به گزارش خبرنگار ایمنا، براساس آمار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور طی ۱۰ سال گذشته وسعت جنگل‌های کشور با کاهش ۱۴ هزار هکتاری مواجه شده است، همچنین طبق آمار ارائه شده از سوی مدیرکل دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در هر ثانیه ۳۵۰ متر مربع جنگل و مرتع کشور نابود می‌شود؛ نابودی ۱۸ میلیون اصله بلوط در غرب کشور نیز گواه روشنی بر این مساله است و می‌توان گفت در مجموع سالانه یکصد هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس و شمال ایران نابود می‌شود.
جنگل‌هایی که با نابودی آنها ایران هر لحظه به بیابان‌شدن نزدیک‌تر می‌شود. خسارت سالانه بیابان‌زایی کشور بیش از یک هزار میلیارد تومان برآورد شده است. شواهد حاکی است که عوامل انسانی تا ۹۰ درصد در کاهش عرصه‌های جنگلی کشور نقش داشته است و این مسئله سبب شده ایران در میان شش کشور مخرب جنگل جهان قرار گیرد.
به گفته عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست جنگل‌های شمال ایران طی دهه‌های گذشته نصف و جنگل‌های زاگرس خشک شده است و سالانه حدود ۱۳ تن بر هکتار فرسایش خاک وجود دارد.
جنگل‌های زاگرس تجاری نیستند
در میان عوامل مختلف انسانی تخریب جنگل از جمله سدسازی، ویلاسازی و اجرای طرح‌های عمرانی؛ "قاچاق چوب" مهم‌ترین عامل نابودی جنگل‌های کشور به شمار می‌رود. در حالی که گفته می‌شود با اجرای طرح تنفس جنگل‌ها قاچاق چوب در کشور پنج درصد کاهش یافته است، اما مخالفان این طرح از افزایش قاچاق چوب پس از اجرای طرح تنفس جنگل خبر می‌دهند با این حال مرتضی برزوزاده، رییس اداره جنگل کاری اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: طرح تنفس جنگل‌ها مربوط به جنگل‌های شمال کشور است و ارتباطی به جنگل‌های زاگرسی ندارد زیرا جنگل‌های زاگرسی تجاری نبوده‌اند و چوب آنها به درد صنایع نمی‌خورد. کارکرد این جنگل‌ها حفاظتی هستند و کار اصلی آنها حفاظت از خاک و نفوذ آب در اعماق زمین است.
وی ادامه می‌دهد : سطح طبیعی جنگل‌های استان اصفهان ۶۵ هزار هکتار است که ۴۰ هزار هکتار در فریدونشهر و ۲۵ هزار هکتار آن در شهرستان سمیرم است. همچنین حدود ۵۰۰ هزار هکتار اراضی استان رویشگاه‌ها و جنگل هستند و حدود ۴۰ هزار هکتار سطح "جنگل‌های دست کاشت" است که به طور عمده از گونه‌های بادام کوهی، پسته کوهی و بلوط هستند.
برزوزاده می‌افزاید: حتی شهرستان‌های استان در مناطق گرمسیر مانند خوروبیابانک "جنگل دست کاشت" ایجاد شده است، از جمله جنگل‌های دست کاشت در بیابان‌ها تاغ‌زارهاست که با هدف بیابان‌زدایی و تثبیت شن‌های روان و جلوگیری از انتشار ریزگردها است.
وی با بیان اینکه هدف ما توسعه جنگل‌های طبیعی است، به گونه‌های طبیعی در جنگل‌ها اشاره می‌کند و می‌افزاید: در جنگل‌های طبیعی گونه‌های بلوط، بادام کوهی، پسته وحشی، گلابی وحشی، داغداغان و آلبالوی وحشی وجود دارد. در استان اصفهان تخریب جنگل‌های طبیعی و قطع درختان گزارش نشده است زیرا به دلیل کم بودن سطح اراضی این جنگل‌ها حفاظت از آنها راحت‌تر بوده است. از سوی دیگر به دلیل اقدامات حفاظتی در برخی روستاها اداره منابع طبیعی به تأمین سوخت، برای آبگرمکن‌های خورشیدی و تنورگازی اقدام کرده است تا ساکنان روستاها برای پخت غذا و گرم کردن منازل درختان را قطع نکنند.
رییس اداره جنگل کاری اداره منابع طبیعی و آبخیزداری ادامه می‌دهد: استانهای همجوار چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد سطح جنگل‌هایشان زیاد است و کنترلش مشکل‌تر و به این ترتیب قاچاق چوب بلوط از این استان‌ها به ویژه به استان اصفهان زیاد است و به طور تقریبی روزانه یک محموله قاچاق چوب در مناطق تحت کنترل کشف و ضبط می‌شود و بیشترین کشفیات قاچاق چوب در شهرستان سمیرم است.
کشف ۱۳۷ تن چوب و دو تن زغال قاچاق در اصفهان
در همین ارتباط علی رفیعیان سرپرست یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان نیز با اشاره به جلوگیری از قطع درختان و تخریب جنگل‌ها در مناطق جنگلی استان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: عمده قاچاق چوب و زغال در مناطق شرق و غرب استان اصفهان انجام می‌شود و هنوز در مناطق کویری و بیابانی برخی افراد سودجو به صورت شبانه درختچه‌های تاغ را به دلیل مرغوبیت چوب آن برای تولید زغال و مصارف صنعتی قطع می‌کنند.
به گفته وی طی سال گذشته قاچاق چوب اندکی روند کاهشی داشته است. در سال ۹۷ کل کشفیات چوب و زغال در استان اصفهان ۱۳۳ مورد بوده است که حدود ۱۳۷ تن چوب و دو تن زغال از قاچاقچیان کشف و ضبط شده است.
وی می‌افزاید: ماموران یگان حفاظت ما با گشت‌های شبانه روزی در مناطق شهرستان‌های آران و بیدگل، اردستان و نطنز از قطع این درختچه‌ها توسط متخلفان جلوگیری می‌کنند اما گاهی حین گشت و مراقبت در این مناطق با متخلفان درگیر می‌شوند، این درگیری‌ها منجر به ضرب و جرح ماموران یگان و شرکتهای گشت و مراقبت می‌شود.
رفیعیان با بیان این مطلب به مسائل و مشکلات موجود در حوزه حفاظت از مناطق جنگلی، اراضی و منابع طبیعی استان اشاره می‌کند و می‌گوید: ماموران ما تا پای جان در درگیری با متخلفان و افراد سودجو ایستادگی می‌کنند اما یکی از مشکلات ما نداشتن نیروی کافی در مناطق بیابانی، جنگلی و مرتعی برای حفاظت و حراست از این مناطق است.
سرپرست یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان با بیان اینکه بر اساس نرم جهانی در هر ۱۰ هزار هکتار یک مأمور گشتی و حفاظتی نیاز است می‌گوید: این در حالی است که اصفهان با وسعت ۱۰.۷ میلیون هکتار حدود ۱۰۰ نیروی گشت و مراقبت منابع طبیعی نیاز داریم اما هم اکنون کل نیروهای کادر رسمی و پیمانی حدود ۶۰ نفر است.
رفیعیان معتقد است از یک سو طبیعت، محیط زیست و اکوسیستم در حال نابودی است نابودی طبیعت تهدیدی برای محیط زیست و سلامت جامعه است.
تولید زغال در خمینی شهر سلامت مردم را تهدید می‌کند
بیشترین کوره‌های زغال استان اصفهان در دو شهر خمینی شهر و نجف آباد است و بیشترین قاچاق چوب از استانهای مجاور به این دو شهرستان برای تولید زغال حمل می‌شود. این مسئله سبب آلودگی هوا در این شهرها و به خطر افتادن سلامت مردم شده است.
در همین ارتباط سعید یوسف‌پور، سرپرست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان خمینی شهر به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تبعات آلودگی هوا ناشی از تولید زغال در خمینی شهر بسیار گسترده و شدید است، معضل آلودگی سلامت افراد جامعه به ویژه کودکان را تهدید می‌کند و نیاز است وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در یک طرح تحقیقاتی مورد بررسی قرار دهند.
وی همچنین از تخریب و پلمب ۲۶ کوره و واحد تولید زغال با دستور مقامات قضایی طی شش ماه دوم سال ۹۷ خبر می‌دهد و می‌افزاید: تخریب باغات و تغییر کاربری اراضی از معضلات واحدهای تولید زغال در خمینی شهر است اما آلودگی هوا عمده‌ترین مشکل این واحدهاست، فعالیت این کوره‌ها سبب انتشار گسترده گاز سمی مونوکسید کربن در هوا می‌شود و این در حالی است که بیشتر این واحدها در مناطق مسکونی مشغول به فعالیت هستند.
سعیدپور ادامه می‌دهد: گاز سمی مونوکسید کربن به صورت مستقیم حدود سیصد برابر اکسیژن قابلیت ترکیب با هموگلوبین خون دارد که مسمومیت حاد ایجاد کرده و حتی در محیط‌های بسته موجب مرگ آنی می‌شود؛ مسمومیت‌های مزمن با درصد کم حدود ۱۰ درصد ناشی از آلودگی هوا در خمینی شهر شایع است که به مرور زمان بر سیستم عصبی مرکزی به در ویژه کودکان و نوجوانان تأثیر منفی می‌گذارد.
دستگاه قضایی باید برای متخلفان احکام بازدارنده صادر کند
سرپرست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان خمینی شهر می‌گوید: راجع به بخشی از چوب‌هایی که برای تبدیل شدن به زغال به این شهرستان آورده می‌شود، افراد ادعا می‌کنند که به صورت قانونی از شمال کشور می‌آورند با این حال قاچاق گسترده‌ای از استانهای همجوار در حال حاضر انجام می‌شود که به وسیله خودروهای سواری مثل پژو ۴۰۵ و سمند بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم چوب بلوط روزانه به شهرستان خمینی شهر برای تبدیل به زغال جابه جا می‌شود و البته با قیمتهای بالا به فروش می‌رسانند.
به گفته وی قاچاق چوب معضلی فرا بخشی است که سازمان‌های متولی باید از قاچاق از مبدأ در استانهای همجوار جلوگیری کنند؛ دستگاه قضایی باید احکام بازدارنده قوی صادر کند که مانع از ایجاد انگیزه برای تولید زغال باشد، وقتی که جرائم نابودی طبیعت و محیط زیست بین ۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار تومان باشد، فرد متخلف جریمه را پرداخت کرده و مجدد فعالیت و تخلف خود را از سر می‌گیرد.
یوسف پور معتقد است شناسایی مافیای قاچاق چوب همکاری دستگاه انتظامی و امنیتی را می‌طلبد تا با سوداگران و دلالان طبیعت به صورت جدی برخورد مناسب صورت گیرد.
جرائم و احکام صادره در خصوص قاچاق چوب بازدارنده است!
ارزش اقتصادی که در مراجع قضایی به عنوان جریمه و خسارت تعیین می‌شود بسیار کمتر از ارزش بیولوژیکی و منابع طبیعی است؛ طبیعت و محیط زیست به دست سودجویان برای بهایی اندک نابود می‌شود، صاحب نظران معتقدند جرائم و احکام در خصوص تخریب منابع طبیعی و محیط زیست قدرت بازدارندگی ندارد این در حالی است که غلامرضا صالحی، مدیرکل تعزیرات حکومتی استان اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: جرائم بستگی به میزان و حجم کالای کشف شده دارد، متخلف محکوم به پرداخت دو برابر بهای ریالی کالای مکشوفه می‌شود و در حقیقت با توجه به وزن کالا متخلف جریمه می‌شود.
وی با بیان اینکه جرائم و احکام صادره در خصوص قاچاق چوب بازدارنده بوده است، می‌افزاید: تعداد پرونده‌های قاچاق چوب زیاد نیست و البته درصد مشخصی وجود ندارد بیشترین پرونده‌های قاچاق چوب در شهرستان‌های سمیرم و مبارکه تشکیل می‌شود اما هر تعداد پرونده‌ای که از ناحیه ماموران کاشف اعم از منابع طبیعی، نیروی انتظامی یا محیط زیست به ما واصل شده است برای همه رأی صادر و جرائم نیز وصول شده است.
اما سؤال اینجاست آیا می‌توان بهای نابودی طبیعت و محیط زیست را با اعمال جریمه‌های اندک جبران کرد و آیا جریمه‌های ریالی خسارت به طبیعت شکننده و رنجور را جبران می‌کند؟
نابودی جنگل‌ها رانش زمین را به دنبال دارد
در همین ارتباط مسعود برهانی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان با اشاره به تبعات ناشی از نابودی جنگل‌ها به خبرنگار ایمنا می‌گوید: جنگل‌ها اکوسیستم‌های طبیعی هستند که علاوه بر جلوگیری از فرسایش خاک فواید دیگری مانند ترسیب کربن، تولید غذا و گیاهان دارویی و علوفه برای دام‌ها دارد.
این کارشناس می‌افزاید: از سوی دیگر میزان ذخیره سازی روان آبها ( جذب آب) و کاهش خطر سیل در جنگل بسیار بیشتر از عرصه‌ای است که پوشش گیاهی ندارد. جنگل‌های دست کاشت و تاغ‌زارها در مناطق بیابانی و خشک سبب کاهش فرسایش بادی است و جنگل‌های طبیعی و پوشش گیاهی در مناطق مرطوب و کوهستانی با کاهش فرسایش آبی همراه است.
وی خاطرنشان می‌کند: جنس خاک در کوهستان‌های زاگرس از نوع "مارن" است و این خاک در صورتی که پوشش گیاهی وجود نداشته باشد در مجاورت با آب باران به شدت استعداد فرسایش و حالت واریزه‌ای شدن دارد که به آن فرسایش توده‌ای یا لغزش زمین گفته می‌شود.
برهانی می‌افزاید: پدیده زمین لغزش یا ( Land slide) بسیار خطرناک است و تاکنون چندین مورد را شاهد بودیم که ناگهان قسمتی از دامنه کوهستان ریزش کرده و یک روستا را مدفون کرده است. در مناطقی که جنگل زدایی شده زمین لغزش تلفات جانی و خسارات شدید مالی ایجاد می‌کند، جلوگیری از لغزش زمین از دیگر خدماتی است که جنگل‌ها به انسان‌ها ارائه می‌کنند.
وی می‌گوید: تولید زغال با انگیزه مالی انجام می‌شود زیرا برای افراد سودآوری فراوانی دارد و از سوی دیگر نابودی تاغ زارها و قاچاق غیرقانونی چوب‌های آن برای متخلفان هزینه‌ای ندارد بنابراین قاچاق چوب و تولید و فروش زغال برای این افراد بسیار به صرفه است.
وی با اشاره به اینکه تاغ زارها حدود ۳۲۰ هزار هکتار از عرصه‌های جنگل‌های بیابانی استان اصفهان را تشکیل می‌دهند می‌افزاید: ایجاد تاغ زارها در اراضی بیابانی سبب کاهش فرسایش خاک و خسارات ناشی از آن شده است. جنگل‌های تاغ در واقع برای پیشگیری از ایجاد مشکل ریزگرد و فرسایش بادی در این عرصه‌ها در مناطق بیابانی به وجود آمده‌اند.
برهانی ادامه می‌دهد: خاک مناطق بیابانی از نظر جنس بافت و ترکیباتش به شدت مستعد فرسایش است و ترکیباتی که در این خاک‌هاست وقتی که تولید ریزگرد می‌کنند برای سلامت انسان مضر است و موارد خسارات زیادی هم به تاسیسات شهری و اراضی کشاورزی و سلامت انسان وارد می‌کند.
گزارش از: ندا سپاهی – خبرنگار ایمنا
نظر شما