استفاده از فرصت‌های بازآفرینی شهری

طرح بازآفرینی شهری یکی از برنامه‌های مهم دولت است که بر اساس آیین نامه ابلاغی و برنامه ملی بازآفرینی شهری حدود ۲۷ دستگاه دولتی و نهاد عمومی غیردولتی متولی تحقق آن هستند.

به گزارش ایمنا، بر اساس آمار اعلام شده از سوی مدیرکل دفتر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار وزارت راه و شهرسازی، بیش از ۱۴۰ هزار هکتار بافت تاریخی در شهرهای کشور وجود دارد و یک‌هزار و ۷۰۰ محله شامل یک‌هزار بافت ناکارآمد و فرسوده شهری، ۶۰۰ بافت تاریخی و یک‌هزار و ۱۰۰ سکونتگاه غیررسمی در شهرهای کشور شناسایی شده است و ۲۰ میلیون نفر از جمعیت ۸۰ میلیون نفری ایران در بافت های تاریخی و فرسوده شهرها زندگی می کنند.

طبق برنامه ششم توسعه باید سالانه ۲۷۰ محله شامل بافت فرسوده، بافت تاریخی و سکونتگاه غیررسمی بازآفرینی و ساماندهی شود، اما به اعتقاد یک دکترای برنامه‌ریزی شهری، آنچه در سال‌های گذشته شاهد بودیم از بین رفتن فرصت‌های بازآفرینی شهری بوده است زیرا هر سال تاکید می شود سالانه باید ۱۰ درصد بازآفرینی شهری انجام شود در حالی که اگر شرایط فراهم بود ۲۰۰ درصد بازآفرینی در ۲۰ سال اخیر انجام و دوباره شهرها را از نو می‌ساختیم.

در این باره گفت و گویی را با «محمد مهدی برادران» دکترای برنامه‌ریزی شهری مشهد و رییس سابق برنامه‌ریزی کلانشهرهای ایران انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

مشارکت اجتماعی شهروندان عامل مهم توسعه شهری و رفع معضلات و مشکلات به ویژه بافت‌های ناکارآمد شهری است، آیا برای تحقق این مهم اقدامات صورت گرفته در راستای جلب اعتماد شهروندان قابل توجه بوده است؟

اگر بخواهیم در بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد و فرسوده موفق باشیم باید استفاده از مشارکت مردم به ویژه ساکنان بافت‌های فرسوده را مورد توجه قرار دهیم. چندی پیش شهردار مشهد به همراه استاندار خراسان رضوی، فرماندار مشهد و رییس کمیسیون مناطق پیرامونی و کم برخوردار شورای شهر از دفتر تسهیلگری منطقه پورسینا بازدید و اعلام کرد در صورت مشارکت مردم و رسیدن به توافق، از نظر اختصاص بودجه، محدودیتی قائل نخواهیم شد و آن را تا ۲۰ برابر افزایش خواهیم داد. اقدام شهردار مشهد در حوزه اقتصادی و مالی با توجه به حساسیت های زیاد که به این حوزه ورود پیدا کرده اقدام خوبی است.

منطقه پورسینا یکی از مناطق محروم شهر مشهد به شمار می رود که شهردار سعی دارد از الگوهای مشارکت مردمی برای تملک و بازسازی آن استفاده کند و این اقدام گامی برای ترمیم بافت های ناکارآمد به شمار می رود. بازدید استاندار مشهد از منطقه پورسینا بسیار امید بخش است، اینکه حاشیه شهرها از دید مسئولان پنهان نمی‌ماند برای شهروندان حائز اهمیت است زیرا مدیران برای مردم ارزش قائل شده‌اند.

شاید توان مالی مردم برای بازآفرینی بافت ناکارآمد زیاد نباشد، اما اگر احساس کنند که این اقدام به نفع آنها است، بی‌شک با شهرداری و سایر نهادهای مربوط مشارکت خواهند کرد؛ البته دولت نیز باید کمک کند تا مردم رغبت پیدا کنند حداقل های خود را به میدان آورند.

اینکه شهردار مشهد اعلام کرده «در صورت مشارکت مردم و رسیدن به توافق، از نظر اختصاص بودجه محدودیتی قائل نخواهیم شد و آن را تا ۲۰ برابر افزایش خواهیم داد»؛ اگر این الگو به خوبی اجرا شود می تواند به سایر کلانشهرهای کشور تسری پیدا کند. اگر بپذیریم نوسازی بافت‌های فرسوده یک فعالیت اجتماعی است نه اقتصادی، گام بلندی برداشته‌ایم، زیرا در اجرای طرح ‌های نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد اگر مردم این مناطق متقاعد شوند در آن ذی نفع هستند با مشکل روبه رو نخواهیم شد.

برای نمونه یک الگوی موفق بازآفرینی بافت ناکارآمد را مثال بزنید.

نمونه بارز اجرای یک الگوی موفق بازآفرینی بافت ناکارآمد در شهر «مدلین» کلمبیا به عنوان دومین شهر بزرگ این کشور واقع در آمریکای جنوبی است. این شهر با فاصله عمیق طبقاتی بین غنی و فقیر، میزان بالای جرم و جنایت و محرومیت های اجتماعی که بیشتر شهرهای آمریکای لاتین با آن مواجه هستند، برای مقابله با این مسائل در دهه گذشته، طرح بازآفرینی شهری و توسعه اجتماعی را در برنامه کاری خود قرار داد. در اجرای این الگوی موفق بازسازی بافت در حاشیه شهر انجام و تلاش شد در کل بافت، تغییر ایجاد نشود، اما زیرساخت های لازم همچون ایستگاه تراموا، مراکز ورزشی، آموزشی و بهداشتی فراهم و جنس بافت تغییر کند.

با اجرای بازآفرینی شهری، این محلات بر اساس ظرفیت های خود توانمندسازی شده، نشاط شهری، امید به آینده و پیشرفت در شهروندان ایجاد شده، فضاهای عمومی شهر تقویت شده و تبدیل به مکان هایی برای گذران اوقات فراغت شهروندان و گردشگران و بستری برای خلق خاطرات جمعی شده اند.

بر اساس این نمونه، طرح های بازآفرینی شهری را می توان مشتمل بر چهار اصل کلی توجه به سرمایه های اجتماعی شهر، شهری نگری، پیاده مداری و زمینه گرایی دانست؛ با توجه به اینکه پروژه های بازآفرینی، ساده، سریع و ارزان بوده است و سهولت اجرا تغییرات سریع در شهر را موجب می شود، این جنبش از مقاومت های ناشی از تغییرات کاسته و به استفاده بیشتر از مشارکت مردمی کمک می کند؛ همچنین بازیابی هویت شهری ارتقای حس تعلق شهروندی، احیای عملکرد مراکز محله ای و ارتقای وضعیت اقتصادی محلات شهر با رویکرد شهرنگر و زمینه محور را می توان از مهمترین دغدغه های طرح بازآفرینی به شمار آورد. تجربه موفق عقلانیت و توسعه در مدلین نشان می‌دهد که بازآفرینی تنها راه برون رفت شهرهای ایران از بن بست توسعه نیافتگی است.

آیا اقدامات انجام شده برای بازآفرینی هم‌راستا با بخشنامه‌های ابلاغی دولت انجام شده است؟

یکی از برنامه‌های اساسی دولت بازآفرینی بافت های ناکارآمد شهری است؛ در قوانین متعددی همچون برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه نگاه ویژه‌ای به احیا و بازآفرینی بافت فرسوده شده است و طبق این برنامه‌ها باید هر سال ۱۰ درصد از بافت‌های فرسوده احیا شود. اما صِرف پیش بینی یک تکلیف در قانون برنامه یا سایر مصوبات دولتی نمی توان انتظار داشت که احیای بافت فرسوده، تاریخی و بازآفرینی صورت گیرد بلکه باید متناسب با این تکلیف، اراده‌ای در تخصیص منابع نیز وجود داشته باشد.

متأسفانه در این حوزه وزارت راه و شهرسازی کارنامه مناسبی در سال های اخیر نداشته و با شهرداری‌ها همراهی خوبی نداشته، اما امروز خوشبختانه با همراهی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری کشور، شاهد هستیم اقدامات خوبی در بسیاری از شهرهای ایران در حال پیگیری است که می تواند امیدها را زنده کند.

آنچه در سال های گذشته شاهد بودیم از بین رفتن فرصت‌های بازآفرینی شهری بوده زیرا هر ساله تاکید می شود سالانه باید ۱۰ درصد بازآفرینی شهری انجام شود در حالی که اگر شرایط فراهم بود ۲۰۰ درصد باز آفرینی در ۲۰ سال اخیر انجام و دوباره شهرها را از نو می‌ساختیم. اقدامات انجام شده در راستای بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد شهری بسیار اندک بوده زیرا منابع در اختیار دولت در بانک مسکن و سایر بخش‌ها به جای اینکه در راستای اولویت دادن استحکام بنا و رفاه شهروندان باشد، در حوزه‌های غیر ضروری هزینه می‌شود.

یکی از مهمترین مسایل در شهرها موضوع استحکام بنا است که باید مورد توجه قرار گیرد؛ اینکه بتوانیم فضای عمومی بیشتری داشته باشیم ما را به سمت عدالت شهری می‌برد، باید معابر مناسب داشته باشیم تا دسترسی‌ها تسهیل شود. توزیع عادلانه خدمات در شهرها نیز از موضوعات دیگری است که باید مورد توجه مدیران شهری قرار گیرد.

کد خبر 386944

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.