به گزارش خبرنگار ایمنا، شهر همانند یک موجود زنده رشد می‌کند و پهنه‌های کلبدی خود را در بستر فضایی اطراف گسترش می‌دهد. امروزه رشد نامتوازن و بدون برنامه شهرها همینطور نوع طراحی بافت‌های جدید شهر و حفظ بافت‌های قدیمی یکی از مشکلات و دغدغه‌های اصلی مدیران شهری است، این مهم در شهرهای تاریخی و مطرح دنیا اهمیت بیشتری دارد زیرا این شهرها میراث‌های کالبدی ارزشمندی در خود دارند که توجه به آنها به لحاظ حفظ هویت آن شهر و رعایت قوانین بین المللی وضع شده در این زمینه اهمیت زیادی دارد.
گاهی ایجاد المان‌ها، بناها و فضاهای جدید شهری، الگوی پیشین یک شهر را تحت تاثیر قرار می‌دهد البته رویکردهای متفاوتی در زمینه طراحی یک شهر در دوران‌های مختلف از جمله دوران رنسانس، مدرن و پست مدرن مطرح شده است. معماران و شهرسازان جهان دیدگاه‌های متفاوتی برای توسعه و رشد شهر خود در نظر گرفته‌اند که بعضا مفید نیز بوده است. برای آگاهی از رویکردهای مطرح طراحی شهری و شاخصه‌های ضروری برای حفظ الگوی پیشین این مهم با «پیمان طوطیان»، کارشناس ارشد طراحی شهری به گفت و گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
رویکردهای اصلی برای طراحی یک شهر چیست؟
دو رویکرد اصلی برای طراحی شهرها رویکرد «محافظه‌کارانه و تقابل» است، در رویکرد محافظه کارانه میراث گذشته یک شهر به طور کامل حفظ می‌شود و روش جدیدی برای طراحی فضاهای شهری در نظر گرفته نمی‌شود. عناصر و المان‌های جدید نیز به گونه‌ای شکل می‌گیرد که بزرگ‌تر یا شاخص‌تر از عناصر تاریخی موجود نباشد در حالی که در رویکرد تقابل عناصر شهری کاملا متفاوت با بافت تاریخی شهر است، این دو رویکرد در شهرهای مختلف دنیا استفاده می‌شود و بسته به شرایط و فرهنگ ساکنان شهرها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مدیران شهری شهرهای اروپایی و آمریکایی همزمان با آغاز دوران مدرنیته بیشتر از رویکرد تقابل برای طراحی شهرهای خود استفاده کرده‌اند، اما پس از مطرح شدن نگرش پست مدرنیسم رویکرد محافظه کارانه مجددا مورد توجه قرار گرفته و بر طراحی این شهرها اثر گذاشته است.
البته این دو رویکرد در هر دوره‌ای مورد توجه بوده به طور مثال برج ایفل که امروزه نماد شهر پاریس و کشور فرانسه است در فرآیند اجرای مسابقه تکنولوژی فلزات ایجاد شد و بنا بر این بود این سازه فلزی بعد از اتمام نمایشگاه فلزات جمع‌آوری شود، اما تکنولوژی مورد استفاده در این برج موجب شد تا این سازه فلزی پابرجا بماند و امروز به نماد شهر پاریس تبدیل شود در حالی که هیچ المان جدیدی در شهر فلورانس و دوره معاصر به کار نرفته است.
بنابراین یک بنای جدید مدرن یا تاریخی مدرن نیز می‌تواند جزء جاذبه‌های معماری و گردشگری یک شهر شود حتی اگر هیچ همخوانی با بافت المان‌های گذشته شهر نداشته باشد بنابراین هر دو رویکرد به فراخور زمان و مکان، می‌تواند درست باشد.
آیا طراحی متفاوت با بافت تاریخی شهر اصفهان در دوره معاصر انجام شده است؟
فکر نمی‌کنم در دوران معاصر طراحی متضاد با بافت تاریخی اصفهان انجام شده باشد، می‌توان گفت همه رویکردها برای طراحی این شهر محافظه کارانه بوده است البته حفظ میراث گذشتگان و حفظ کیفیت آنها یک ضرورت است به طور مثال در شهر پاریس برج سازی به شیوه مدرن به دور از بافت‌های تاریخی انجام شده تا معماران و سرمایه‌گذاران طراحی و ساخت فضاها و المان‌های مدرن را در بخش جدایی از شهر انجام دهند.
توجه و محافظت از خط آسمان، خط بام و دید و منظر شهری در شهر تاریخی اصفهان اهمیت زیادی دارد به طوری که هر بیننده‌ای باید آثار تاریخی اصفهان از جمله میدان نقش جهان و مسجد جامع عباسی را در خیابان جنوبی شهر مثل خیابان هزارجریب ببیند، اما گاهی آلودگی هوا یا سایر محدودیت‌ها مانع از وجود چنین منظر شهری می‌شود در حالی که حفظ مناظر شهری مختص شهر اصفهان یک ضرورت است و طراحی المان‌ها یا فضاهایی متضاد با بافت توصیه نمی‌شود، البته طراحی فضاها یا سازه‌هایی جذاب و مدرن در خارج از حریم و محدوده‌های بافت تاریخی می‌تواند جاذب جمعیت و حتی گردشگران باشد به شرطی که منظر شهری و خط آسمان شهر را مخدوش نکند.
همانطور که در دوره‌های گذشته آثار مختلفی در شهرهای ما ایجاد شده است، در دوره معاصر نیز ایجاد بعضی المان‌ها و فضاهای شهری می‌تواند جذابیت خاصی به شهر بدهد و به لحاظ اقتصادی و گردشگری نیز برای توسعه مفید باشد.
خط آسمان شهر به چه معنا است و اهمیت آن در طراحی یک شهر چیست؟
همه شهرها خط آسمان دارند، این خط جداکننده آسمان از زمینه شهری یا خط جداکننده بناها از آسمان است.
خط آسمان از سیلوئت شهری محدودتر است بدین معنا که یک محله از شهر نیز می‌تواند خط آسمان داشته باشد در حالی که سیلوئت شهری بزرگ‌تر از خط آسمان است به طور مثال برج میلاد یا برج آزادی در شهر تهران یک سیلوئت شهری است.
خط آسمان شهری مثل فلورانس به ثبت میراث جهانی رسیده است، سقف‌های قرمز رنگ، بامهای رنگی و گنبد کلیسای بزرگ و جامع این شهر خط آسمان شهر فلورانس است، خط آسمان این شهر به قدری زیبا و به لحاظ هنری ارزشمند بوده که به ثبت میراث جهانی رسیده است، مدیران این شهر نیز سعی در حفظ این خط آسمان دارند و از ساخت بناهایی که موجب خدشه به این خط شود، جلوگیری می‌کنند.
در گذشته وقتی از دور به شهر اصفهان نگاه می‌کردیم مناره‌ها و مساجد شیخ لطف الله و مسجد امام به عنوان نماد و شناسنامه‌ای از این شهر تاریخی خودنمایی می‌کرد، اما در حال حاضر وجود بعضی بناها و المان‌های جدید، خط آسمان و دید و منظر شهر اصفهان را دستخوش تغییر کرده است. خط آسمان جزو ظرفیت‌های گردشگری این شهر تاریخی است و باید حفظ شود.
راهکار مناسب برای طراحی متناسب شهرهای تاریخی کشور چیست؟
توجه به این مسئله که شرایط امروز شهرهای کشور نسبت به گذشته تغییر کرده بسیار مهم است، در این راستا باید رویکردی جدید تعریف شود که هم بتواند اقتضاعات زمان، اهداف سرمایه گذاران و سلایق و علایق مردم را پاسخگو باشد و هم از نظر قوانین ملی و بین المللی شهرسازی و معماری کنترل شده باشد در غیر این صورت ساخت و سازهای کنترل نشده منظر و هویت شهرهای تاریخی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
نظر شما