به گزارش خبرنگار ایمنا، محله همچون یک واحد فیزیکی با هویت کاملا مشخص اجتماعی و الگوهای مشترک زندگی برای استفاده برابر از امکانات و موسسات عمومی به عنوان یک ابزار کار برنامه‌ریزان شهری شناخته می‌شود.
در رویکردهای جدید توسعه پایدار، بر مشارکت هرچه بیشتر مردم در محلات و اجتماعات محلی به عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای حرکت به سمت توسعه تاکید می‌شود و بدون این مشارکت توسعه معنایی نخواهد داشت بنابراین بکارگیری ظرفیت محلات در تمرکز زدایی، افزایش توانمندی مردم، تصمیم‌گیری‌های شهری، کاهش آسیب‌پذیری، ایجاد نظم اجتماعی، گسترش خدمات آموزشی و فرهنگی و افزایش امنیت اجتماعی می‌تواند موضوعی حائز اهمیت باشد.
در این میان یکی از ابزارهای اساسی برای نقش آفرینی محلات در کاهش تمرکز قدرت، گسترش مشارکت و افزایش توانمندی اجتماعی ساکنان یک محله، ایجاد و گسترش تشکل‌های مردمی و انجمن‌های محلی است.
بر اساس پژوهش‌های موجود، شکل‌گیری شورای محلات باعث تقویت هویت محلی، افزایش رضایتمندی از حضور در محله و ارتقای سرمایه اجتماعی میان ساکنان محله می‌شود.
در ایران اما؛ تنها برخی از کلانشهرها این خواسته اجتماعی عصر توسعه را پاسخ گفته‌اند و در این میان، شوراهای اجتماعی محلات در مشهد می‌تواند به عنوان الگویی که فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته تا به نمونه‌ای شایسته از شوراهای محلی تبدیل شود، معرفی شود.
شورایی که بستر آن به گفته رئیس اداره شوراهای اجتماعی محلات شهرداری مشهد از سال ۹۰ برای استفاده از پتانسیل‌های مردمی در اداره و تصمیم‌گیری خرده محلات شکل گرفت و البته تا سال ۹۷ فرایند انتخاب افراد حاضر در آن به نوعی انتصابی بوده و متقاضیان برای حضور در ساختار شورایاری‌ها تقاضا داده و شهرداری این افراد را به عنوان عضو شورای محلی منصوب می‌کرد.
ساختار تازه شوراهای محلی در مشهد
مهدیه یاوری درباره تفاوتی که چند ماهی است در روند شکل‌گیری این شوراها اتفاق افتاده، گفت: اواخر سال ۹۷ آیین‌نامه شورایاری‌ها قدری تغییر و توسط شورای شهر ابلاغ شد که منتخبین از طریق انتخابات و تشکیل مجامع داوطلبی مشخص شوند یعنی دغدغه مندان هر محله با داشتن شرایط عمومی و اختصاصی که مندرج در آیین نامه است، وارد مجامع داوطلبی شده و از این میان افراد اصلح انتخاب می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه طبق مرزبندی وزارت کشور ۱۷۰ محله در مشهد وجود دارد، ادامه داد: با همین شیوه انتخاباتی ۱۰ عصو توسط هم محله‌ای ها انتخاب می‌شوند و با اضافه شدن چهار نفر عضو انتصابی که نمایندگانی از شهرداری، دانشگاه علوم پزشکی، فرمانداری و کلانتری هستند شورای ۱۴ نفره اجتماعی محلات تشکیل می‌شوند که دو عضو علی البدل نیز خواهند داشت.
مشهد در این چند ماه درگیر برگزاری گام به گام انتخابات محلی بوده است؛ یاوری درباره روند اینچنینی برگزاری انتخابات نیز تصریح کرد: از ابتدای سال در ۴۸ محله از مناطق ۱۳ گانه مشهد، در گام اول و دوم انتخابات برگزار شد و اکنون در گام سوم ۸۳ محله دیگر انتخابات شورایاری را برگزار خواهند کرد؛ در گام چهارم نیز ۳۹ محله با برگزاری انتخابات، شوراهای خود را می‌شناسند تا درنهایت در پایان امسال تمامی محلات دارای شورای اجتماعی طبق فرایند انتخابی بر اساس آیین نامه جدید شوند.
شوراهایی با هدف مشخص و به دور از کلیشه‌ها
در میان تمام مشکلات ریز و درشت شهرها، وجود چنین ساز و کاری تا زمانی که هدف مشخصی برای آن وجود نداشته باشد، قطعا ایجاد هزینه اضافی خواهد بود اما به اعتقاد یاوری، از آنجایی که کلانشهرها مسائل پیچیده زیادی دارند، برونسپاری بخشی از وظایف آن‌ها به مردم می‌تواند قابل توجه باشد و از طرفی، وظایف تعریف شده‌ای که به تازگی برای شوراهای اجتماعی مشخص شده، منفعل بودن این شوراهت رو به فراموشی سپرده است.
وی درخصوص برنامه‌های ویژه شوراهای اجتماعی اضافه کرد: برای اولین بار شوراهای اجتماعی کارگاه‌های آموزشی و توانمندسازی را پشت سر گذاشتند که این اقدامات تاکنون در سرفصل‌های جامعه‌شناختی، روانشناختی، علوم سیاسی، محیط زیست و حقوق شهروندی برای اعضای شوراهای اجتماعی که در گام اول و دوم انتخاب شدند، برگزار شده و هدف این بوده که شوراهای محلات از وظیفه معمول انتقال مشکلات عمرانی و کالبدی محلات به شهرداری خارج شوند و تاکید شده که رویکردهای فرهنگی و اجتماعی را برای شناخت آسیب‌های اجتماعی متناسب با خواسته محله پررنگتر کنند.
نظرخواهی از مردم در طرح‌ریزی بودجه
رئیس اداره شوراهای اجتماعی محلات شهرداری مشهد ادامه داد: بعضی از محلات نیاز به آن دارند که قبل از مداخلات اجتماعی، مداخلات عمرانی محله مورد توجه قرار گیرد بنابراین طبق تبصره ۲۲ بودجه شهر مشهد، تا پنج درصد از بودجه عمرانی شهر از راه شورای اجتماعی محلات طرح‌ریزی می‌شوند و به پروزه‌هایی اختصاص خواهد یافت که خود مردم محله درخواست آن را داده‌اند به همین سبب و برای استفاده از ظرفیت شوراها و بهبود زیرساخت‌های محلات پروژه "محله ما" شکل گرفته که مداخلات کالبدی و عمرانی محله توسط مردم شناسایی شده و با همکاری گروه تسهیلگر و شورای اجتماعی طراحی و نظرسنجی تا مرحله اجرا توسط مردم رصد شده و به مرحله اجرا درخواهد آمد.
یاوری درباره جزئیات پروژه "محله ما" اینگونه توضیح داد: شوراهای اجتماعی محلات بازوی اجرایی پروژه محله ما هستند که با کمک تسهیلگران یعنی شهرسازان و معماران، از مرحله طراحی تا اجرای پروژه‌های محلی که برای نفع تمام افراد محلات است؛ این پروژه تاکنون در ۴۳ محله شروع به فعالیت کرده و تا پایان سال نیز ۶۰ محله دیگر به این پروژه خواهند پیوست.
وی درباره نقش این پروژه در ارتقای مشارکت اجتماعی شهروندان گفت: با محله ما، مدیریت شهری تصمیم گرفته خود به سوی مردم رفته و نظرات مردم را دریافت کند و برخلاف رویه معمول که تصمیمات از بالا به پایین بوده، این‌بار از پایین به بالا تصمیمات اتخاذ شود از طرفی رضایت مردم زمانی که نظر آنان به رسمیت شناخته می‌شود، بالاتر خواهد رفت حتی اگر پروژه‌ها در حد کلانِ شهری نباشند.
شورا و هویت محلی
در عصری که محله‌ها هویت خود را ازدست داده‌اند، پذیرش مشارکت محلی بهترین راه برای بازآفرینی این هویت خواهد بود، چنانچه رئیس اداره شوراهای اجتماعی محلات شهرداری مشهد معتقد است: یکی از رسالت‌ها و اهداف شورای اجتماعی محلات تقویت هویت محلی است زیرا سبک زندگی مدرن باعث شده تا دیدگاه سنتی به محلات کم‌رنگ‌تر شده و کمتر شاهد همبستگی محلی باشیم اما با این وجود تشکیل شوراهای محلی در مشهد تماما همراه شده با مشارکت مردمی و تکاپوی آنان برای مشارکت بنابراین عملکرد شورای اجتماعی محلات چه در محلات برخوردار که ساختی مدرن دارند چه کم برخوردار که سنتی‌تر هستند، قابل دفاع است.
وی گام برداشتن در این راه را به سایر شهرها نیز توصیه کرده و می‌گوید: این تجارب را با شهرهایی مانند تهران نیز به اشتراک گذاشته‌ایم و شوراهای اجتماعی به دلیل آنکه گام به گام پیش رفتند، نقص‌های آن گرفته و به مدلی قابل دفاع و ارائه تبدیل شده‌اند.
تمرین توسعه یافتگی با شوراهای اجتماعی محلات
همانطور که گفته شد تشکیل ساز و کار تازه برای شورای اجتماعی محلات می‌تواند یکی دیگر از اقدامات قابل دفاع شورای شهر مشهد باشد همانگونه که رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر مشهد با اشاره به تصویب طرح "محله ما" در شورای این شهر گفت: پروزه محله ما حرکت تازه‌ای است که توسط شورای شهر مشهد پایه‌ریزی شده و شورای اجتماعی محلات، همچون بازویی برای آن نقش آفرینی کرده و وظیفه تسهیلگری را برعهده دارند.
محمدهادی مهدی‌نیا طرح "محله ما" را زیرمجموعه یک مفهوم شهرسازی به نام شهرسازی تاکتیکال دانست که به دنبال کارهای کوچک برای اهداف بزرگ است و افزود: بر اساس این طرح تعداد کارهای کوچک زیادی در سطح محلات انجام می‌شود تا تغییر بزرگی در شهر اتفاق افتد؛ اکثر نیروهایی که در این طرح مشارکت دارند، دانشجویان یا تازه فارغ‌التحصیلان شهرسازی هستند که همکاری مردم و همراهی شهرداری می‌تواند در تحقق اهداف آن موثر باشد.
وی به اساس تشکیلا شوراهای اجتماعی محلات نیز اشاره کرد و ادامه داد: شاید در نظام انتخاباتی کشور جایگاهی برای شوراهای اجتماعی محلات وجود نداشته باشد اما همین که شورای برخی شهرها همت کرده‌اند با برگزاری انتخابات طیف وسیعی از مردم را با خود همراه کنند، قابل توجه است.
مهدی‌نیا اضافه کرد: با این اقدام می‌خواهیم تمرینی بکنیم برای آنکه ما نیز مانند کشورهای توسعه یافته قوانینی داشته باشیم تا انتخابات از لایه‌های پایین آغاز و پلکانی و زنجیروار به لایه شوراهای بالادستی ختم شود.
وی با بیان اینکه مشارکت دادن در تصمیم‌گیری‌ها از جمله اهداف تشکیل شوراهای محلی به ویژه در زمان تنظیم بودجه است، اضافه کرد: با مصوبه شورای شهر مشهد، شوراهای اجتماعی محلات برای تحقق پنج درصد بودجه عمرانی شهر می‌توانند ورود کنند و اعضای این شوراها به عنوان افرادی که از نزدیک با مسائل محلات روبه‌رو هستند می‌توانند زبان مشترکی میان آحاد شهروندان با مدیران شهری باشند.
آنچه گفته شد تجربه‌ای موفق از مشارکت شوراهای محلی با مدیران شهری بود که حاصل تجربه اندوزی از ضعف‌ها و قوت‌های سالهای گذشته تصمیم‌گیران کلانشهر مشهد بوده است؛ تجربه‌ای که می‌تواند الگویی موفق و عینی برای شوراهای کلانشهرهای ایران در تشکیل شوراهای محلی باشد.
اخبار مرتبط
نظر شما