محمدرضا حیدری در گفتوگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه به طور کلی آموزه های اقتصادی اسلام مبتنی بر این است که در هر شهر اسلامی، اقتصاد شهر باید براساس دستورات خدا شکل بگیرد، اظهار کرد: کلیات دستورات اسلام برای شکلگیری اقتصاد شهر در قرآن و روایات موجود است به عنوان نمونه میتوان به روایتی اشاره کرد که در آن تاکید میکند "لیس للانسان الا ما سعی" مبنا در کسب درآمد، سعی و تلاش انسان است بنابراین اسلام بر کسب درآمد از فکر و نیروی بازوی انسان تاکید دارد.
وی افزود: اما در جامعه امروزی مشاهده میکنیم که رانت در محیط اقتصاد شهری حرف اول را میزند، در صورتی که از دیدگاه اسلام مبنای اداره اقتصاد شهر تلاش مولد است، متاسفانه اقتصاد کشور ما رانت آلود است زیرا به دلیل وابستگی به نفتی که میلیون ها سال طول کشید تا به دست ما برسد و استفاده از مابه التفاوت قیمت بازاری آن، از مولد بودن فاصله گرفتهاست.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان گفت: اقتصاد شهر نیز اگر مبتنی بر چیزی مشابه نفت باشد اقتصاد رانتی است و از آموزههای اسلام فاصله گرفته، فروش تراکم یا فروش قانون در شهر مخالف آموزههای اسلام است، تراکم فروشی، درواقع فروش هوا است.
حیدری افزود: اگر بنابر قانون و بر اساس اصول شهرسازی، تراز ارتفاع ساختمانهای شهر را مقدار مشخصی تعیین کرده و شهرداری در ازای دریافت وجه نقد اجازه ساخت و ساز بیش از این تراز را بدهد، اداره اقتصاد شهر به روش اقتصاد رانتی صورت گرفته است.
وی اضافه کرد: بر اساس آموزههای اسلام، کسب درآمد در شهرداری باید مبتنی بر خدماتی باشد که به مردم ارائه میشود، به عنوان نمونه میتوان به نظافت شهر، عوارض کسب، عوارض ساختمان و خدماتی از این دست اشاره کرد.
کارشناس اقتصاد شهری با بیان اینکه اگر درآمدهای مولد و مبتنی بر خدمات در شهرداری کسب شود هزینههای شهرداری نیز از هر گونه افراط و تفریط فاصله میگیرد، گفت: اما در برخی از شهرداریها، فعالیتهایی که مبتنی بر رانت، سفارش و یا سلیقهای است، انجام میگیرد و در واقع هزینههای انجام شده را هدر میدهد؛ اگر درآمد حلال باشد، هزینهها نیز حلال خواهد بود.
درآمدهای شهری علاوه بر مشروع بودن باید عادلانه نیز باشد
حیدری افزود: اصل دومی که در اقتصاد اسلامی مطرح شده، این است که هر گونه خدمتی که از سوی شهرداری ارائه میشود باید مبتنی بر حقوق انسانی مردم از جمله انصاف، شفافیت، پاسخگویی و حاکمیت مردم باشد.
وی اضافه کرد: اگر این اصل اجرایی شود، روابط بین مدیران و توده مردم مبتنی بر عدالت و انصاف، شفافیت و پاسخگویی، مسئولیت پذیری و بدهکار بودن به مردم شکل میگیرد، بنابراین درآمدهای شهری علاوه بر مشروع بودن باید عادلانه نیز باشد.
این کارشناس اقتصاد شهری گفت: حقوق شهروندانی که در حاشیه شهر ساکن هستند در مقایسه با شهروندانی که در مناطق بالای شهر ساکن هستند از منظر عدالت و انصاف باید تعدیل شود، همچمنین مسائل مرتبط با طبقات آسیب پذیر نیز باید تعدیل شود، به عنوان نمونه در شهر اصفهان، سرانه فضای سبز در منطقه زینبیه یا معراج (هفتون)، در مقایسه با مناطق بالای شهر باید بررسی شود و رعایت عدالت در آن در نظر گرفتهشود.
حیدری افزود: سومین اصلی که در اقتصاد اسلامی مهم است این است که شهرداری عرضه کننده کالای عمومی است و باید ناظر بر تامین کالاهای همگانی باشد و نه غیر از آن، به عنوان نمونه مترو اصفهان قرار بود در سال ۸۵ افتتاح شود، اما در سال ۱۳۹۶ با محدودیتهایی افتتاح شد، تاخیر ۱۱ ساله در افتتاح مترو اصفهان باید از منظر اقتصاد شهر، تامین مالی، مدیریت اصول حمل و نقل همگانی و شهرسازی، تعیین تکلیف شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه در مدیریت شهری اولویت بر کالا و خدمات عمومی است نه کالا و خدمات خصوصی، گفت: چهارمین اصل اقتصاد اسلامی شهر تولی گری است که در مقابله با تصدی گری عنوان میشود، به این معنا که شهرداری باید خود را متولی اقتصاد شهر و مدیریت کالا و خدمات عمومی بداند نه متصدی آن.
حیدری افزود: به عنوان نمونه شهرداری به جای هزینههای کلان در پروژه سالن اجلاس سران، میتواند از توان بخش خصوصی بهره ببرد که برای انجام اینکار انگیزه لازم را دارد. در کشور مکانیزم اینکه شهرداری نقش حاکمیتی و تولی گری داشته باشد و بخش خصوصی را تشویق کند تا متصدی عملیات اجرایی این پروژه باشد، موجود نیست.
وی خاطرنشان کرد: گویی اقتصاد شهرهای ما مردمی اداره نمیشود و شهرداریها متصدی امور شدهاند، شهرداری نباید به یک بنگاه اقتصادی تبدیل شود.
وی با بیان اینکه دیگر اصل مهم در اقتصاد اسلامی شهر باید در نظر گفته شود تقدم تولید بر تجارت است، گفت: بازارهای شهری با هدف گسترش تولید شکل گرفته باشد و نباید هدف از ایجاد این بازارها گسترش تجارت از نوع غیر رقابتی و غیر عادلانه باشد و تولیدی وجود نداشته باشد که باعث ایجاد تورم میشود و با ایجاد این بازارها تولید تشویق نشده بلکه دست به دست شدن کالا مورد تشویق قرار گرفته است. بر اساس آموزه های اقتصاد اسلامی تولید و تجارت واجب است و شهرداری باید از تولید حمایت کند تا اقتصاد شهر رونق بگیرد.
نظر شما