به گزارش خبرنگار ایمنا، سیزده به در یا روز طبیعت را با بیرون زدن از خانه و رفتن به دل طبیعت و گذران اوقات در خارج از خانه می‌شناسیم، روزی که در تقویم رسمی کشور با عنوان "روز طبیعت" تعطیل رسمی شناخته می‌شود. در باور عامه دلیل اینکه روز سیزدهم فروردین ماه را به این شکل می‌گذاریم، دور کردن نحسی سیزده است؛ اما اصل قضیه پیچیده‌تر است و فقط دوری از نحسی روز و یا شماره سیزده نیست.
در میان جشن‌ها و آیین‌های ایران باستان "سیزده به در" مبهم تر از بقیه است، زیرا سند و مدرکی دقیق و مستند از آن در دست نیست به همین دلیل این آیین دچار تغییر و تحولاتی شده است. در کتب و اطلاعاتی که از ایران باستان در دسترس است اشاره‌ای به نحسی عدد ۱۳ نشده اما در این اسناد به روز سیزدهم فروردین اشاراتی شده است. به نظر می‌رسد نحسی این روز و عدد ۱۳ برگرفته از باوری معاصرتر و برگرفته از فرهنگ‌ها و ادیانی که ۱۳ را عددی نحسی می‌دانند باشد.
جشن نوروز در ایران باستان در ۱۲ روز برپا بوده است و در هر کدام از این روزها به یکی از ماه‌های سال منسوب می‌شده است. روز ۱۳ فروردین در واقع پایان نوروز بوده که مردم با رفتن به طبیعت و صحرا و بیابان رفته و جشن می‌گرفتند و اینگونه نوروز را به پایان می‌رساندند. این روز برای ایرانیان روز فرخنده و مبارکی بوده که با شادی و خوشحالی و لذت بردن در دل طبیعت آن را پاس می‌داشتند.
ریشه سیزده بدر
در تقویم ایران باستان برای هر روز ماه اول یکم و سی‌ویکم اسمی انتخاب شده بود و روز سیزدهم هر ماه "تیر روز" نامیده می‌شد. تیر در زبان اوستایی "تیشتریه" گفته می‌شود و در واقع تیشتر است. تیشتر در باورهای ایرانیان باستان ایزد آب دانسته شده که هر سال در این روز با غلبه بر دیو خشکسالی مخزن باران را بر روی دریای "فراخ کرت" باز می‌کرده است.
در اسطوره‌های ایرانی، ایزد باران همواره به صورت اسبی با دیو خشکسالی که دیواپوش نام دارد در جنگ و مبارزه است و اگر تیر ایزد پیروز شود، باران می‌بارد و چشمه‌ها می‌جوشند و رودها روان می‌گردند و سرسبزی را به ارمغان می‌آورند. به همین دلیل است که از گذشته تا به امروز ایرانیان با توشه‌ای از غذا صبحگاه تا شامگاه روز سیزدهم فرودین به طبیعت رفته و این روز را می‌گذراندند.
کوروش نیکنام در کتاب از نوروز تا نوروز درباره سیزده به در اینگونه می‌نویسد "برای این که ایزد باران در سال جدید پیروز شود و دیو خشکسالی نابود گردد باید مردمان در نیایش روز تیر ایزد از این ایزد یاد کنند و از او در خواست باریدن باران نمایند. در ایران باستان پس از برگزاری مراسم نوروزی سیزدهم که به ایزد باران تعلق داشت مردم به دشت و صحرا و کنار جویبارها می‌رفتند و به شادی و پایکوبی می‌پرداختند و آرزوی بارش باران را از خداوند می‌نمودند."
روزی فرخنده!
همانطور که گفته شد در هیچ یک از متون و کتب ایران باستان هیچ سندی مبنی بر نحس بودن عدد ۱۳ یا روز سیزدهم وجود ندارد. حتی ابوریحان بیرونی جدولی تدوین کرد که در آن سعد و یا نحس بودن روزها مشخص شد، بر این اساس بیرونی در کتاب "آثارالباقی" روز سیزدهم فروردین ماه را روزی سعد و فرخنده خوانده است.
به عقیده پژوهشگران ایرانیان باستان نمی‌توانستند در روزی که که نحس می‌دانند به طبیعت روند و برای داشتن سالی پربار و با برکت آیینی را اجرا کنند. بنابراین سیزده‌به در در باور باستانیان روز نحسی نیست. در باور مسیحیان ۱۳ عدد نحسی است چرا که با سیزدهمین یار حضرت مسیح بود که او را به دشمنان نشان داد و باعث محاکمه و به صلیب کشیده شدن مسیح شد.
برخی پژوهشگران معتقدند نحس بودن عدد سیزده در باور مردم ایران از مسیحیت و مجاورت ایرانیان با مسیحیان شکل گرفته است. نحسی عدد سیزده از باورهای مسیحی وارد زردشتیان شد و حتی پس از حمله مسلمانان به ایران و آغاز تعامل بین این دو دین، نحسی عدد ۱۳ به باورهای مسلمانان نیز رفت.
رسوم سیزده به در
سبزه گره زدن مشهورترین رسمی است که در سیزده به در وجود دارد. در این رسم دخترها و پسران جوان برای بازگشایی بخت خود اقدام به گره زدن سبزه‌ای می‌کنند. در بارهای اساطیری "مشی و مشیانه" دختر و پسر کیومرث و اولین زوج اساطیری ایران در روز سیزدهم فروردین با گره زدن دو شاخه پایه‌های ازدواج خود را بنا می‌کنند؛ این باور می‌تواند پاسخ به چرایی گره زدن سبزه برای بازگشایی بخت باشد.
همچنین انداختن سبزه در آب روان نیز از رسم‌های سیزده به در است. آب روان نشانه زندگی پویا و شاد و سبزه نیز نماد سر سبزی و برکت بوده. ایرانیان باستان در واقع با انداختن سبزه به آب روان و بازگرداندن سبزی به آناهیتا، از این ایزد بانو درخواست سالی با برکت، سبزی و پویایی بیشتر را می‌کردند.
رسوم دیگری در سیزده به در نیز وجود دارد مانند پرتاب ۱۳ سنگ و به ازای هر سنگ یک آرزو نیک کردن؛ این رسم در مناطق کردنشین بسیار مرسوم است. در برخی مناطق نیز صرف یک غذا و یا نوشیدنی خاص مانند آش رشته، آجیل و حتی کاهو و سکنجبین به عنوان یک رسم در روز طبیعت شناخته می‌شود.
جدا از تمام بحث‌های پیرامون ریشه سیزده به در و رسوم آن و یا درباره فرخنده یا نحس بودن این روز، روز طبیعت تبدیل به بهانه‌ای شده تا در کنار هم جمع شویم و از طبیعت لذت ببریم. روز طبیعت برای پاسداشت طبیعت و احترام به صاحبان اصلی و شکل دهندگان حیات در این کره است. ایرانیان از دیر باز این آیین را برپا می‌کردند و بر اساس برخی منابع حتی در دوران صفوی و قاجار نیز این آیین برپا شده. "سیزده به در" روز دوستی با طبیعت است.
نظر شما