به گزارش خبرنگار ایمنا، بر اساس موازین پذیرفته‌شده حقوق بشر که تعالیم اسلامی نیز بر آن صحه می‌گذارد، شهروندان صاحبان اصلی شهرها هستند که امکانات و تأسیسات موجود باید در خدمت منافع آنان باشد. برای صیانت از منافع شهروندان متون قانونی و حقوقی مختلفی تدوین، تصویب و نگاشته شده است که "حقوق شهروندی" جامع همه موارد، اهداف و اصول بنیادین مترتب بر آن است.
بدون حقوق شهروندی نظام شهری بی‌پایه و اساس و پس از مدتی بر مدار خودرآی بودن و استبداد اقلیتی قدرتمند و ثروتمند بر دیگران اداره خواهد شد و گروهی اندک که به مناصب قدرت تسلط یا بر آن‌ها نفوذ دارند با تسخیر امکانات، ثروت و شاهراه‌های اقتصادی شهر، دیگران را استثمار و استعمار می‌کنند.
برای آشنایی بیشتر با اهمیت حقوق شهروندی و نقش آن در مناسبات شهری، مهم‌ترین مصادیق آن و جایگاهی که قوانین موضوعه کشور دارد با "حجت‌الله امینی"، کارشناس ارشد حقوق خصوصی گفت‌وگویی را انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید:
حقوق شهروندی به چه معناست و چه تفاوتی با سایر قوانین دارد؟
حقوق شهروندی مجموعه‌ای از حقوق و امتیازاتی است که در نظام حقوقی یک کشور به شهروندان با لحاظ دو اصل کرامت انسانی و رفع تبعیض در جهت فراهم‌سازی زمینه رشد شخصیت فردی و اجتماعی تعلق می‌گیرد. حقوق شهروندی تفاوتی با سایر شاخه‌های حقوق ندارد، چون مجوعه‌ای است که از دل آن‌ها خارج شده است و یک نوع خاص و جدید از حقوق نیست. شاید اصلاح حقوق شهروندی جدید باشد، ولی در مفهوم حقوقی، جدید و نوپدید و نوپا نیست.
حقوق شهروندی از مشرق زمین سرچشمه گرفته و دین اسلام از بانیان اصلی آن است، اما در منابع قدیمی مهم‌ترین منبع حقوق شهروندی را منشور کوروش کبیر می‌دانند در شرق و حتی در سازمان حقوق بشر، مهم‌ترین سند این شاخه را نهج البلاغه می‌دانند. این شاخه علم حقوق از نظر کلمه و ساختر هجایی زبان، جدید است، اما از نظر مفهومی جدید نیست. عباراتی مانند ایهاالناس، العهد، مدینه و بلد در قرآن کریم به حقوق شهروندی اشاره دارد به همین دلیل است که اساتید حقوق عقیده دارند حقوق شهروندی در اصلاح نوپا و نوپدید و از قرن ۱۸ میلادی در قوانین وارد شده است و از نظر مفهوم ریشه‌دار است و طلوعش در مشرق زمین بوده و در دین اسلام تکامل یافته است. جمهوری اسلامی چون بر مبنای دین اسلام شکل گرفته و تعالیم این آیین نجات‌بخش مبنای وضع قوانین آن است، اهمیت ویژه‌ای به این شاخه از حقوق داده است.
حقوق شهروندی چه جایگاهی در مدیریت شهری دارد؟
مدیریت شهری از حقوق شهروندی جدا نیست. حقوق شهروندی از دو کلمه "شهر" و "وند" تشکیل شده است؛ شهر منظور جامعه اسلامی است که ممکن است کشور، آبادی، شهر، روستا از مصادیق آن است و "وند" به معنای عضویت است. شهروند یعنی عضو یک شهر بودن عضو یک جامعه انسانی بودن است. البته جالب است بدانیم اصل این واژه "شهربند" بوده است و منظور کسی است که به یک شهر بند است و به یک جامعه انسانی اتصال دارد و خودش را عضو آن جامعه انسانی می‌داند در اثر مرور زمان شهربند به شهروند تغییر پیدا کرده است.
وقتی ما در مورد جامعه انسانی صحبت می‌کنیم، یکی از این مصدایق آن شهر است و ارتباط بین حقوق شهروندی و شهروند و مدیریت شهری در این جامعه انسانی تعریف می‌شود. تمام کارهایی که در شهر انجام می‌شود، حتی اگر یک فرد بخواهد زندگی گوشه‌گیرانه داشته باشد و در یک زندگی کاملا فردی زندگی کند، آثار زندگی او به جامعه بار می‌شود؛ لذا در محیط شهری حقوق شهروندی بر روابط بین شهروندان، شهروندان و ارکان دولت و حکومت حاکم است.
در حقوق اداری، قضایی، حقوق فردی و ... حقوق شهروندی حاکم است. هیچ جایی از کار شهری، مدیریت شهری و شهروند بدون حقوق شهروندی قابل تصور نیست. در تمام مسائل مربوط به تولد تا فوت افراد حقوق شهروندی حاکم است و مدیریت شهری مجبور به رعایت و اجرای آن است.
مهم‌ترین حقوق شهروندان چیست؟
در دین اسلام کاملا مشخص است که آزادی بیان، آزادی اندیشه و امنیت، نظافت و بهداشت جزو مهم‌ترین حقوق شهروندان است. همه این موارد در قوانین مختلف هم ذکر شده است، البته اصولی مانند آزادی اندیشه و آزادی دادرسی هم وجود دارد که در قالب حق دادرسی منصفانه و تسریع در رسیدگی در شمار حقوق شهروندی آمده است.
بیشتر بخوانید در :
چه آسیب‌هایی حقوق شهروندی را تهدید کند؟
مهم‌ترین چیزی که ممکن است حقوق شهروندی را تحت تأثیر قرار بدهد تبعیض است؛ نگاه یک نواخت مدیریت شهری به همه شهروندان نجات‌دهنده حقوق شهروندی است. اگر بخواهیم تبعیض حاکم نشود باید با استفاده از حقوق شهروندی شرایط را تغییر داد. تبعیض وقتی حاکم شد دیگر حق معنا پیدا نمی‌کند، لذا آنچه می‌تواند مانع حقوق شهروندی شود تبعیض است. مسئولان باید در رفع تبعیض کوشا باشند و در اجرای برنامه‌ها منافع همه شهروندان را در نظر بگیرند. در حقوق شهروندی توازن خیلی مهم است. یعنی تمام اجزا باید با هم اجرا شود. نمی‌شود مثلا در خدمات شهری درست عمل کرد، اما در آزادی بیان درست عمل نشود. یعنی یک شهروند باید ضمن اینکه از خدمات شهری استاندارد برخوردار می‌شود، آزادی اندیشه و انتقاد هم داشته باشد.
آیا در حقوق شهروندی به تکالیف شهروندی هم توجه شده است؟
حقوق شهروندی هم حقوق است و هم مسئولیت؛ یعنی آمیخته‌ای از وظایف و مسئولیت در حقوق شهروندی دیده شده است. به عنوان مثال وقتی از شهروندان می‌خواهیم که قانون را رعایت کنند به آنان هشدار می‌دهیم در صورت نقض قانون جریمه می‌شوند، اما از سوی دیگر از جرایم راهنمایی و رانندگی سهمی برای شهرداری گذاشته شده تا برای توسعه پارکینگ‌های عمومی استفاده شود، حال اگر پارکینگ سازی انجام نشود حق شهروند ضایع می‌شود.
نظر شما