به گزارش خبرنگار ایمنا، فرونشست؛ پدیده ای است که به صورت فروریزش و یا نشست سطح زمین بنا به دلایلی گوناگون و در مقیاس بزرگ روی میدهد. بهطورمعمول این اصطلاح به حرکت قائم رو به پایین سطح زمین که میتواند با بردار اندک افقی همراه باشد، گفته میشود. پدیدهای است خطرآفرین که بیتوجهی به آن خسارت مالی، جانی فراوانی را به دنبال دارد و البته قابل پیشبینی و پیشگیری است.
به گفته کارشناسان، برداشت بیشازحد توسط حفر چاههای غیرمجاز و حتی اضافه برداشتها توسط چاههای مجاز همراه با وقوع خشکسالیهای اخیر بهعلاوه برداشت از میدانهای نفت و گاز و توسعه کشاورزی از عوامل ایجاد فرونشست در بیشتر دشتهای ایران محسوب میشود.
زنگ خطر فرونشست زمین برای استانی همچون اصفهان سالهاست که به صدا درآمده است و جدیت این معضل بهاندازهای است که علی بیتاللهی مدیر بخش زلزله و رانش زمینمرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی در رابطه با آن هشدار داده است: " در مناطقی از شهر و شمال شهر اصفهان فرونشست به یک معضل عمده تبدیلشده بهطوریکه در مجاورت فرودگاه و حتی در حاشیه ورزشگاه نقشجهان شکافهای حاصل از فرونشست زمین خود را نمایان کرده و برای این شهر به یک خطر بسیار جدی تبدیل شده است."
فرونشست زمین ادامه دارد
عدهای با توجه به وقوع سیلابها و بارندگیهای اخیر اینطور تصور میکنند که خطر فرونشست کاهشیافته است. در پاسخ به این که این تصور تا چه حد صحت دارد و امکانپذیر است، علیخانی کارشناس زمینشناسی به خبرنگار ایمنا میگوید: اگرچه بارشها مؤثرند اما نه به این معنا که آسودهخاطر باشیم . بهعنوانمثال بارشهای امسال تا حدودی توانست آبخوانها را تغذیه کند اما هنوز عدد دقیقی از این تغذیه به دست نیامده است.
وی میافزاید: ضمن آنکه خشکسالی و بی آبی در چند سال گذشته به میزانی بوده که این مقدار از بارش نمیتواند پاسخگوی چاههای خالی دراستانهای کم بارش وخشکی همچون اصفهان باشد.
این کارشناس یادآور میشود: پرشدن حفرههای زیرزمینی و چاهها یکطرف ماجراست و نشست زمین پس از وقوع سیلابها مسئلهای دیگر، زیرا رطوبت زیاد منجر به نرم شدن زمین شده و احتمال نشستهای موضعی بهصورت نقطهای و محلی در کنار سازهها و ابنیههایی مانند پلها شاید بیشتر نیز شود.
خانی تصریح میکند: تماس آب باران با خاک خشک باعث کاهش حجم خاک شده که به این فرایند تراکم آبی اطلاق یا بهنوعی فرونشست هم به آن گفته میشود.
وی میگوید: بهغیر از این مسئله زمانی که پس از مدتها خشکسالی، بارشهای زیاد و پیدرپی انجام میگیرد با نفوذ آب به درون شکافهایی که از فرونشستهای زمین ایجادشده وزن آب ناشی از بارشها به وزن کل لایه خاک اضافه میشود و لایههای زیرین خاک هم افزایش مییابد، در پی این تغییرات حجم منافذ بدون آب بین ذرات خاک کم شده و درنهایت لایههای خاک زیرین متراکم و پدیده نشست بهطور محلی صورت میگیرد.
این کارشناس تصریح میکند: بهاینترتیب نمیتوان چنین پنداریم که پس از بارشهای چند ماه گذشته، مشکل فرونشست حلشده است چهبسا حتی با معضلات بیشتری در این زمینه روبهرو خواهیم بود.
راهکارهای اجرایی برای مقابله با فرونشست زمین
اصفهان ازجمله مناطقی است که به دلیل مهاجرت و اسکان جمعیت بیشازحد ظرفیت و استقرار صنایع آببَر در آن با کاهش منابع زیرزمینی آب مواجه است. به عبارتی خشکسالی چندساله و برداشت بیرویه آب از سفرههای زیرزمینی بهعلاوه کاهش باران وقطع آب رودخانه زایندهرود، موجب وقوع ادواری فرونشست زمین در شهر کمآبی همچون اصفهان شده است.
دراینباره منصور شیشهفروش مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان به خبرنگار ایمنا میگوید: تقریباً نزدیک به دو دهه است که اصفهان در معرض کمآبی قرارگرفته بهطوریکه در این مدت بهتدریج سفرههای زیرزمینی تحتفشار برداشتهای بیرویه بوده و البته جاری نبودن آب در زایندهرود در چند سال اخیر باعث تشدید این معضل شده است.
وی اظهار میکند: شهرهای اصفهان، آران بیدگل، مهیار شهرضا، گلپایگان، دامنه، برخوار، کاشان، داران از مناطق درگیر با پدیده فرونشست در استان هستند، حتی فرونشست زمین در کاشان و دامنه منجر به خسارت زیادی شده است.
شیشهفروش خاطرنشان میکند: از مهمترین برنامههای مدیریت بحران استان برای مقابله با فرونشست زمین، بررسی شرایط موجود و جلوگیری کردن از ورود خسارتهای بیشتر است. ممنوعیت حفر چاههای جدید، کنترل مصرف آب با نصب کنتورهای هوشمند و برنامهریزی برای الگوی کشت مناسب برای هر منطقه از مواردی است که از پیشروی این پدیده ممانعت میکند.
وی ادامه میدهد: دستگاههای مختلف همچون شرکت آب منطقهای، راه و شهرسازی، زمینشناسی ، بنیاد مسکن و جهاد کشاورزی موظف به انجام اقداماتی برای مقابله با فرونشست شدهاند بهعنوانمثال جهاد کشاورزی اصفهان موظف به تغییر الگوی کشت و کاهش کشت گیاهان با مصرف بالای آب شد. همچنین سازمانهای زمینشناسی و نقشهبرداری اقدامات مطالعاتی و تهیه اطلس فرونشست زمین در استان را برعهدهگرفتهاند. آب منطقهای استان نیز طرح تعادل بخشی را با تعدیل پروانه بهرهبرداری و نصب چهار هزار و ۷۵۰ دستگاه کنتور هوشمند بر چاههای کشاورزی اجرا کرده است بهنحویکه بیش از پنج هزار حلقه چاه کشاورزی غیرمجاز و چاههایی که اضافه برداشت داشته، در سطح استان مسدود شدهاند.
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد- خبرنگار سرویس اقتصادی ایمنا
نظر شما