به گزارش خبرنگار ایمنا علیرضا گوهری در نشست بررسی سیلابهای اخیر ایران که عصر امروز سه شنبه (سوم اردیبهشت ماه) در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان برگزار شد، با اشاره به اینکه سال گذشته ایران شاهد خشکسالی شدیدی بوده که در برخی از نقاط حتی در ۴۷ سال اخیر بی سابقه بود، اظهار کرد: روزهای پایانی سال گذشته و فروردین ماه سال جاری کشور ما تحت تأثیر بارندگی غافل گیرکننده‌ای قرار گرفت و منطقه‌ی وسیعی از کشور حدود ۲۳ استان تحت تأثیر باران‌های شدید و پدیده سیلاب قرار گرفت.
وی با بیان اینکه بر اساس آمارها در سال زراعی جاری میزان بارندگی متوسط کشور ۲۷۵ میلیمتر بوده است، ادامه داد: نیمه نخست فروردین ماه متوسط بارش حدود ۵۷ میلیمتر بود و به جز دو استان کشور، سایراستان‌ها شرایط بارش نرمال را دارند و استان‌های ایلام،همدان،خوزستان شرایط ترسالی را تجربه می‌کنند.
عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اینکه طی سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۵ میلادی سیل پرتکرارترین پدیده طبیعی بوده که بیش از یک نیم میلیارد نفراز مردم جهان را تحت تأثیر قرار داده، اظهار کرد: ایران نیز با وجود اقلیمی خشک و نیمه خشک از دوران باستان درگیر پدیده سیل بوده است و شاهکارهای سازه‌ای شوشتر و کانالهای زیرزمینی تخت جمشید نمونه‌هایی از تلاش ایرانیان باستان برای سازگاری با سیلاب بوده است. اما براساس گزارش‌ها حداقل طی ۶۰ سال پیش وقوع سیلابی با این وسعت و شدت در ایران بی سابقه بوده است.
وی در ادامه به دلایل سیل اخیر در ایران اشاره کرد و گفت: عوامل اقلیمی و انسانی بر وقوع جریانهای سیلابی و آسیب پذیری یک منطقه اثرگذار هستند.
گوهری با بیان اینکه بارش‌ها با از نظر شدت، فراوانی و مدت متفاوت هستند، افزود: به عقیده هیدرولوژیست ها هر چقدر مدت بارش کاهش یابد، با افزایش شدت بارش و قدرت فرسایندگی بوده است و این پدیده منجر به وقوع سیل‌های برق آسا (flash Flood) می‌شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به افزایش نیم درجه‌ای دما هوا در کشور در سال جاری نسبت به میانگین دراز مدت، خاطرنشان کرد: بر اساس امارها شدت بارش در برخی از نقاط جهان طی ۸۰ سال گذشته روند افزایشی داشته است که که کشور ما را نیز تحت تأثیر قرار داده است اما مسئله‌ای که طی سال‌های اخیرمطرح است تغییردرمیزان بارندگی‌ها نبوده زیرا در برخی مناطق مقدار بارندگی کاهش یا افزایش داشته است اما کارشناسان و اقلیم شناسان در خصوص افزایش شدت و طول دوره‌های خشک و اقزایش شدت بارش طی دوره‌های تر اتفاق نظر دارند.
گوهری با بیان اینکه شایعات بسیاری در شبکه‌های اجتماعی و محافل علمی در خصوص بارش‌های سیل اسای اخیر مطرح است که از جمله انها می‌توان به بحثهایی تحت عنوان دستکاری های اقلیمی یا پروژه هارپ اشاره کرد، ادامه داد: تا این لحظه بشر به تکنولوژی و دانشی که بتواند سامانه بارشی قدرتمند در یک منطقه وسیع ایجاد کند، دست نیافته است؛ اگر بشر به چنین تکنولوژی دست یافته بود در امریکا می‌توانستند از وقوع خشکسالی‌ها و یا کاهش اثرات جنگل سوزی‌های در کالیفرنیا، طوفان‌ها و همچنین سیلابهای ویرانگر مانند سیل ویرجینیا در سال ۲۰۱۶ یا سیل میسوری در مارس ۲۰۱۸ جلوگیری کنند و یا اثرات انها را تقلیل دهند.
وی در ادامه با اشاره به مسئله بارورسازی ابرها تصریح کرد: تکنولوژی بارورسازی ابرها به افزایش پتانسیل و بهره وری ابر در تولید باران در ابرهای سرد و گرم اشاره دارد. اما به طور متوسط بین ۱۰ تا ۱۴ درصد این پروژه در جهان موفقیت آمیز بوده و در کشور ما نیز بین سه تا ۱۱ درصد تجربه‌های موفقی به ویژه در استان یزد گزارش شده است.
عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان این مطلب افزود: با توجه به وسعت منطقه تحت تأثیر سامانه بارشی از یونان، ترکیه و عراق تا ایران و افغانستان را تحت تأثیر قرار داده است، نمی‌توان بارور سازی ابرها را عامل بارش‌های سیل آسای کشور دانست زیرا یک پروژه بارورسازی کوچک نمی‌تواند چنین بارندگی با این وسعت و شدت را به وجود آورد. بنابراین توده‌های و جریانهای جوی پر قدرت‌تری عامل اصلی بارش‌های اخیر بوده است.
گوهری با اشاره به افزایش گازهای گلخانه‌ای و پدیده گرمایش جهانی زمین ( Global warming ) و اثرات تغییرات اقلیمی خاطرنشان کرد: وقتی درجه حرارت زمین افزایش می‌یابد قدرت نگه داشت رطوبت در جو و اتمسفر بالا می‌رود؛ به ازای هر یک درجه سانتی گراد هفت درصد به قدرت نگهداشت رطوبت در جو زمین افزوده می‌شود به این ترتیب جو و اتمسفر برای اشباع شدن و بارندگی به رطوبت بیشتری نیاز دارد به این دلیل وقوع بارندگی به تأخیر افتاده و بارندگی‌ها کاهش می‌یابد که خشکسالی شدید را به وجود می‌آورد این در حالی است که مکانیزم بارش در مناطق مرطوب به دلیل تبخیر زیاد، افزایشی است زیرا رطوبت در اتمسفر بالا می‌رود و موجب بارش‌های سیلابی می‌شود.
وی ادامه داد: این اثرتغییر اقلیم منجر به خشک‌تر شدن مناطق خشک و مرطوب‌تر شدن مناطق مرطوب می‌شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه جت استریم ها (بادهای قوی متمرکز در یک جریان جوی) به دلیل وجود اختلاف دمایی بین توده هوا گرم استوایی وتوده هواسرد قطبی باعث به وجود آمدن جریانهای بسیار پرقدرت بارشی می‌شود، اظهار کرد: قوی‌ترین جت استریم ها در فصل زمستان اتفاق می افتد که با تغییر فصول و گرم شدن عرضهای قطبی، جت استریمها ضعیف شده و در مسیر سینوسی حرکت می‌کنند. مقایشه نقشه‌های منطقه تحت پوشش جت استریم طی سال ۲۰۱۵ تا زمستان ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که هرچه به زمان حال نزدیک‌تر می‌شویم جت استریم ها منطقه وسیع‌تری را از کشور ما تحت تاثیرقرار داده‌اند.
وی افزود: در واقع جت استریم ها عامل اصلی وقوع بارش‌های اخیر در کشور بوده است که وجود رشته کوه‌ها در ایران بر قدرت تاثیرگذاری آن‌ها در مقایسه با کشورهای اطراف افزوده است. ضمناً نمی‌توان از نقش پدیده گرمایش جهانی در تشدید دامنه نوسانات جت استریمها بسادگی گذشت. در حقیقت، مناطق قطبی گرمایش بیشتری نسبت به مناطق استوایی تحت تأثیر پدیده گرمایش جهانی داشته‌اند.
گوهری اضافه کرد: با کم شدن اختلاف دما بین توده هوای قطبی و توده هوای گرم پایین‌تر، جت استریم‌های‌های قطبی که در مدارهای بالای زمین حرکت می‌کنند، ضعیف‌تر از حالت معمول شده و با دامنه سینوسی بالا به مدارهای پایین‌تر نزدیک می‌شوند. جت استریمها به همراه خود اغلب باران یا برف فراوان می‌آورند.
این استاد دانشگاه با اشاره به تأثیر عوامل انسانی افزایش خسارات ناشی از سیل گفت: انفجاری جمعیت در جهان و ایران، رشد شهرنشینی و تمرکز جمعیت و ایجاد زیرساخت-های شهری منجر به افزایش آسیب پذیری جوامع شهری در برابر بلایای طبیعی می‌شود. که بعضاً توسط اشتباهات فنی و مهندسی این آسیب پذیری تشدید می‌شود.
وی ادامه داد:آمریکا و کشورهای اروپایی درصدرکشورهایی است که از پدیده‌های طبیعی به ویژه سیل خسارت می‌بیند.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: نمونه عامل انسانی درخسارت ناشی سیلاب اخیر در دروازه قرآن شیراز اتفاق افتاد که برای تسهیل رفت و آمد مسیلها را به جاده تبدیل کرده بودند. تصور و درک نادرست از اینکه با وجود خشکسالی‌های شدید، سیلاب اتفاق نمی‌افتد و یا با شدتهای بسیار کمتر از قبل روی می‌دهد منجر به تبدیل مسیلها به جاده و جایگزین نمودن با لوله شده است. با وجو آنکه میزان بارندگی شیراز قابل ملاحظه نبود اما به دلیل شدت بالا در مدت زمان تقریباً ۱۵ دقیقه منجر به دبی بسیار بالایی شده که قطر محاسبه شده برای لوله توان جمع آوری نداشته است. بنابراین، نمی‌توان از نقش دخالت‌های انسانی و اشتباهات فنی و مهندسی در تشدید اثرات باران‌های سیل آسا بسادگی گذشت.
گوهری افزود: در استان گلستان نیز بواسطه درک نادرست از احتمال وقوع جریانهای سیلابی بویژه در مناطق درگیر خشکسالی، اقدام به تجاور به حریم رودخانه‌ها شده است. ساخت و سازها و تجاوز به حریم رودخانه منجر به کاهش ظرفیت انتقال رودخانه‌ها می‌گردد. علاوه براین، عدم لایروبی بستر رودخانه‌ها بخصوص در مناطق آبرفتی مانند استان گلستان، رودخانه‌ها ظرفیت خود برای انتقال جریان را از دست داده و آب بسمت زمین‌های اطراف سرازیر شده است.
نظر شما