جبران سقوط شاخص کل/ در هفته جاری بازار بورس چه گذشت؟

با پایان یافتن زمان برگزاری مجامع سالیانه در اکثر شرکت ها، در این هفته محرک بازار بیشتر گزارش سه ماهه شرکت ها بوده است که در مواردی نشانه‌های قابل تأملی از استمرار سودآوری مناسب شرکت‌ها در سال جاری دارد با این‌حال همه روزهای این هفته حال و روز یکسانی نداشت و بازار روزهای شنبه و سه شنبه را با جو عمدتا منفی پشت سر گذاشت.

رشد قیمت سهام در یکسال گذشته که تقریبا به تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بازارهای بورس و فرابورس و حتی سهام  پذیرفته نشده در حال معامله در بازار پایه "ج" قابل تعمیم است، موجب گردیده است که سرمایه گذاران در صورت احساس کوچکترین احساس خطری آماده فروش سهام خود باشند.

در یکی دو ماه گذشته تقریبا پایان هر هفته، پرریسک بوده و هر بار سهامداران را با یک خبر شوکه کننده رو به رو کرده است این بار هم با دو رویداد ادعای رئیس جمهور آمریکا در خصوص ساقط کردن پهپاد ایرانی -که توسط نیروهای مسلح کشور تکذیب شد- و توقیف نفتکش انگلیسی در خلیج فارس توسط ایران همراه شد. این اخبار در عقب نشینی خریداران سهام در روز شنبه بی تأثیر نبود. با اینحال بی میلی آشکار هر دو طرف منازعه هسته ای به کشیده شدن تنش ها به فاز نظامی موجب می گردد بازار به سرعت خود را با اخبار این چنینی تطبیق دهد.

 برگزاری مجامع باقیمانده از جمله مجمع فولاد مبارکه با تقسیم ۳۰۰ ریال به ازای هر سهم و مجمع پتروشیمی نوری که ۶۵۰۰ ریال تقسیم سود نمود از رویدادهایی بود که این هفته نیز بر بازار سرمایه سایه افکنده بود. تقسیم سود صنایع آذر آب بعد از نزدیک به سه سال بحران مدیریتی و زیان دهی از خبرهای بسیار شیرین این هفته بود. گرچه این شرکت هنوز هیچ اقدامی برای پرداخت بدهی به سهامداران خرد، ناشی از تقسیم سود سال ۹۵ انجام نداده و از این منظر کماکان شرمسار آنان است. تحلیلگران در هفته ای که گذشت به عنوان هفته پایانی ماه چهارم سال با سیل گزارشات عملکرد سه ماهه شرکت ها مواجه بودند. از جمله این گزارشات می توان به سود ۶۰۰۰ ریال به ازای هر سهم برای پتروشیمی فن آوران اشاره نمود. تحقق ۲۰۲۰ ریال سود هر سهم در سه ماهه پلی پروپیلن جم، تحقق ۱۵۵۶ریال عملیاتی به ازای هر سهم در مارون، سودآوری بانک پاسارگاد در سه ماهه به میزان ۸۵ ریال به ازای هر سهم که با توجه به عملیاتی بودن آن قابل تأمل است، رشد ۲۷۵ درصدی سود خالص زغال سنگ نگین طبس نسبت به مدت مشابه سال قبل و افزایش ۸۸ درصدی سود خالص نفت ایرانول نسبت به مدت مشابه پارسال از دیگر گزارشات امیدوار کننده ایست که می توان به آن اشاره نمود. این گزارش ها موجب جزم شدن عزم سرمایه گذاران در کنار گذاشتن تردید برای خرید سهام شرکت های ارزنده بازار شد به نحوی که در این هفته حتی شاهد تشکیل صف های خرید بیش از صد میلیون سهمی در سهامی مانند ملی صنایع مس بودیم.

در این هفته طرح اظهارات یکی از نمایندگان مجلس در خصوص واگذاری ملک اردوگاه شهید باهنر آموزش و پرورش به بخش خصوصی به ثمن بخس (واگذاری به قیمت ۴ هزار میلیارد تومان در مقابل ارزش ۵۰ هزار میلیارد تومانی این ملک) در حالی که موجب نگرانی و ناراحتی اقشار مختلف جامعه و سوء ظن آن ها به دولت شد در میان فعالان آگاه بازار سرمایه، حیرت و تعجب را رقم زد. دلیل این امر توثیق این ملک توسط وزارت اقتصاد و دارایی جهت انتشار اوراق اجاره به منظور پرداخت بدهی های وزارت آموزش و پرورش بر اساس قانون بودجه سال ۱۳۹۵ مصوب مجلس فعلی بوده است. اوراقی که طی یک فرآیند قانونی و کاملا شفاف در تاریخ ۱۸ بهمن ماه سال ۱۳۹۵، منتشر گردید و مبالغ آن عمدتا صرف پرداخت مطالبات معوق معلمان و بازنشستگان آموزش و پرورش شد.

پس از گذشت ۳۰ ماه از انتشار این اوراق چنین موضوعاتی در کمیسیون های مجلس و طرح آن به عنوان یک سوء استفاده بزرگ در فضای رسانه ای مسئله ای حقیقتا حیرت آور است زیرا بدون وجود ساختاری که نمایندگان مجلس را نسبت به زوایای فنی و حقوقی مسائل مختلف آگاه نماید انتظار ایفای درست وظایف قانونگداری و نظارتی بر عبث پائیدن است و این رنجیست که بازار سرمایه مانند دیگر بخش های کشور متحمل می‌شود.

یکی از خروجی های مجلس در این هفته که بر بازار سرمایه اثر گذار بوده است طرح دوفوریتی الزام بانک ها و موسسات به حذف سود و جریمه مضاعف از بدهی وام گیرندگان بود. اگر چه عنوان این طرح در ابتدای امر و در سالی که انتخابات مجلس پیش روست خوشایند بدهکاران بانک هاست و در هزینه مالی شرکت های بورسی نیز ایجاد صرفه جویی می نماید اما عجله و قید دو فوریت در تصویب این طرح بدون در نظر گرفتن جوانب و تأثیرات آن بر نظام بانکی در نهایت با کاهش انگیزه وام گیرندگان به تسویه بدهی ها و ایجاد مشکل برای بانک ها می تواند منجر به ایجاد چالش در کل ساختار اقتصادی گردد. همانگونه که اکنون هم مسئله انباشت مطالبات غیرجاری در بانک ها از عوامل کاهش نقدینگی بانک ها و روی آوردن آن ها به افزایش نرخ سود جهت جذب سپرده ها و به تعویق انداختن بروز بحران ورشکستگی می گردد. در واقع می توان گفت تصویب این طرح با قید دو فوریت نشانگر فوریت داشتن به چالش کشیدن نظام بانکی از منظر نمایندگان مجلس است.

اعلام برنامه شرکت بورس برای راه اندازی یک تابلوی جدید به عنوان بازار برتر از جمله خبرهای مورد توجه این هفته بود. علی صحرایی مدیرعامل شرکت بورس در خصوص ویژگی‌های  شرکت های مورد پذیرش در این تابلو اظهار نموده است شرکت‌هایی که حداقل نمره اطلاع رسانی آن ها کمتر از ۷۰ نباشد، سرمایه اسمی آن ها حداقل ۱۰۰۰ میلیارد تومان باشد و درصد سهام شناور حداقل ۲۵ درصد و یا معادل ۱۵۰۰ میلیارد تومان باشد، می توانند در این بازار فهرست شوند. از ویژگی های اصلی این بازار دامنه بیشتر نوسان مجاز قیمت است. به نظر می رسد این طرح در صورتی که در معرض قضاوت فعالان بازار قرار گیرد و با پیشنهادات آنها بهبود یابد می تواند به افزایش جذابیت معاملات سهام مشمول آن و همچنین ارتقای سطح کارآمدی بازار کمک نماید. از جمله مواردی که می تواند این طرح را بهبود بخشد و همزمان به افزایش سلامت و شفافیت در بازار کمک نماید گنجاندن لزوم اخذ رتبه اعتباری BBB و بالاتر توسط شرکت‌های متقاضی حضور در این بازار و همچنین در نظر گرفتن رتبه حاکمیت شرکتی آنها است. این امر از آن جهت اهمیت دارد که سهامداران در حال حاضر معیاری که بتواند در یک نگاه ریسک سرمایه گذاری در یک دارایی مالی را به آنها بنماید در اختیار ندارند در حالی‌که در دنیا رتبه اعتباری شرکت ها که توسط موسسات رتبه بندی اعتباری با بررسی دقیق شرایط مالی، عملیاتی و تعهدات آنها تخصیص داده می شود یک معیار پذیرفته شده ارزیابی ریسک است.

تغییرات مدیریتی در یکی از بزرگترین سهامداران بازار سرمایه نیز از جمله اخبار مورد توجه بود. پرویز فتاح از کمیته امداد به بنیاد مستضعفان آمد تا با توجه به محتوای حکم صادر شده برای او نقش محرومیت زدایی در وظایف این بنیاد پر رنگ تر شود. عملکرد بنیاد مستضعفان با توجه به  حضور مدیریتی در بیش از ۲۷ شرکت حاضر در بازار سرمایه در صنایع مختلف از دامپروری تا بانک و بیمه و همچنین در اختیار داشتن نهادهای مختلف مالی از جمله شرکت های کارگزاری، سرمایه گذاری، بانک، بیمه و کادر تحصیل کرده تأثیر بسزایی بر سرمایه سهامداران خردی که به شراکت با این بیناد روی آورده اند، خواهد داشت.

مصداق تأثیر عملکرد مدیران منتخب بنیاد بر سرمایه سهامداران را در شرکت های مختلف این نهاد می توان دید. مقایسه وضعیت عملیاتی، سودآوری و ارزش بازار لبنیات پاک به عنوان یکی از قدیمی ترین تولیدکنندگان فرآورده‌های لبنی که اکنون تأسیسات تولیدی آن در داخل شهر تهران قرار گرفته است با رقبای سهامی خاص و عام آن به خوبی گویای این امر است. ۴.۷ میلیارد تومان زیان خالص در صورت‌های مالی تلفیقی سال ۹۷ در ازای ۷۶۶ میلیارد تومان فروش حاصل عملکرد مدیران این شرکت لبنیاتی در سال مذکور بوده است که عنوان تنها شرکت لبنیاتی زیان ده در بازار سرمایه را برای این شرکت به همراه داشته است. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می شود که آن را با عملکرد ضعیف ترین شرکت لبنیاتی حاضر در بازار مقایسه نمائیم. در صورت‌های مالی تلفیقی سال ۹۷ شرکت لبنیات کالبر شاهد ۱۴.۳ میلیارد تومان سود خالص در ازای ۱۶۶.۹ میلیارد تومان فروش هستیم. خوب است مدیران بنیاد و تمامی مدیران کشور در کنار ایفای وظایف محرومیت زدایی به اهمیت ثروت آفرینی و توجه به اصول بنیادین علم اقتصاد و هنر مدیریت و کسب و کار توجه داشته باشند تا شاهد منابعی برای محرومیت زدایی در اختیار باشد زیرا لبنیات پاک در مجموعه بنگاه‌های خصولتی یک استثنا نیست.

قابل توجه است که این نوشته حاوی هیچ توصیه ای برای هر گونه تصمیم سرمایه گذاری شامل خرید و فروش نیست و صرفا بیان رویدادهای مرتبط با بازار سرمایه و نظر شخصی نگارنده و مسئولیت هر گونه تصمیم بر عهده سرمایه گذاران است.

** کارشناس ارشد مدیریت مالی و کارشناس بازار سرمایه و بورس