به گزارش خبرنگار ایمنا، بافت‌هایی که امروزه به نام بافت‌های فرسوده شهری شناخته می‌شود از گردونه توسعه شهر جا مانده و عملا به فضاهایی خالی از سکنه تبدیل شده است، بیشتر ساکنان بافت‌های فرسوده به بافت‌های جدید شهر مهاجرت و زمینه را برای ایجاد و توسعه محلات جدید شهری و شهرک‌ها فراهم کرده‌اند.
هرکدام از این محلات و شهرک‌ها نیاز به تاسیسات و امکانات به روز دارد که موجب بالا رفتن مصرف انرژی شده و هزینه مدیریت شهری را افزایش می‌دهد، در این شرایط استفاده از ظرفیت‌های درونی شهر از جمله احیای بافت‌های فرسوده و در نظر داشتن راهکارهای متناسب دیگر از جمله مدیریت واحد شهری باید جز برنامه‌های اولویت‌دار و اصلی مدیران شهر قرار بگیرد.
بافت‌های فرسوده شهر ظرفیت مناسبی را برای توسعه کلانشهرها از درون فراهم می‌کند در صورتی که احیای این بافت‌ها به درستی انجام بگیرد زمینه برای تحقق توسعه درون زای شهر فراهم می‌شود.
توسعه درون‌زای شهر فواید اقتصادی و زیست محیطی بسیاری برای شهرها دارد. احیای این بافت‌ها و مدیریت واحد شهری دو راهکار مناسب برای توسعه درون‌زای شهر است. برای اطلاع از راهکارها و موانع توسعه درون‌زای شهری با «محمود شکوهی»، دکترای شهرسازی و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان به گفت و گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
توسعه درون‌زای شهری به چه معناست؟
توسعه درون‌زا به معنی استفاده از امکانات داخلی هر شهر برای جلوگیری از گسترش شهر و ایجاد شهرک‌های جدید است. استفاده از ظرفیت‌های داخلی شهر راهکاری برای افزایش جمعیت‌پذیری شهر، رفع نیازمندی شهروندان به مسکن و هرگونه توسعه دیگر است، یکی از این ظرفیت‌های خاموش بافت فرسوده است.
احیای بافت‌های فرسوده نقش مهمی در فرآیند توسعه درون‌زای شهر دارد این در حالی است که این بافت‌های شهری خالی از سکنه شده و بنا به شرایطی، موفق به اسکان جمعیت متناسب در خود نشده است.
توسعه درون‌زا چه منافعی برای شهر دارد؟
نزدیک به ۱۰۰ سال پیش واژه‌ای به نام شهر گسترده یا شهر پهن دشتی در حوزه شهرسازی شهرهای کشور مطرح شد. در آن زمان زیرساخت‌های شهری به تازگی در حال ایجاد بود و شهرها با معضل آلودگی هوا مواجه نبودند.
پس از توسعه شهرها با این رویکرد مشکلات شهری یکی پس از دیگری آشکار شد و رویکردی به نام شهر فشرده در دستور کار مدیران و کارشناسان شهر قرار گرفت.
یکی از اشکالات عمده شهرهای پهن‌دشتی مصرف بالای انرژی و هزینه گزاف ایجاد تاسیسات روبنایی و زیربنایی است، در این شرایط رویکرد توسعه درون‌زا برای نیل به اهداف شهر فشرده در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفت.
توسعه درون‌زای شهری موجب شده تا مصرف انرژی و هزینه زیرساخت‌ها پایین بیاید، این رویکرد به لحاظ اقتصادی و زیست محیطی منافعی برای شهر دارد و موجب توسعه درونی و استفاده بهینه از ظرفیت‌های خاموش شهر می‌شود.
احیای بافت های فرسوده شهری چه تاثیری بر توسعه درون‌زا دارد؟
بازآفرینی شهری و احیای بافت فرسوده از مهمترین بخش‌های توسعه درون‌زای شهر است، روند احیای بافت فرسوده شهر نسبت به گذشته بهتر شده است، اما نگاه کالبدی صرف به مسائل شهری از جمله بافت فرسوده فرآیند احیای این بافت را با مشکلاتی مواجه کرده است، یکی از مسائلی که در فرآیند احیای بافت فرسوده باید در نظرگرفته شود توجه به مسائل شهروندان ساکن در این بافت‌هاست.
شهروندان ساکن در محلات باید به محیط زندگی خود حس تعلق داشته باشند و نسبت به مسائل جاری آن حساس باشند، در اینصورت روند احیای بافت فرسوده تسهیل می‌شود.
استفاده از بافت‌های فرسوده شهری به عنوان مهمترین ظرفیت خاموش در کلانشهرهای کشور از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا فضای دیگری برای توسعه درونی کلانشهرها وجود ندارد در حالی که در شهرهای میانه و کوچک بافت‌های رها شده بسیاری برای جلوگیری از توسعه بیرونی شهر وجود دارد.
آیا احداث رینگ حفاظتی راهکار مناسبی برای جلوگیری از رشد شهر است؟
ایجاد رینگ‌های حفاظتی در شهر به عنوان راهکاری برای جلوگیری از توسعه بیرونی شهر عنوان می‌شود، اما به نظر من این راهکار چندان مناسب نیست زیرا با رشد جمعیت و افزایش نرخ مهاجرت، نیاز به مسکن و زیرساخت‌های شهری بیشتر می‌شود و در صورت تامین نشدن نیاز شهروندان از محیط درونی شهر، آنان ناچار به روی آوردن به محیط بیرون و خارج از مرزهای شهری می‌شوند.
راهکارها و موانع توسعه درون‌زای شهری چیست؟
رویکرد مدیریت شهری در کشور ما متمرکز و از بالا به پایین است، در این شرایط دولت‌های محلی و مدیریت شهری اختیارات چندانی برای اداره شهر ندارند به علاوه مدیریت واحدی نیز در شهرهای کشور حاکم نیست.
مدیریت واحد شهری جزء راهکارهای اساسی توسعه درون‌زای شهر است و مانع از موازی کاری سازمان‌های شهری می‌شود، در فرآیند اعمال مدیریت واحد همه سازمان‌ها و دستگاه‌های مسئول در شهر از جمله اداره آب، برق، گاز و دیگر سازمان‌ها باید زیر مجموعه سازمان شهرداری باشد.
احیای بافت‌های فرسوده مرکز شهرها از دیگر راهکارهای توسعه درونی شهر است. در این راستا سال ۱۳۹۶ قانونی برای احیا و بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهر در دستور کار مدیران شهری قرار گرفت، اما نکته قابل توجه این است که در مسیر احیای بافت فرسوده توجه صرف به راهکارهای کالبدی راهگشا نیست. مهندسان، مدیران شهری و شهرسازان نباید تنها به راهکارهای کالبدی برای احیای بافت فرسوده توجه کنند بلکه باید راه حلی نیز برای رفع مسائل اجتماعی این بافت‌ها بیابند.
در فرآیند احیای بافت فرسوده توجه به ویژگی‌های هر محله و بافت شهری از اهمیت زیادی برخوردار است و ساماندهی بافت‌های شهر با اعمال یک رویکرد و با یک فرمول مشترک ممکن نیست. هر اجتماع شهری شامل مجموعه‌ای از مردم است که در یک مکان مشخص زندگی می‌کنند، بین این مردم رابطه عاطفی و غیرخویشاوندی برقرار است و همه آنان نسبت به مکان سکونت خود دلبستگی دارند.
این دلبستگی و حس تعلق مکانی طی سال‌های گذشته کم رنگ شده است در حالی که در فرآیند احیای بافت فرسوده تقویت هویت مکانی از اهمیت زیادی برخوردار است، در ابتدا باید مردم را نسبت به حفظ شهر و محل سکونت خود حساس کرد تا زمینه برای توسعه درون زای شهر فراهم شود.
در مسیر احیای بافت فرسوده و اعمال مدیریت واحد شهری، در نظر داشتن راهکارهای بلندمدت و میان مدت از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا با در نظر داشتن راهکارهای کوتاه مدت نتیجه مطلوب حاصل نمی‌شود.
نظر شما