تاب‌آوری و گسترش اخلاق شهروندی راهکار کاهش نزاع

درگیری‌های خیابانی در ایران رو به افزایش است. سردی روابط عاطفی، کاهش آستانه تحمل و نبود تاب‌آوری در جوامع و به ویژه در بین شهرنشینان از مهم‌ترین عوامل ایجاد این آسیب است.

به گزارش ایمنا، تهران با ۶۸ هزار و ۶۲۲ نفر مراجعه کننده، خراسان رضوی با ۳۴ هزار و ۷۰۹ مراجعه کننده و اصفهان با ۳۰ هزار و هشت پرونده با موضوع نزاع در این زمینه پیشتاز هستند. بررسی آماری نیز نشان می‌دهد که نزاع در ایران روز به ‌روز زنانه‌تر می‌شود و اگرچه تعداد پرونده‌ها در بعضی سال‌ ها کاهش یافته اما همواره نسبت پرونده‌های زنان به کل پرونده‌ها، روند رو به‌ رشدی داشته است. ۹۰ درصد نزاع‌ها مربوط به نزاع‌های خیابانی است و این در حالی است که تنها کمتر از ۱۰ درصد از نزاع‌های خانوادگی به محاکم قضایی و پزشکی قانونی کشیده می‌شود.

برای بررسی دلایل و چرایی افزایش نزاع در ایران و اثرات آن بر جامعه گفت‌وگویی با احسان کاظمی روانشناس اجتماعی داشته‌ایم که در زیر می‌خوانید:

به چه نوع درگیری‌هایی نزاع خیابانی می‌گویند؟

نزاع‌های خیابانی نه تنها جلوه‌ای از خشونت است بلکه تابعی از رفتارهای ضداجتماعی گسترده‌تری در جامعه است؛ احتکار، متلک‌گویی، ایجاد آلودگی صوتی همگی از رفتارهای ضداجتماعی است که مورد پسند عام جامعه نیست و وقتی شدت پیدا می‌کند و به ضرب و جرح تبدیل می‌شود و دو طرف قربانی و نزاع‌کننده شکل می‌گیرد دیگر با نزاع و درگیری روبه‌رو هستیم و اگر این اتفاق در خیابان بیفتد به آن نزاع خیابانی گفته می‌شود.

چه عواملی در شکل‌گیری نزاع‌های خیابانی مؤثرند؟

در نزاع‌های خیابانی عوامل متعددی می‌تواند دست به‌دست هم دهد، عوامل شخصی یا فردی در این امر دخیل هستند، برای مثال تیپ شخصیتی A که شخصیت‌های پرجنب وجوش، ستیزه‌جو و تکانشی هستند، تحمل‌شان کم است و بیشتر دچار نزاع و درگیری می‌شوند، همچنین فقر عاطفی که افراد دارند نیز در این امر موثر است که نمونه ساده آن کودکی است که مورد تنبیه قرار می‌گیرد و مدام در حیاط مدرسه یا مسیر بازگشت به خانه دچار درگیری با دیگر دوستانش می‌شود و به نظر می‌رسد نیاز به انتقام و تلافی برای آرام کردن خود دارد.

 دیگر موضوع موثر ناکامی‌هایی است که افراد در زندگی خود داشته‌اند و علی‌رغم تلاشی که کرده‌اند به چیزی که می‌خواسته‌ یا آرزوها و امیال خود نرسیده و در نتیجه دچار درماندگی و ناکامی شده‌اند، همچنین حسادت‌هایی که افراد به وضعیت مالی و اجتماعی یک نفر دارند هم می‌تواند عامل درگیری باشد، حتی خودنمایی هم می‌تواند عامل فردی برای ورود به نزاع باشد و اگر دقت کرده باشید یک عده‌ای پشت‌سر دو طرف دعوا قرار می‌گیرند و به نوعی به دنبال خودنمایی هستند.

به نظر شما فرهنگ محلی برخی مناطق تا چه حد در درگیری و نزاع موثر است؟

برخی افراد جامعه پذیری مناسب ندارند و نمی‌دانند چگونه در یک جامعه مورد پسند قرار بگیرند، دعوایی بودن برای آنها یک رفتار اجتماعی تلقی می‌شود و به همین خاطر در برخی مناطق کشور درگیری و نزاع‌های خیابانی بیشتر است، به نوعی این فرهنگ بیشتر از دیگر نقاط کشور وجود دارد، به نظر می‌رسد در این مناطق آدم جمع کردن با بیل و چماق یک فرهنگ است و اگر این اتفاق نیفتد فکر می‌کنند کسی را ندارند.

برخی افراد اعتقاد دارند با زور کارها بیشتر پیش می‌رود نظر شما در این‌باره چیست؟

بله، متاسفانه فرهنگ زور در جامعه ما نهادینه شده و یکی از جمله‌های روتین این است که ایرانی جماعت باید زور بالای سرش باشد! یا اگر به اداره‌ای می‌روی داد و بیداد راه بیندازی تا کارت را انجام دهند، در مجموع فرهنگ زور فرهنگی نهادینه شده است و اینها در زیربنای فرهنگی ما وجود دارد.

ضعف آموزش در مدارس ما تا چه حد ملموس است؟

غیر از عوامل فردی عوامل فرهنگی و اجتماعی هم در این موضوع دخیل است، در مدارس ما آموزش داده نمی‌شود که " با دوستان مروت با دشمنان مدارا" و این موضوعات را تنها در ادبیاتمان داریم و در مهارت‌های زندگی‌مان به آن توجهی نداریم و خانواده‌ها هم در بسیاری مواقع در آموزش شیوه تعامل فرزندان با دیگران کوتاهی می‌کنند. علاوه بر مدارس رسانه‌ها هم با ارائه الگوهای نامناسب در فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیون تا حد زیادی نزاع و درگیری را ترویج می‌کنند.

برای کاهش نزاع آیا نباید سخت‌گیری‌های قانونی بیشتری ایجاد شود؟

ضعف قانون و عدم اعتماد به قانون هم می‌تواند باعث شود که افراد به جای متوسل شدن به قانون به زور متوسل شوند چرا که وقت‌گیر بودن فرآیند شکایت آنها را وامی‌دارد که خود اقدام به مجازات طرف مقابل کنند و سعی می‌کنند به جای استفاده از قانون به زور متوسل شوند، آمریکایی‌ها معتقدند دیپلماسی‌شان زور است و با زور پیش بروند بهتر است که در روابط بین فردی هم در کشور ما گاهی این موضوع دیده می‌شود که زور را بهترین روش اعمال قدرت می‌دانند.

از دیگر دلایل نزاع کاهش آستانه تحمل افراد است نظر شما در این زمینه چیست؟

ببینید امروزه احساس می‌شود سطح آستانه تحمل افراد با کاهش محسوسی روبه‌رو است و گویی اصلا بسیاری از افراد جامعه آماده دعوا هستند پس لازم است مهارت‌های لازم در برخورد با دیگران را بیاموزند علاوه بر این از دیگر دلایل فرهنگی اجتماعی می‌توان به بیکاری و نداشتن شغل مناسب اشاره کنیم چرا که افراد بیکار دچار یک نوع انگ اجتماعی و بطالت هستند همچنین پایین بودن سطح تحصیلات و آلودگی مناطق از نظر هوا و بصری هم در این امر موثرند، موضوع دیگر اینکه افراد سابقه‌دار که دعوا و نزاع برایشان یک خوراک روزانه است به بودن آثار درگیری‌های قبلی افتخار می‌کنند.

به نظر می‌رسد نزاع و درگیری در بین در جوانان بیشتر است دلایل این امر را چه می‌دانید؟

سال‌هاست برای جوانان برنامه‌ریزی مناسبی وجود ندارد و جوانان به جای وقت‌گذرانی مفید به دور دور کردن و چرخیدن در خیابان‌ها می‌پردازند که این خود زمینه نزاع‌های خیابانی به خصوص نزاع‌های ناموسی را ایجاد می‌کند برخی رفتارهای آنها هم به افزایش نزاع منجر می‌شود برای مثال وجود برخی ناهنجاری‌هایی که در جامعه عرف شده و هیچ قبحی هم ندارد مانند بوق زدن خودروها برای زن‌های ایستاده کنار خیابان، که این ناهنجاری‌ها قبح خود را از دست داده و خود می‌تواند عامل نزاع باشد.

برخی افراد متشنج بودن فضای شهری یا به نوعی آلودگی‌های صوتی و بصری را در آشوب فکری افراد موثر می‌دانند آیا این امر صحیح است؟

بله، هرچه ناهنجاری‌های شنوایی و بصری در جامعه بیشتر شود، این آشوب بصری و فکری افراد را بیشتر مستعد نزاع و درگیری می‌کند، حتی اگر شخصیت‌های نزاع‌کننده‌ای هم نباشیم چون آلودگی بصری به تدریج آلودگی رفتاری ایجاد می‌کند. همچنین در شرایط آب‌وهوایی که تراکم جمعیت زیاد است یا حتی در بحران‌های اجتماعی، طبیعی مانند سیل و زلزله، نزاع و درگیری هم افزایش می‌یابد پس عوامل محیطی هم موثر است که در برخی از شهرها نزاع و درگیری بیشتری دیده می‌شود.

مهم‌ترین موضوع در افزایش نزاع و درگیری چیست؟

باید با صراحت بگویم مهم‌ترین مسئله در افزایش درگیری‌ها این است که متاسفانه ما ملت همدلی نیستیم بلکه ملتی هیجانی هستیم و حتی در بسیاری مواقع منطقی نیستیم و هیجانات‌ حرف اول در زندگی ما می‌زند ما در شرایط عادی خنجر در کمر هم می‌کنیم اما در شرایط بحرانی برای هم می‌میریم و در شرایط عادی چون هیجانی وجود ندارد آسیب‌های بسیاری به هم می‌زنیم پس باید هیجانات خود را کنترل کنیم و صبوری و تاب‌آوری بیشتری را در پیش بگیریم.

راهکار کاهش نزاع در جامعه از نظر شما چیست؟

آموزش مردم برای تاب‌آوری، گسترش اخلاق شهروندی، گسترش رفتارهای جامعه‌پسند و افزایش مهارت‌های ارتباط بین فردی و در کنار آن ساماندهی الگوهای بصری از منظر شهری و تغییر در شیوه‌های الگودهی در رسانه‌های مجازی، تلویزیون و سینما، محکم‌تر و سخت‌گیرانه‌تر شدن قوانین و سهولت و تسریع در فرآیند اعلام شکایت برای یک نزاع خیابانی همگی می‌تواند در کاهش این امر ناپسند موثر باشد همچنین وجود پلیس‌های اجتماعی که کارشان رسیدگی به نزاع‌های خیابانی باشد و به نوعی با استقرار پلیس اجتماعی در سطح شهر باید روی این موضوع تمرکز کرد چون این زندان رفتن‌ها و قتل‌های ناشی از نزاع هم بار مالی بسیاری برای جامعه دارد و هم از نظر اجتماعی به روان مردم آسیب می‌زند.

آمارها بیانگر زنانه شدن نزاع در کشور دارد چرایی این امر را توضیح دهید؟

به عقیده من ایجاد ذهنیت زنانه و یا مردانه کردن هر آسیبی اشتباه است، باید بررسی شود که این افزایش مراجعات زنان با موضوع نزاع، نزاع بین دو زن بوده و یا زن و مرد؛ نباید ذهنیت جامعه قطبیت پیدا کند، زنان بیش از اینکه نزاع خیابانی داشته باشند و با دیگران دست به یقه شوند، پرخاشگری کلامی دارند که عوامل زیادی می‌تواند عامل آن باشد.

گفت‌وگو از: شهین اصلانی - خبرنگار سرویس جامعه ایمنا

کد خبر 373132

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.