به گزارش خبرنگار ایمنا، شهروندان هر کشور حقوق و تکالیفی دارند که در قالب قوانین مدون تصویب و برای اجرا به نهادها و دستگاههای اجرایی ابلاغ میشود. هرچند به ساکنان یک شهر نیز شهروند گفته میشود، اما انحصاراً این اصطلاح و حقوق مرتبط با آن زمانی بکار برده میشود که قصد احقاق و تمیز حقوق و منافع گروه خاصی از ساکنان یک کشور را داشته باشیم.
حقوق شهروندی در معنای خاص، دارای چهارچوبها و ضوابط خاصی است که برای آشنایی بیشتر با آن با "محمدرضا پورغلام"، کارشناس ارشد حقوق خصوصی و وکیل دادگستری گفتوگویی انجام دادهایم که در ادامه میخوانید:
حقوق شهروندی به چه معناست و چه تفاوتی با سایر قوانین دارد؟
حقوق شهروندی به معنی مجموعه قوانین، آییننامهها و دستورالعملهایی است که حقوق و منافع هر فرد را در جامعه سیاسی دولت-ملت مشخص و با پیشبینی ضمانتهای اجرایی کارآمد از آن صیانت میکند. اگر بخواهیم تکالیف شهروندی را هم در این زمینه داخل کنیم، آنوقت به قوانینی با دامنه شمول زیاد نیاز داریم که پس از طبقهبندی آنها به همان قوانین معمول مانند قانون مدنی یا قانون مجازات میرسیم؛ بنابراین حقوق شهروندی صرفا برای تعیین و صیانت از حقوق ملت تدوین میشود.
حقوق شهروندی چه جایگاهی در مدیریت شهری دارد؟
قانون مبنای همه اقداماتی است که همه افراد در جامعه انجام میدهند. در حوزه فعالیت مدیران شهری نیز همینگونه است، اما چون حقوق شهروندی مبتنی بر قوانینی صرفا حمایتی شکل میگیرد، جزو اصولیترین مبانی مدیریت شهری محسوب میشود. به عبارت دیگر همه اقدامات مدیران شهری اعم از عمرانی، خدماتی و فرهنگی باید به گونهای برنامهریزی و اجرا شود که حقوق و منافع مردم و ساکنان شهر را تأمین کند.
مهمترین حقوق شهروندی چیست؟
از دیدگاه تئوری و کلی حق آزادی، حق دسترسی آزاد به اطلاعات، حق برقراری ارتباط آسان با مدیران و مسئولان شهری، حق تشکیل انجمنها و اتحادیههای صنفی، حق برگزاری اجتماعات حمایتی و اعتراضی، حق برخورداری از آب و هوای سالم و حق استفاده از امکانات و تآسیسات سالم و استاندارد، مهمترین مبانی حقوق شهروندی شناخته شده در همه جهان است.
از دیدگاه تقنینی، حقوقی مانند ایجاد زمینه مناسب برای برگزاری انتخابات آزاد پارلمان شهری، شفافسازی در عملکرد مدیریت شهری به طوری که برای همه شهروندان قابل دسترسی باشد، قابلیت توبیخ مدیران متخلف و مدیرانی که پاسخگوی عملکرد خود نیستند و شفافسازی فرایند آن و ایجاد زمینه مناسب برای حمایت از شهروندان معترض یا حامی طرحهای شهری از مهمترین این حقوق است که در همه قوانین از جمله کُد ناپلئون، قانون مدنی فرانسه، منشور حقوق شهروندی ایران و قانون مدنی مصر مورد تأکید قرار گرفته است.
قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری و آیین دادرسی مدنی از بزهدیدگان حمایت میکند، اما حقوق شهروندی جنبه پیشگیرانه دارد تا اصلا به حقوق شهروندی تجاوز نشود. مهمتر اینکه حقوق شهروندی از حقوق شهروندان در مقابل مدیران دفاع و به آنان یادآوری میکند، قدرت شهرداران، اعضای شوراهای اسلامی، مدیران مناطق و معاونان شهردار، برگرفته از رأی مردم است و باید در جهت احقاق حقوق آنان بکار گرفته نشود.
چه آسیبهایی حقوق شهروندی را تهدید میکند؟
بدترین آسیب حقوق شهروندی، سیاستزدگی مدیران و تفسیر سیاسی و حزبی از مفاد آن است. طبق ماده چهار آیین دادرسی کیفری اصل بر برائت است و طبق ماده دو منشور حقوق شهروندی شهروندان حق برخورداری از زندگی سالم را دارند، با برداشت سیاسی همه این امور مختل، آزادی شهروندان محدود و حقوق آنان ضایع میشود.
آسیب دیگر ناآگاهی شهروندان به حقوق خود و شیوه معقول مطالبهگری در این زمینه است. استفاده از مدیران ناآگاه یا بیتوجه به دانش حقوق بهویژه حقوق شهروندی، نگارش و ابلاغ آییننامههای معارض یا مخالف با حقوق اساسی شهروندان یا آییننامههای مجمل که امکان تفسیر موسع و خلاف اصول مسلم حقوقی را فراهم میکند از دیگر آسیبهای حقوق شهروندی است.
ابلاغ منشور حقوق شهروندی که از جنبه عمومی حقوق ساکنان شهرها را نیز تأمین میکند، اقدامی در خور توجه بود، اما برای اجرای دقیق و کامل همه مفاد این منشور باید کنشهای اجتماعی هم شکل بگیرد؛ باید فرهنگسراهای شهرداریها به محلی برای تضارب آرا و تحلیل قوانین شهروندی تبدیل شود.
اجرای دقیق حقوق شهروندی چه تأثیری در بهبود شرایط ارایه خدمات شهری دارد؟
برآیند نهایی اثرات اجرای حقوق شهروندی در بهبود خدمات شهری باید از سوی مدیران شهری اعلام و تحلیل شود، اما بر اساس یافتههای حاصل از مطالعات اجتماعی و حقوق عمومی، اگر حقوق مکتسبه شهروندان به درستی احقاق شود، جامعه شهری عاری از آلودگیهای زیستی، بانشاط، دارای رونق اقتصادی و مبتنی بر اصول دموراتیک و آزادی بیان شکل میگیرد. حقوق شهروندی، شهروندان را به عنوان صاحبان اصلی شهر در جایگاهی قرار میدهد که هم حقوق خود را مطالبه و هم از دستاوردهای مدیریت صحیح شهری صیانت کنند.
نظر شما