بگذارید عشق در جاده‌ها و کشورها بچرخد

به گزارش خبرنگار ایمنا، مهدی تمیزی، مدیر موزه هنرهای معاصر اصفهان در این کنفرانس با بیان اینکه ادب فارسی، از ظاهر هر پدیده، به باطن آن منظر می ­سازد. از این رو، کنایه و استعاره در ادب فارسی، نقش مهمی ایفا می ­کند، اظهار کرد: "معنا" در ادب و فرهنگ و هنر شرق، برآمده از ذهن ساکنانی است که تجربه زیستی­شان در شرق، به صورت مفاهیم گسترده در شکل­ها، خود را نشان می­ دهد. به عنوان نمونه، نقاشی کشیدن فقط فعل نقاشی نیست؛ خلسه ­ای است که در آن، هنرمند خود و جهان مادی پیرامون خود را رها می ­کند و با جهانی ازلی پیوند می­ خورد.

وی ادامه داد: نقاشان و خطاطان شرقی، حتی در روند آماده ­سازی ابزار کارشان، مراتب و خلسه ­ای را تجربه می­ کنند که معنای برساخته از آن خلسه، در پهنه صفحه پیش روی­شان و سطور خطاطی­شان، جهانی دیگرگونه و غیرمادی می­سازد. این دیگرگونگی محصول عشق است.

تمیزی با اشاره به اینکه عشق در ادب فارسی نیز جایگاه ویژه ­ای دارد، افزود: گاهی عاشق، صورت و سیرت خویش را در چشم معشوق می ­بیند؛ گاهی عشاق با هم بر سر پیمانی مشترک، گرد می ­آیند و راه عاشقی می­پیمایند. اینان همان سی­مرغ عشق ­اند؛ سی­مرغی که در باغ و راغ، در جستجوی یار است. این مفاهیم عاشقانه، دستمایه هنرمندان می ­شود برای به نقش درآوردن. نقش­ها، گل و مرغ، پیچک و اسلیمی می ­شود و بر روی جلد کتاب ­ها، قلمدان ­ها، آینه ­ها، پارچه­ ها، ظرف­ ها، زیورها، فرش­ ها و پنجره ­ها و دیوارها جان می­ گیرند تا حضور خود را در هر لحظه از زندگی با آدمی حفظ کنند.

مدیر موزه هنرهای معاصر با تعریف گل و مرغ در ادبیات و هنر گفت: مفاهیم جهان شمول و بی ­جغرافیا، نگاره­ های گل و مرغ را نگاره­ هایی بین ­المللی قلمداد کرده است. تفاوت­ های اندک مفهومی درباره نوع گل­ها، رنگ گل­ها، تعداد آنها و نوع مرغان، برآمده از فرهنگ­ های بومی، قابل بررسی هستند.رویکرد این گفتار، دستیابی به بیشترین حد از اشتراک فرم و معناست، میان "گل" و "مرغ" در نقاشی ایرانی و "گل و درخت" و "انواع پرنده" در نقاشی چینی. در این گفتار، هژمونی فرهنگی و آنچه که باعث تغییرات بنیادی مفهومی در شکل و محتوا می­شود، مد نظر نیست؛ چرا که در طول سال­ها رفت و برگشت فرهنگی و هنری میان ملل و به ­خصوص از راه ابریشم و بین کشورهای ایران و چین، تبادلات معنا و فرم، جای خود را به تفاهم ­های شکلی و محتوایی داده­ اند.

وی با بیان اینکه در تمامی نگاره­ های ایرانی، با هر تکنیک، متریال و کاربری که خلق شده­ اند، نقش گل و نقش مرغ، هم به صورت مجزا و هم به صورت ترکیبی بسیار دیده می­ شود، اضافه کرد:آنچه که به صورت مشخص به عنوان نسخه تک برگی از "گل و مرغ" مشاهده می ­شود، از دوره صفوی میان هنرمندان ایرانی رواج یافته است. دوره ­ای که دستاوردهای تبادلات فرهنگی و هنری با دیگر کشورها به یمن ارتباطات میان­فرهنگی رواج یافت و یکی از آن شاه­راه های ارتباطی، جاده ابریشم بود. "گل و مرغ"، در دوره­ های بعد از دوره صفوی نیز همچنان مورد توجه هنرمندان بوده، چنانچه در دوره قاجار، ساختار کلی و ترکیب نهایی­ اش شکل می­گیرد و تا به امروز نیز به عنوان بخشی از هنرهای تجسمی ایران با عنوان شناخته شده "گل و مرغ" در آثار هنرمندان ایرانی دیده می­شود.

تمیزی تصریح کرد: استفاده از رنگ­ های درخشان و طلایی در این گونه هنری، اشاره به صلابت و احترامی است که موضوع مورد بحث یعنی "عشق" دارد. شبیه این ترکیب، در نقاشی سنتی چین (guohua) با عنوان "گل و پرنده" دیده می ­شود. پرداخت مفهومی، فنی و هنری "گل و پرنده" در هنر چین، کمی با "گل و مرغ" در هنر ایرانی تفاوت دارد. به طور مثال: طراحی ­ها طبیعت­ گرایانه و رنگ­ ها محدودند؛ رنگ ­ها روحانی ­تر و آرام­ترند؛ پرندگان در آن آثار، حامل مفاهیمی هستند که بر اساس ایمان و اعتقادات قومی چینی تفسیر و تأویل می­ شوند. تعابیری همچون شادی، ثروت، صحت و اشتیاق برای خوشبختی بخشی از آن مفاهیم هستند. گاهی پرنده و گل به صورت مجزا تصویر می­ شوند و همجواری این دو نقش در اثر هنری، کمتر مفهوم مغازله دارد.

مدیر موزه هنرهای معاصر با بیان اینکه وجوه مشترک "گل و مرغ" ایرانی و "گل و پرنده" چینی، معمولاً در غیاب فیگور انسانی است؛ گفت: سخن بر سر فرم هنری گل و مرغ ایرانی یا گل و پرنده چینی نیست. سخن بر سر مفاهیمی است که این نسخه ­های تجسمی، به عنوان راهکاری انسانی برای تمامی جهانیان ارائه می­ کنند. راهکاری که در طول قرن ­های متمادی کاربرد داشته و تا امروز نیز باید دوام و امتداد یابد. انسانی که تمدن­هایی را پایه­ گذاری کرد بر اصل مدارا، گفتگو و مهرورزی؛ تمدن­ هایی که هم زیست اجتماعی سالمی داشته ­اند و هم در انتقال فرهنگ و هنر و سیاست و اقتصاد به سایر ملل، گشاده دست و با احترام بوده ­اند.

وی ادامه داد: به نظر می­رسد زمانه جنگ­ افروزی و لشگرکشی ­های نظامی گذشته است. به غیر از هزینه­ های مادی این قشون­کشی­ ها، هزینه ­های انسانی و سرمایه­ های فرهنگی و اجتماعی بی­ شماری بر باد خواهد رفت. چه می­شد اگر بخشی از آن همه هزینه و میل به نابودی، صرف نمایش، آموزش و گفت ­وگوهایی از این دست، پیرامون هنر، ادبیات و فلسفه می­شد.

تمیزی اضافه کرد: به لطف این بی­ مهری جهانی، هنر، امروزه مفاهیم انتقادی پیدا کرده است. پرداخت ­های هنری و مضامین آثار، تغییر کرده­ اند؛ اما همچنان هنر، در هر شکل­ش، پویاترین مانیفست انسانی و پدیده متکثری است که مرزها را تاب نمی ­آورد. خودش راه خودش را پیدا می­کند. مخاطب هنر نیز در هر کجای جهان باشد، از آنچه به او از این طریق فهمانده می­شود، برداشت ­های متعالی خواهد داشت. تصویر مرغ یا پرنده در کنار گل یا درخت، اگر چه تغییر اندکی در ترکیب­ بندی خود پیدا کرده است، اما در لایه­ های پنهان و خفته ­اش، همچنان مصداق مفاهیمی چون عشق و شادی است.

مدیر موزه هنر های معاصر اصفهان در پایان به عنوان نماینده ­ای از جامعه هنری ایران، خود را حامل پیام عمیق عشق دانست و خاطرنشان کرد: این پیام که صلح و دوستی و دیگرخواهی، از نخستین خواسته­ های آن است. پیامی که سال­ هاست در راه­ ها و جاده­ ها سرگردان مانده و هر بار به کسی می­رسد، تن و روحش را آغشته می­کند و به سرگردانی ادامه می­دهد. بگذارید عشق، بی­ نیاز از راه و مرز و جواز عبور، در جاده ­ها و کشورها بچرخد و روحمان را متأثر کند. بگذارید مرغ عشق، در گوش­هایمان آواز بخواند تا به عشق آراسته شویم و ما همچون مرغان آوازه­ خوان، تمام ناز و غمزه این جهان مادی را به جان می­خریم تا صبح موعود را در گلشن راز چشم بگشاییم.