزه ها نیز قرار نداده ایم و چه بسا بسیاری از مردم اصفهان از وجود موزه ای در یک خیابان مطلع نباشند چراکه بارها از آن جا عبور کرده اند اما هیچگاه متوجه وجود موزه ای در آن مکان نشده اند چه رسد به توریستی که با شهر نا آشناست.
اگر می خواهند تعداد بازدید کنندگان موزه افزایش پیدا کند به جای اینکه مانند موزه های بزرگ دنیا در شبکه های بین المللی یا فضای مجازی تبلیغ کنیم، ابتدا باید به این فکر باشیم که چگونه می توانیم در شهر اصفهان و در فضای پیرامون موزه مکان موزه را اطلاع رسانی کنیم تا حداقل شهروندان خودمان از وجود چنین موزه ای مطلع شوند.
همخوانی نداشتن موزه‌ها با شرایط و توقعات جدید آن ها را تبدیل به ویترین نکرده است؟
در حال حاضر دیگر موزه ها وابسته به شیوه آموزش قدیمی نیستند که یک موزه دار راهنما با افراد در میان ویترین ها حرکت می کرد و صحبت می کرد و یا اینکه به یک اتیکت یا لیبل بسنده می شد و برخلاف شیوه سنتی که راهنما اطلاعاتی را ارئه می کرد و تمامی افراد اعم از کودک یا پژوهشگر آن ها را می شنیدند و در بسیاری از موارد باعث پس زدن مخاطب می شد برای نمونه کودکی که این اطلاعات تخصصی برایش قابل فهم نبود مسلما خاطره خوبی از این بازدید نداشت امروزه موزه ها از جدید ترین دستاورد های علم چند رسانه ای یا شیوه آموزش تعاملی که خود بازدید کننده در آن به عنوان یک کنشگر عمل می کند و با استفاده از ابزار های مدرن دیداری و شنیداری اطلاعاتی که می خواهد کسب می کند موفق شدند که این آموزش را عمیق تر و لذت بخش تر کنند. به شرط اینکه کارکنان موزه خوب آموزش ببینند و بودجه های کافی هم برای خرید این ابزار ها باشد ما نیز می توانیم این شیوه آموزشی را در موزه های خود اجرا کنیم و قطعا این امر موزه ها را ارتقا می دهد چراکه موزه ها باید شاد و زنده باشند تا مخاطب هم اطلاعات کسب کند و هم لذت ببرد.
علت رکود موزه ها را چه می دانید؟
یک دلیل خیلی مهم این است که موزه اصلا در سبد اقتصادی خانوار قرار ندارد امروزه یک صدم هزینه ای که برای خوراک و پوشاکمان هزینه می کنیم ، صرف هزینه فرهنگی نمی کنیم و اگر این مسئله تغییر کند و ما هم مانند بسیاری از شهروندان دنیا به دیدن موزه عادت کنیم طبیعتا ورود مردم به موزه و کسب در آمد از این طریق خود به خود موزه را ارتقا می دهد.
مسئله دیگر در حاشیه قرار دادن امور فرهنگی و موزه ها در برنامه های توسعه کشور است یعنی ما در بودجه سالانه برای توسعه کشور به این موارد به چشم هزینه های تجملاتی نگاه می کنیم و بنابراین وقتی هم کسری بودجه پیش می آید اولین جایی که بخشی از بودجه خود را از دست می دهد مکان های فرهنگی مانند موزه های هستند.
در گام سوم یعنی اگر از مردم و دولت این عزم را ببینیم که بخواهند موزه هارا ارتقا دهند آنگاه باید سرمایه گذاری و اندیشه لازم برای معرفی و تبلیغات موزه ها را داشته باشیم تا این موزه ها را به مردم و گردشگران خارجی معرفی کنیم چراکه موزه های ما از نظر اشیا کمبودی ندارند و بسیاری از موزه های ما آثار ارزشمندی در آن ها نگهداری می شوند و اگر این ها را با موزه های پر درآمد در دنیا مقایسه کنیم می بینیم که ما از لحاظ شی و پیشینه فرهنگی هنری کمبودی نداریم.
اگر این سه محور اصلاح شوند موزه های ما می توانند همپای موزه های بزرگ دنیارشد کرده و به روز شوند.
نظر شما