به گزارش خبرنگار ایمنا، نمایشگاه بین المللی کتاب تهران همواره مرهمی بر دردهای حوزه کتاب است. این یار مهربان هیچگاه نتوانسته جای خود را در سبد کالای ایرانیان پیدا کند. نمایشگاه کتاب همیشه نقطه اوجی برای ناشران و نویسندگان بوده تا این کالای فرهنگی را عرضه کنند؛ اما در سال جاری قضیه کمی متفاوت است.
کتاب سال گذشته را به سختی پشت سر گذاشت. سال ۹۷ قیمت کاغذ افزایش سرسام آوری داشت و هم زمان با آن دیگر بخش‌های چاپ و تولید کتاب نیز افزایش قیمت را تجربه کرد. این مسائل باعث شد تا شاهد افزایش چشمگیر قیمت کتاب باشیم، به طوری که همان درصدی از مردم که هر از چندگاهی به کتاب فروشی‌ها سر می‌زدند دیگر توان خرید کتاب را نداشته باشند. مشکلات کتاب در سال گذشته پایانی نداشت و اکنون پس از پشت سر گذاشتن تمام آن مشکلات به مهمترین رویداد خود یعنی برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب رسیده است.
نمایشگاه همواره به عنوان نقطه عطفی برای کتاب شناخته می‌شد. نمایشگاهی که با ایجاد بستری مناسب برای عرضه مهمترین کالای فرهنگی نقش پررنگی در رونق بازار کتاب و همچنین فرهنگسازی برای خرید آن داشت. افشین شحنه تبار، ناشر درباره سی‌ودومین نمایشگاه کتاب به خبرنگار ایمنا می‌گوید: با تغییر مدیریت در نمایشگاه کتاب هنوز نمی‌دانیم که این تغییر تا چه اندازه بر نمایشگاه کتاب تأثیر خواهد گذاشت.
مدیر انتشارات شمع و مه ادامه می‌دهد: شور و شوق استقبال از نمایشگاه در شهر دیده نمی‌شود. تازه روز قبل از آغاز نمایشگاه چند بیلبورد در شهر مشاهده کردم. حتی در جایی صحبت از نمایشگاه کتاب نیست. این ۲۰ سالی که شرکت در نمایشگاه کتاب را تجربه دارم هیچ سالی به اندازه امسال شور و شوق مردم پایین نبوده است. البته این بی میلی نسبت به نمایشگاه را متأثر از شرایط اقتصادی جامعه می‌دانم.
وی با اشاره به مشکلات سال گذشته کتاب اظهار می‌کند: موج مشکلاتی که کتاب سال پیش داشت به این نمایشگاه نمی‌رسد و بعد از آن تازه بازار کتاب با اثرات این مشکلات از جمله گرانی کتاب مواجه خواهد شد. بر همین اساس تا انتهای زمان برگزاری نمایشگاه باید منتظر ماند و دید که در این نمایشگاه چه اتفاقی خواهد افتاد، اما در هر صورت فکر نمی‌کنم در بهترین حالت این نمایشگاه از نمایشگاه سال پیش بهتر باشد.
نگران بعد از نمایشگاه هستم
نمایشگاه کتاب امسال با حضور حدود ۲۶۰۰ ناشر برگزار خواهد شد. تمام این ناشران به امید ایجاد رونق در بازار به نمایشگاه می‌آیند. نویسندگان نیز امیدوار هستند تا با فروش و خوانده شدن کتاب‌ها، ناشران به سراغ آن‌ها بیایند و در این میان دوستداران فرهنگ نیز چشم امیدشان به قلم نویسندگان است تا مهمترین کالای فرهنگی را خلق کنند. این پروسه با توجه به مشکلاتی که کتاب دارد با بحران‌هایی مواجه شده است و باعث شده تا تولید و چاپ کتاب کُند شود و حتی توقف کند.
شحنه تبار اما معتقد است "درصد بالایی از کتاب‌هایی که در نمایشگاه امسال عرضه خواهد شد، از قبل چاپ شده است و کتاب‌هایی است که در انبار ذخیره دارند". او خاطر نشان می‌کند: نگران روزی هستم که این کتاب‌های داخل انبار تمام شود و ناشر نتواند کتاب تولید کند. با توجه به گرانی کاغذ، جوهر، زینگ، هزینه چاپ، صحافی و حتی سلفون‌های روی جلد ناشران دیگر قادر به تولید کتاب نخواهد بود. این گرانی تقصیر هیچ کس نیست اما مردم دیگر توان خرید کتاب نخواهند داشت و در آینده شاهد ریزش شدید ناشران خواهیم بود.
مدیر انتشارات شمع و مه با بیان اینکه "هیچ بخش فرهنگی به اندازه کتاب ضربه نخواهد خورد" افزود: در بخش فرهنگی هیچ قسمتی به اندازه کتاب لطمه نمی‌بیند، چون سینما هنوز توان دارد و بنیه مالی بسیار توانمندتری نسبت به نشر دارد؛ شرایط در بخش‌هایی مانند موسیقی نیز مانند سینماست. با توجه به وضع کنونی اقتصادی، حزوه کتاب قطعاً به مشکلات زیادی برخواهد خورد و اگر مسئولان نتوانند آن را کنترل کنند وضعیت بسیار اسفناکی در انتظار حوزه کتاب خواهد بود.
وی ثابت نبودن قیمت‌ها را نیز یکی دیگر از مشکلات نشر کتاب می‌داند و می‌گوید: مشخص نیست که افزایش قیمت‌ها تمام شده و یا اینکه ادامه خواهد داشت. نمی‌شود پیش بینی کرد که در میانه‌های سال قیمت کاغذ به این اندازه است یا گرانتر خواهد شد. همین مسئله باعث شده که برنامه ریزی درستی در بازار کتاب نتوان کرد. برخی از تصمیمات نیز مانند دو نرخی شدن کاغذ باعث به هم ریختگی بیشتر اوضاع کتاب شده است.
گاهی اگر دولت ورود پیدا نکند بهتر است
رویکرد دولت در برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب امسال کمی متفاوت نسبت به سال‌های پیش است، تغییر مدیریت در ساختار این نمایشگاه نیز گواه همین مسئله است. نمایشگاه کتاب همچنان مهمترین رویداد فرهنگی و حوزه کتاب از سوی دولت برای کمک به بازار کتاب است. اما تصمیم‌گیری‌های دولت در بازار کتاب تاثیرات زیادی داشته به طوری که بسیاری این دخالت‌ها را باعث آشفته‌تر شدن این بازار سردرگم می‌دانند.
شحنه تبار با اشاره به نقش مسئولان در بازار کتاب تاکید می‌کند: از مسئولان توقع می‌رود که چاره‌ای برای وضع موجود پیدا کنند، اما در عمل جایی که دولت برای حل مشکل ورود پیدا می‌کند، وضعیت بدتر می‌شود. کاغذ دو نرخی و رانت بسیار شدیدی در آن ایجاد شده که این مسئله باعث خروج کامل کنترل افزایش نرخ کاغذ می‌شود. مسئولان باید فکری کنند اما روش‌های گذشته مانند دو نرخی کردن کاغذ و اختصاص دادن سوبسید نه تنها کارساز نخواهد بود، بلکه باعث ایجاد رانت می‌شود. در مواقعی اگر دولت ورود نکند شرایط می‌تواند خیلی بهتر باشد.
اکنون با تمام سختی‌ها و گذر از پستی و بلندی‌های سال گذشته کتاب، ناشران، نویسندگان و مخاطبان به زمان برگزاری نمایشگاه کتاب رسیدند. نمایشگاه کتاب می‌تواند ۱۰ روز نسبتا آرامی را به این افراد هدیه دهد، البته باید دید که پس از اعلام قیمت‌ها و مشخص شدن میزان فروش، ناشران و مخاطبان چه مقدار آرام خواهند بود. کتاب ایران به یکی از سخت‌ترین دوره‌های خود رسیده است و آینده‌ای مه آلود را در روبرو می‌بیند، آینده‌ای که وابستگی بسیاری به تصمیمات مسئولان و دولتی دارد. سی و دومین نمایشگاه بین المللی تهران می‌تواند آغاز یک پروسه برای نظم بخشیدن به بازار کتاب و یا آغاز یک طوفان ویرانگر دیگر در این بازار باشد که با توجه به اتفاقات پیش آمده احتمال وقوع اتفاق دوم قویتر به نظر می‌رسد.
گزارش از: یزدان روحانی_ خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما