به گزارش خبرنگار ایمنا، برنامه جامع با فاصله گرفتن از تفکر بخشی، فن‌سالارانه و صرفا کالبدی و گام برداشتن در جهت شناسایی مشکلات و ظرفیت‌های شهر و تدوین راه‌حل‌های مشارکتی در چارچوب رویکرد فضایی و راهبردی در پیِ توجه به مسائل کلیدی و فرابخشی شهر با مشارکت تمام ذی‌نفعان است.
رویکرد تدوین برنامه جامع شهر اصفهان، از پایین به بالا توأم با مشارکت ذی‌نفعان به خصوص شهروندان است که با تدوین آن به دنبال تعیین سیاست‌های کلان توسعه شهر اصفهان در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و... بر اساس مشارکت مردم و رسیدن به اجماع همگانی است و به نوعی با تهیه این برنامه جامع نظام برنامه ریزی شهری ایران دچار تغییر خواهد شد.
تاکنون سطوح و شیوه‌های متنوعی برای مشارکت ذی‌نفعان در تدوین برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین تعریف و تنظیم شده و در هر سطح، ذی‌نفعان بر اساس شرایط و ملاحظات اجرایی از طریق ابزارها و فنون متنوعی مشارکت داشته‌اند.
تحقق مردم سالاری در مدیریت شهری
به گفته سید احمد حسینی نیا، معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان دستاورد کلیدی رویکرد نوین تهیه برنامه جامع شهر اصفهان، تحقق بیش از پیش اراده شهروندان و مردم‌سالاری در مدیریت شهری است که هم از طریق اصلاحات ساختاری به منظور افزایش نقش مدیریت محلی در تصمیم‌گیری‌ها و هم به واسطه به کارگیری مشارکت سهام‌داران یعنی همه افراد و گروه‌هایی که مثبت یا منفی و مستقیم یا غیر مستقیم از برنامه تاثیر می‌پذیرند یا بر آن تاثیر می‌گذارند در فرایند تدوین برنامه حاصل می‌شود.
وی با بیان اینکه برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین سیاست‌های کلی، استراتژی برنامه‌ریزی و آینده‌نگری شهر را تا ۲۵ سال آینده برنامه‌ریزی می‌کند، اظهار می‌کند: از سال گذشته تاکنون در مجموع ۱۱۴ جلسه در ارتباط با برنامه جامع شهر اصفهان برگزار شده که شامل ۳۵ جلسه موضوعی، ۱۸ جلسه شورای راهبری، سه جلسه کمیته اجرایی، ۹ جلسه کمیسیون، ۲۵ جلسه کارگروه‌های تخصصی، ۲۴ جلسه با گروه‌های اجتماعی و اقشار محلی بوده است.
مصوبات طرح جامع تبدیل به مطالبه عمومی شود
«مجید نمینی» مدیر طرح جامع شهر اصفهان در این باره به ایمنا می‌گوید: در فرآیند اجرای طرح جامع که به صورت پایلوت آغاز شده، قرار بر این است فرآیندها، شیوه‌ها و تکنیک‌های تهیه طرح جامع درحین تهیه آن بازنگری شود.
وی ادامه می‌دهد: در طرح جامع قبلی شهر اصفهان برقراری ارتباط با جامعه محلی کمتر انجام می‌شده است بنابراین تصمیم بر آن شد تا در طرح جامع جدید تماس با جامعه محلی، مردم، نهادها، سازمان‌ها، دست‌اندرکاران، ذی نفعان و ذی‌نفوذان بیشتر باشد و ارتباط مستقیم و بلاواسطه‌ای با آنان برقرار شود.
مدیر طرح جامع شهر اصفهان با بیان اینکه در طرح‌های جامع قبلی ۵۰ تا ۶۰ درصد زمان تهیه طرح جامع صرف جمع آوری اطلاعات می‌شد، این اطلاعات به صورت انفرادی توسط مشاور و با استفاده از پرسش‌نامه و بررسی مطالعات آماری جمع‌آوری می‌شد، می‌افزاید: در حال حاضر بیشتر تلاش بر این است که بازه زمانی تهیه طرح جامع تا حد امکان کوتاه‌تر شود و از مطالعات قبلی برای تهیه هدفمند طرح استفاده و بیشتر مسائل کلیدی شهر اعم از مشکلات و فرصت‌ها بررسی شود.
وی ادامه می‌دهد: در طرح جامع جدید مراحل تدوین طرح از یکدیگر جدا شده و این روش جدید درصد موفقیت طرح جامع را بالا می‌برد.
نمینی اظهار می‌کند: بخش اول تهیه طرح جامع گزارش تشخیص است، در این مرحله به دنبال تجویز یا توصیه برای هیچ نهاد یا گروهی نیستیم بلکه این در مرحله گزارش تشخیص ما با کمک سهام‌داران و با استفاده از مطالعات موجود به موضوعات کلیدی می‌رسیم، سپس براساس این موضوعات مشخص می‌شود چنانچه با همین روند حرکت کنیم در آینده وضعیت شهر به کجا خواهد رسید و عواقب و نتایج ادامه دادن روند فعلی چیست.
وی با بیان اینکه در حال حاضر باید هرچه سریع‌تر به سمت موضوعات کلیدی شهر حرکت کرد تا این موضوعات اولویت‌بندی شود، تصریح می‌کند: هدف این است که در این مقطع موضوعات کلیدی و مسائل شهر شناسایی و چگونگی ایجاد آنها بررسی شود، شناسایی موضوعات اساسی شهر موجب شده تا پیش‌بینی آینده شهر ممکن شود.
مدیر طرح جامع شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: بررسی چرایی و چگونگی ایجاد مسائل شهری موجب شده تا ساز وکار ایجاد مشکل مشخص شود، سپس مشاور تهیه طرح جامع براساس این روایات و با توجه به سناریوهای در نظر گرفته شده برای شهر و شهروندان آغاز به ترسیم آینده‌ای مطلوب برای شهر کند.
وی اظهارمی‌کند: مقامات وزراتخانه راه و شهرسازی بر این اعتقاد هستند که موانع و مشکلات برای اجرای طرح جامع باید از میان برداشته شود، یکی از مشکلات در طراحی شهری اشکالات و محدودیت قانونی پیش رو است؛ از این رو بسترسازی قانونی و نهایی باید در سطوح کلان صورت بگیرد و چنانچه این بستر فراهم نشود سازمان‌ها و بخش‌های مختلف الزامی برای اجرا این قوانین ندارند.
نمینی تاکید می‌کند: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات طرح‌های شهری این است که جزئیات طرح به وسیله یک سازمان متولی تهیه می‌شود، اما الزامی برای سایر سازمان‌ها وجود ندارد که مصوبات طرح را اجرا کنند؛ این سازمان‌ها معمولا به روابط درون بخشی خود پایبند است و برای اجرای فرآیندهای درون سازمانی تحت نظارت مستقیم تهران هستند بنابراین مراحل قانونی برای بسترسازی به منظور اجرای درست طرح جامع باید فراهم شود.
وی با بیان اینکه پیگیری‌ها برای رفع موانع قانونی اجرای مصوبات طرح جامع باید از سوی وزارت خانه انجام شود و ما به عنوان مجریان طرح جامع تنها می‌توانیم الزامات اجرای مصوبات طرح را به اطلاع مقامات وزارتخانه برسانیم، می‌گوید: مسئولان وزارتخانه راه و شهرسازی نیز اذعان دارند که مشکلات نهادی برای پیاده‌سازی این طرح‌ها وجود دارد.
مدیر طرح جامع شهر اصفهان تصریح می‌کند: نهادهای بالادستی به منظور رفع این موانع باید لوایحی را در عالی‌ترین سطوح از جمله مجلس شورای اسلامی مطرح و این لوایح را تبدیل به قوانین کنند که پشتوانه اجرایی داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: چنانچه پیاده‌سازی درست مصوبات طرح جامع تبدیل به یک مطالبه عمومی شود این طرح شهری ضمانت اجرایی قوی‌تری خواهد داشت؛ به عبارت دیگر چنانچه خبررسانی و آگاه‌سازی درباره طرح جامع در سطح جامعه انجام شود مردم اجرای درست طرح جامع را حق خود می‌دانند و آن را تبدیل به مطالبه عمومی شهروندان می‌کنند.
نادیده گرفتن الزامات در تدوین برنامه جامع شهر اصفهان
«سهراب مشهودی»، دبیر گروه شهرسازی جامعه مهندسان مشاور ایران با انتقاد از اینکه در روند تدوین برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین از الزاماتی که باید دیدگاه ملی داشته باشد، نادیده گرفته شده است، می‌گوید: ادغام دیدگاه‌ها در خصوص طرح‌های جامع و تفصیلی می‌تواند دردسرساز شود، اما اگر بتواند به موقع خود را جدا کرده و شفاف باشد که کدامیک از نظرها و دیدگاه‌های گروه‌های مختلف در طرح جامع یا طرح تفصیلی به کار رود، نتایج بهتری به همراه خواهد داشت بنابراین باید منتظر نتایج بررسی طرح پایلوت جامع با رویکرد نوین باشیم.
وی با بیان اینکه به طور معمول عمر طرح‌های جامع ۱۰ سال است و باید پس از آن طرح تجدید نظر تهیه شود، اظهار می‌کند: آنچه در قرارداد تیپ ۱۲ شرح خدمات شهرسازی کشور تعریف شده، ارایه شرح خدمات برای طرح‌های جامع بود نه برای تجدیدنظرها، از این رو مقرر شده در طرح‌های تجدید نظر شرح خدمات دیگری تهیه شود که البته اتفاق نیفتاد و در نتیجه تکرار مکرراتی انجام و باعث شد طرح‌های تجدید نظر به خوبی پیش نرود.
این کارشناس ارشد شهرسازی و معماری ادامه می‌دهد: نظارت بر انجام طرح‌های تجدید نظر به وسیله مهندسان مشاور در پیوست قرارداد تیپ ۱۲ مد نظر قرار گرفت که این موضوع نیز محقق نشد و البته موضوع دیگر این بود که با تفویض اختیار به چند ارگان دیگر، مرحله تصمیم‌گیری برای اجرای طرح‌ها فرایندی طولانی پیدا کرد، از این رو اجرای طرح‌های تجدید نظر خروجی مفیدی به همراه نداشت.
وی خاطرنشان می‌کند: کمیته‌ای مشترک با وزارت راه و شهرسازی در جامعه مهندسان مشاور تشکیل شد و در نهایت طرح جامع شهر با رویکرد نوین مورد توجه قرار گرفت که به صورت پایلوت در اصفهان تجربه می‌شود.
مشهودی با بیان اینکه در طرح جامع شهر با رویکرد نوین مقرر شده بود نظر نهایی جامعه مهندسان مشاور اعلام شود، می‌گوید: با توجه به اینکه بدون نظر نهایی جامعه مشاوران تدوین برنامه جامع در حال انجام است، از این رو آنچه در حال انجام است با اشکالات زیادی همراه شده که مهمترین آن در هم آمیخته‌شدن طرح‌های جامع و تفصیلی است که امکان دارد یکدیگر را مخدوش کند.
دبیر گروه شهرسازی جامعه مهندسان مشاور ایران تصریح می‌کند: طرح جامع بر خلاف طرح تفصیلی که طرحی محلی به شمار می‌رود، یک طرح جامعیت‌دار است که دیدگاه ملی در آن اهمیت دارد، از این رو باید تفاوت‌هایی به لحاظ دیدگاه و نحوه تدوین آن وجود داشته باشد، اما آنچه در اصفهان اتفاق می‌افتد که نتیجه این ادغام است بیشتر نگاه محلی و تفصیلی دارد.
وی با اشاره به تشکیل نهاد شورای راهبری در ساختار جدید تدوین برنامه جامع، ادامه می‌دهد: شورای راهبری رویکرد خوبی نیست، زیرا امکان دارد در مراودات راه و شهرسازی و شهرداری در شهرهای بزرگ مؤثر باشد، اما طرح‌ها را به سمت پیشرفت حرکت نخواهد داد.
مشهودی با بیان اینکه مشاور طرح جامع به عنوان تهیه‌کننده طرح جامع و تفصیلی تا سال‌ها پس از تدوین طرح، به لحاظ حقوقی مسئول طرح خواهد بود، اظهار می‌کند: نباید دیدگاه طرح برنامه جامع با رویکرد نوین از طرح جامع و تفصیلی ادغام شود.
وی معتقد است: "مراحل تصویب طرح‌ها باید کاسته شده یا شفاف شود زیرا در حال حاضر طرح‌ها در دو سال تهیه و تصویب آنها سه تا پنج سال زمان نیاز دارد، در واقع پس از تصویب طرح‌ها، عمر اجرای آن پایان یافته و از این رو می‌گوییم طرح موفق نبوده است."
دبیر گروه شهرسازی جامعه مهندسان مشاور ایران با بیان اینکه طرح‌های شهری به طور معمول اجرایی نیست، بلکه باید به تدریج محقق شود، تصریح می‌کند: طرح جامع، راهنمای طرح‌های بعدی است و نباید بر محقق شدن آن تاکید داشت، بلکه باید نوع نگاه نسبت به آن را اصلاح کرد.
نظر شما