توسعه باغات با وجود پمپاژ از زاینده رود است نه آبخیزداری!

بندهایی که در حوضه زاینده رود ایجاد شده فقط آبخیزداری نیست، برخی از بندها را شرکت آب منطقه ای و برخی را نیز سازمان جهادکشاورزی اصفهان با اهدافی متفاوت ساختند که در صورت بازدید مشترک ابهامات در این باره برطرف می شود.

به گزارش خبرنگار ایمنا، اقدامات آبخیزداری در بالادست زاینده رود در حالی مورد انتقاد است که بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان طی دهه های اخیر به سمت ساختن سدهای کوچک رفته و از توسعه آبخیزداری بسیار استقبال و بهره برداری کرده اند، اجرای طرح های آبخیزداری در راستای اهداف توسعه پایدار، حفظ منابع آب و خاک، محیط زیست و کشاورزی در دنیا به طور جدی مورد توجه قرار دارد در حالی که ساخت سدهای بزرگ ذخیره ای به عنوان عامل خشکیدگی دریاچه‌ها و تالاب‌ها در دنیای امروزی محکوم است!

مدتی است وجود سدها و بندهای آبخیزداری در حوضه آبریز زاینده رود دوباره بحث برانگیز شده زیرا سال گذشته صنف کشاورزان اصفهان از وجود بیش از ۶۰۰ بند ذخیره و سد کوچک آبخیزداری در بالادست رودخانه زاینده رود خبردادند و این مسئله را یکی از علت های اصلی کاهش حجم ذخیره سد، خشکی رودخانه زاینده رود و تالاب بین المللی گاوخونی عنوان کردند.

بنا بر اظهارات اسفندیار امینی دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان استان اصفهان؛ "وجود سازه های آبخیزداری در بالادست زاینده رود غیرقانونی و غیرعلمی است و موجب خسارت به حقابه داران پایین دست شده است زیرا احداث این پروژه های متعدد موجب ذخیره شدن آب در پشت بندها و مانع از افزایش دبی آب و تجمیع آبراهه ها و رسیدن آن به روخانه و سد می شود.

در ایامی که این بندها در مسیر سرشاخه های زاینده رود احداث نشده بود به ازای هر یک میلیمتر بارندگی، یک میلیون متر مکعب آب وارد سد زاینده رود می شد اما به دلیل احداث این موانع در مسیل ها و آبراهه های ورودی به رودخانه به ازای هر میلی متر بارندگی کمتر از ۸۰۰ هزار مترمکعب آب وارد سد زاینده رود می شود.

سد زاینده رود بیش از ۳۰ درصد افت ورودی آب دارد که بخشی از آن به دلیل پمپاژهای بالادست و بخش عمده ای از آنها نیز به خاطر موانعی است که در مسیر رودخانه، سرشاخه ها، آبراهه ها و مسیل ها ایجاد شده و به اسم طرح های آبخیزداری شناخته می شود." 

اصفهان تنها استانی که با آبخیزداری مخالف است

صنف کشاورزان اصفهان تاکنون بارها با استناد به مصوبات جلسات دهم، سیزدهم و بیست و چهارم شورای‌عالی آب از وزارت نیرو، دستگاه قضایی و منابع طبیعی و آبخیزداری استان خواستار حذف بارگذاری‌ها در حوضه آبریز زاینده رود شده اند.

این در حالی است که محمد حسین شاملی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان معتقد است؛ اصفهان تنها استانی است که در آن مخالفت هایی در خصوص آبخیزداری وجود دارد در حالی که براساس بررسی های انجام شده کل طرح های آبخیزداری دو استان چهارمحال و بختیاری و اصفهان در مقایسه با وسعت کل حوضه آبریز زاینده رود بسیار کم است.

وی در گفت و گو با خبرنگار ایمنا می گوید: افزود: کل پروژه های آبخیزداری انجام شده در این حوضه کمتر از دو میلیون مترمکعب ظرفیت دارد بنابراین اختلافات بالادست و پایین دست که بر سر آب مطرح است در زمان خشکسالی تشدید می شود اما ما اعتقاد داریم آب برای همه است و باید در مسیر خودش حرکت و قنوات و چاه‌های اطراف رودخانه را تغذیه کند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان می افزاید: برخی از ساکنان حاشیه رودخانه بارها درخواست کردند که لوله های خروجی بندهای آبخیزداری را مسدود کنیم تا در تابستان ها از آن برای مصارف کشاورزی استفاده کنند اما مخالفت کردیم.

شاملی ادامه می دهد: اگر هدف از طرح های آبخیزداری، ذخیره آب نباشد هیچ گونه خسارتی به همراه ندارند ولی اگر جایی با هدف ذخیره احداث شده باید اصلاح و لوله خروجی برای آن تعبیه شود و اجازه پمپاژ از آن طرح‌های آبخیزداری نیز داده نشود.

وی تصریح می کند: برای بندهای آبخیزداری چهار لوله خروجی بر اساس میزان آبدهی در نظر گرفته می شود و آبی که قرار است در ۴۸ ساعت با یک دبی زیاد به روستاها و مزارع خسارت بزند، طی یک ماه سبب تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و کنترل فرسایش خاک در مسیر می شود.

نوع ساختار بندهای آبخیزداری در بالادست مهم است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان با اشاره به توسعه باغات در بالادست خاطرنشان می کند: باغاتی که در بالادست توسعه یافته از رودخانه زاینده رود آب پمپاژ می کند، در فاصله خروجی سد زاینده رود و ورودی آب به اصفهان نیز باغاتی ایجاد شده که توسط پمپاژ آبیاری می شود و ارتباطی به ذخیره آب بند و طرح آبخیزداری ندارد اما آنچه که مطرح می شود در خصوص نوع ساختار بندها در بالادست است که می گویند این بندها جلوی حرکت آب را گرفته و از آنها برداشت می شود.

وی می افزاید: در حوضه آبریز زاینده رود بندهای آبخیزداری کوچک با ارتفاع کمتر از ۱۰ متر با هدف کنترل رسوب ایجاد شده و مطالعات نشان می دهد که چه تعداد طرح آبخیزداری نیاز دارد البته پس از سال‌ها، بخش عمده ای از خود این بندها نیز رسوب گرفته است.

شاملی ادامه می دهد: سازمان جنگل‌ها، بندهای آبخیزداری با ارتفاع زیاد را نباید اجرا کند اما اگر قرار بر ایجاد بند به عنوان منبع آب باشد در حوزه فعالیت شرکت آب منطقه ای یا بخش آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی است. 

بدون آبخیزداری، خطر فرسایش خاک و گسترش کویر وجود دارد

شاملی با تاکید بر اینکه هدف از اجرای پروژه های آبخیزداری، ذخیره آب برای مصارف بالادست نبوده است، اظهار می کند: ایجاد بند ذخیره برای مصارف کشاورزی در وظایف اداره منابع طبیعی و آبخیزداری نیست؛ اجرای پروژه‌های آبخیزداری در بالادست زاینده رود با هدف جلوگیری از فرسایس خاک صورت گرفته زیرا فرسایش خاک سبب پر شدن حجم سد با گل و لای و رسوبات می شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان با اشاره به سایر پروژه‌های آبخیزداری در استان، گفت: شمار بندهای آبخیزداری در حوضه آبریز زاینده رود که در حال حاضر مورد اختلاف است در مقایسه با دیگر مناطق استان عدد کمی است. در مناطق کویری پروژه‌های آبخیزداری در حال اجرا و مدیریت است، اگر آبخیزداری در کاشان اجرا نشود خطر فرسایش خاک و گسترش کویر این شهر را تهدید می کند یا در شهر جدید بهارستان، شهردار این شهر به طور جدی متقاضی اجرای آبخیزداری است زیرا سیلاب اخیر بهارستان را تهدید می کرد.

بازدید مشترک ابهامات را برطرف می کند

شاملی تصریح می کند: از سال گذشته مطرح کردیم که گروهی از نمایندگان صنف کشاورزان، شرکت آب منطقه ای و رسانه ها برای بررسی این مسئله از طرح ها و بندهای بالادست بازدید کنند تا اگر اقدامی غیرقانونی و غیرعلمی صورت گرفته، اصلاح شود و جلوی برداشت‌های غیرمجاز از طرح‌های آبخیزداری نیز گرفته شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان می گوید: بندهایی که در حوضه زاینده رود ایجاد شده تنها آبخیزداری نیست، برخی از بندها را شرکت آب منطقه ای و برخی را نیز سازمان جهاد کشاورزی با اهداف دیگری احداث کردند که در صورت بازید اصحاب رسانه و صنف کشاورزان نوع و تعداد و اهداف این بندها برای افکار عمومی مشخص خواهد شد.

وی می افزاید: با توجه به اینکه صنف کشاورزان اصفهان در خصوص بندهای آبخیزداری شاکی بودند، مکاتباتی با سازمان جنگل‌ها و جهاد کشاورزی انجام شده و هر زمان که صنف کشاورزان برای بازدید مشترک از بندهای آبخیزداری اعلام آمادگی کند ما از اصحاب رسانه دعوت خواهیم کرد اما هنوز به دلیل مشغله صنف کشاورزان برای جاده سازی و مدیریت رودخانه و تقسیم آب برای کشت تابستانه، تا این تاریخ فرصت بازدید پیش نیامده است.

هدف آبخیزداری ذخیره آب نیست

در همین ارتباط ابوطالب امینی معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان نیز به  خبرنگار ایمنا می گوید: هدف آبخیزداری ذخیره آب نیست که حقابه ای در بالادست نگهداری شود، از ۱۷۰ بندخاکی در استان اصفهان یک بند در حوضه آبریز زاینده رود وجود ندارد در صورتی که هم اکنون بیش از ۴۲ تقاضا روی میز من است و مردم آن مناطق درخواست ایجاد بند خاکی در بالادست زاینده رود دارند ولی ما با چنین کاری در محدوده سیاسی استان خود موافقت نکردیم. استان همجوار ممکن است چند بند خاکی داشته باشد که باید در این خصوص با آنها صحبت کرد.

وی ادامه می دهد: براساس آمار مشاور شرکت آب منطقه ای در ۲۹۳ هزار هکتار وسعت حوضه آبریز زاینده رود در استان اصفهان یک درصد بندهای گابیونی یا سنگی ملاتی کوچک وجود دارد که هدف آن کنترل فرسایش است. بندهایی با ۱۴ متر ارتفاع ۱۶۰ متر طول که ادعا شده در استان اصفهان وجود ندارد.

آبخیزداری دلیل توسعه باغات بالادست نیست

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان گفت: ممکن است در این منطقه حدود ۲۰ تا ۳۰ بند ۵۰ سانتی متری گابیونی برای رسوبگیری وجود داشته باشد اما با بندهای دو سه متر ارتفاع توسعه کشاورزی امکان پذیر نیست.

وی افزود: آبخیزداری سبب توسعه باغالات بالادست نشده بلکه پمپاژهای در ارتفاع ۳۰۰ متر ۴۰۰ از رودخانه زاینده رود باغات بالادست را توسعه داده است.

امینی تصریح کرد: از سوی دیگر این بندها را فقط منابع طبیعی ایجاد نکرده، شرکت آب منطقه ای و سازمان جهاد کشاورزی نیز با اهدافی متفاوت از آبخیزداری بندهایی را ساخته اند، در طرح‌های اداره منابع طبیعی و آبخیزداری هرگز ذخیره و برداشت آب مد نظر نیست. بندهای آبخیزداری یک متر آب را به عنوان توسعه کشاورزی که ذخیره نمی کند زیرا این اقدام نه وظیفه ما است و نه برای آن تامین اعتبار و طراحی شده است.

باید از افزایش رسوب در سد زاینده رود جلوگیری کرد

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان می افزاید: مکان بندهای آبخیزداری مشخص است و می توان از طریق ماهواره تعداد و مکان آنها را دید یا مردم و خبرگزاری های محلی اطلاع رسانی می کنند اما در حقیقت بندهای آبخیزداری در حوضه زاینده رود حدود یک درصد است.

وی می گوید: وظیفه اصلی دولت در هنگام برپایی بدنه و دیواره یک سد، افزایش عمر مفید آن است، رسوب یکی از مشکلاتی است که باعث کاهش عمر مفید سد می شود، مگر چند سد می توان در حوضه آبریز زاینده رود داشت؟ فقط از نظر مورفولوژی یک نقطه است آن هم دیواره سد زاینده رود که حدود ۵۰ سال پیش احداث شد و باید برای جلوگیری از افزایش رسوب در آن تلاش کرد.

امینی افزود: به دلیل خشکسالی‌ها، چرای بی رویه دام و توسعه کشاورزی، فرسایش خاک در این منطقه بسیار زیاد است باید روش هایی را به‌کار برد که انباشت رسوب بر اثر فرسایش خاک در سد زاینده رود کاهش یابد زیرا در هر متر رسوب حجم آب یک متر کم می شود.

گزارش از: ندا سپاهی- خبرنگار ایمنا

کد خبر 382718

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.