به گزارش خبرنگار ایمنا، شهرها از دیرباز دارای مرزهای مشخصی بودهاند که حد و فاصل درون و بیرون آنها را مشخص می‌کرده است بیشتر این دیوارها و برج‌ها به دلیل نبود امنیت و برای کنترل عبور و مرور افرادی ساخته می‌شده که به شهر وارد شده یا از آن خارج می‌شده‌اند، اما با گذشت زمان و بالا رفتن امنیت، دیوارهای اطراف شهرها برداشته شد و عملا مرز مشخص و مانعی برای عبور و مرور افراد وجود نداشت.
با تغییر شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حاکم مهاجرانی از روستاها و سایر شهرهای اطراف به سمت شهر مرکز جابه‌جا می‌شدند و مانع فیزیکی بر سر راه آنان وجود نداشت، در نتیجه با گذشت زمان مهاجران بی بضاعت یا کم بضاعتی وارد شهر شدند و آغاز به ساخت و ساز در زمین‌های بایر اطراف شهر کردند.
این مهاجران از نظر طبقه اجتماعی و معیشتی در سطح پایینی هستند و توان مالی برای دریافت خدمات قانونی شهر را ندارند بنابراین اقدام به ساخت سکونتگاه‌هایی غیر استاندارد در محدوده قانونی شهر یا خارج از حریم قانونی شهر می‌کنند و مهاجرت آنان مشکلاتی را برای مکان مبدا و مقصد ایجاد می‌کند، در این ارتباط گفت وگوی با "فرزاد مومنی" کارشناس ارشد شهرسازی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
آیا سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌ای از نظر عملکردی مفهوم مشترکی دارند؟
سکونتگاه‌های غیر رسمی و حاشیه نشینی از نظر عملکردی هم معنا است، اما حاشیه نشینی بیشتر به حلبی آبادهایی مربوط می‌شود که در قدیم وجود داشته است و امروزه عملا در شهر اصفهان وجود ندارد در حالی که حاشیه نشینی به صورت حلبی آباد هنوز هم در شهرهایی مثل تهران وجود دارد و بسیاری از مسائل و مشکلات اجتماعی و فرهنگی در این مناطق اتفاق می‌افتد.
سکونتگاه‌های غیررسمی بدون مجوز در زمین‌های کشاورزی که در محدوده شهر قرار دارد ساخته می‌شود و افراد به دلیل مسائل معیشتی و اقتصادی بدون مجوز شهرداری و به صورت شبانه اقدام به ساخت و ساز در این نواحی می‌کنند، اما حاشیه نشینی خارج از محدوده و در حریم شهر اتفاق می‌افتد و اغلب این ساخت و سازها بیرون از حریم قانونی شهر و به صورت حلبی آبادها و کپرها انجام می‌شود البته شهرداری‌ها به خصوص شهرداری اصفهان درصدد است تا با پدیده حاشیه نشینی مقابله کند.
سکونتگاه‌های غیر رسمی شهر اصفهان بیشتر در چه مناطقی است؟
در بعضی مناطق شهر همچون کارگاه‌ها یا زمین‌های کشاورزی که صرفا مجوز ساخت سوله دارند این سکونتگاه‌ها بدون مجوز شهرداری، با مصالح غیر استاندارد و به صورت غیر قانونی در آنها ساخته می‌شود زیرا پرداخت هزینه‌های دریافت جواز از شهرداری بالا است و مهاجران توان پرداخت آن را ندارند، بیشترین سکونتگاه‌های غیر رسمی شهر اصفهان در منطقه 14 محله زینبیه، ناحیه حصه یا شش راه و در منطقه ۱۱ و خیابان امام خمینی قرار دارد.
آیا شهرداری موظف به ارائه خدمات به این مناطق است؟
شهرداری زمانی موظف به ارائه خدمات شهری از جمله آسفالت کشی و جدول گذاری است که افراد برای ساخت خانه خود مجوز دریافت کرده باشند در غیر این صورت همه سکونتگاه‌هایی که به صورت غیر رسمی ساخته می‌شود مشمول قانون ماده صد شهرداری است به علاوه بودجه‌ای نیز برای ارائه خدمات به این نواحی در نظر نگرفته نشده و تامین تسهیلات و ارائه خدمات شهری از جمله آسفالت کشی و جدول گذاری به این مناطق بسیار سخت است.
ساکنان این سکونتگاه‌های غیررسمی به دلیل نداشتن پروانه و مجوز ساخت قانونا نمی‌توانند برای دریافت خدمات به شهرداری مراجعه کنند و حتی در برخی مواقع در طرح توسعه آزادسازی زمین یک قطعه زمین دو تا سه مرتبه در سکونتگاه‌های غیر رسمی توسط شهرداری خرید و فروش می‌شود زیرا زمین خریداری شده سندیت خاصی ندارد و برای خرید آن در یک سکونتگاه غیر رسمی چندین مرتبه هزینه می‌شود.
راهکار رفع مشکل سکونتگاه‌های غیر رسمی و حاشیه‌ای چیست؟
طرح‌های جامع کنترل زمین‌های بایر شهری باید به صورت شفاف انجام شود تا تفاوتی میان افرادی که در ازای پرداخت هزینه خدمت دریافت می‌کنند با کسانی که بدون دریافت مجوز اقدام به ساخت و ساز می‌کنند وجود داشته باشد، البته مشکل سکونتگاه‌های غیر قانونی و مهاجران در همه نقاط دنیا حتی در کشورهای توسعه یافته‌ای مثل آلمان، استرالیا و آمریکا وجود دارد و در همه این کشورها به دلیل بحث‌های انسان دوستانه و بشر دوستانه خدماتی به این مهاجران ارائه می‌شود، اما تنها راهکار رفع مشکل سکونتگاه‌های غیر رسمی و حاشیه‌نشینی ریشه یابی علل ایجاد این سکونتگاه‌ها است.
جذابیت شهر، امکان اشتغال، کیفیت خدمات ارائه شده در شهر و مشکلات مکان مبدا از جمله بیکاری و خشکسالی مردم را از شهرهای کوچک به سمت شهرهای بزرگ کشانده است. این مهاجرت بی برنامه مشکلات زیادی را برای مکان مقصد و مبدا ایجاد می‌کند؛ سکونتگاه‌های روستایی و شهرهای کوچک با مهاجرت ساکنان تعداد زیادی از جوانان فعال خود را از دست می‌دهند، نظام کشاورزی که عمدتا در روستاها شکل می‌گیرد دچار اخلال شده و اقتصاد کشور تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
سیاست‌های طرح جامع تا چه اندازه به رفع مشکل سکونتگاه‌های غیر رسمی کمک می‌کند؟
رفع مشکل بافت‌های غیر رسمی در گرو هم راستایی اهداف طرح جامع شهر و طرح‌های ملی و منطقه‌ای است، این طرح‌ها باید به مسائل مربوط به دهستان‌ها، روستاها و بخش‌های کشور بپردازد به علاوه برنامه‌ریزی‌های طرح جامع شهر نیز باید مطابق با برنامه‌های ملی باشد و اتخاذ سیاست‌هایی در سطح شهر به تنهایی کمکی به ورود مهاجران و گسترش سکونتگاه‌های غیر رسمی و حاشیه‌ای نمی‌کند.
نظر شما