به گزارش ایمنا، نوروز و علم نجوم ارتباطی درهم‌تنیده با یکدیگر دارند و جشن آغاز سال تقویم شمسی و جشن نوروز با شروع بهار و زایش زمین یکی از برترین این قرارداد است، قراردادی که مبنای آغازش رویدادی نجومی است.
اگرچه در تقویم قمری هم نه‌تنها شروع و پایان هرماه بلکه کل سال قمری هم با وقایع نجومی ازجمله رؤیت هلال ماه‌های شامگاهی و صبحگاهی عجین است اما به دلیل عدم قفل‌شدگی فصول با ماه‌های قمری، با گذشت تاریخ تقویم، آغاز هرماه در هر فصلی امکان رخ دادن دارد.
تنها سالی که شروع آن در دنیا با یک رویداد نجومی آغاز می‌گردد و این رویداد نجومی با فصول زمین قفل‌شدگی دارد، سال خورشیدی است که قرن‌هاست به‌صورت جشن و عید نوروز در بین ایرانیان گرامی داشته می‌شود. برای مثال اگر دقت کنید شروع سال مسیحی ارتباطی با مسائل نجومی ندارد و برگرفته از رویدادی غیر نجومی است.
عید نوروز فقط مختص ایران نیست و در بعضی از کشورهای دور و نزدیک هم مراسم‌های ویژه‌ای در ایام نوروز به مناسبت آغاز بهار و سال نو برپا می‌شود.
به همین مناسبت خبرنگار ایمنا گفتگویی با داریوش ذولفقاری‌راد کارشناس و مدرس ستاره‌شناسی داشته و درمورد ارتباط نوروز با نجوم گفتگویی به عمل آورده که در ادامه می‌خوانید:
مبنای شروع سال جدید شمسی چیست؟
مبنای شروع سال جدید را لحظه ورود خورشید به نقطه اعتدال بهاری می‌دانند، تحویل سال درواقع یک اتفاق نجومی است که مبنای تقویم شمسی است. تقویمی که حکیم عمر خیام نیشابوری در قرن پنجم قمری آن را سامان بخشید و به دقت تدوین کرد. امروزه ما وام‌دار تلاش‌ها و کوشش‌های حکیم عمر خیام هستیم چراکه هم‌اکنون از با دقت ترین تقویم‌های حال حاضر دنیا است.
وقایع لحظه اعتدال ازنظر علمی بسیار جالب است و آن را نمی‌توان در چند جمله توضیح داد اما به‌اختصار به یکی دو مورد از آن‌ها اشاره می‌کنم. در آغاز سال شمسی طول شبانه‌روز در سراسر کره زمین برابر می‌شود درواقع تابش خورشید به شکلی کاملاً عادلانه به زمین ساطع می‌شود و در کل عرض‌های جغرافیایی کره زمین ۱۲ ساعت روز و ۱۲ ساعت شب خواهیم داشت، تأکید می‌کنم در تمام نقاط زمین حتی در قطب های شمال و جنوب.
می‌دانیم در قطب شمال و جنوب ۶ ماه شب و ۶ ماه روز داریم اما باید بدانیم مرز بین این شب و روز همان لحظه‌ی اعتدال بهاری و یا پاییزی است که در ظهر شرعی آغاز سال شمسی یعنی هنگامی‌که خورشید در بیشینه ارتفاع خود قرار می‌گیرد در قطب شمال خورشید بر روی افق در حال طلوع است، در حالی که در همان لحظه در قطب جنوب، خورشید در حال غروب است و ناظر قطب جنوب تا اعتدال پاییزی یعنی ۶ ماه بعد باید انتظار رؤیت خورشید را بکشد.
درواقع در قطب شمال، ۱۲ ساعت قبل از بیشینه ارتفاع خورشید، ناظر شاهد شب و ۱۲ ساعت بعدی شاهد روز خواهد بود و البته که دیگر غروبی در کار نخواهد بود تا شش ماه دیگر.
این اتفاق در مناطق مرکزی و استوایی به چه صورت خواهد بود؟
حال اگر ناظرین مکان خود را تغییر دهند و عرض جغرافیایی خود را به عرض‌های پایین‌تر برسانند بازهم شاهد مساوی بودن حضور خورشید بر فراز افق‌ها خواهیم بود. در حالی که در هیچ روزی به‌جز اعتدالین میزان شبانه‌روز در کل کره زمین یکسان نخواهد بود.
بنابراین چه آغازی می‌تواند دلرباتر از آغازی باشد که پر از وقایع خاص آسمانی و البته در کنار زندگی دوباره گیاهان و شکوفه زدن درختان و باروری و زنده شدن زمین در بهار است و آستانه ای بسیار زیبا برای آغاز محسوب می‌شود. قفل‌شدگی نوروز با شروع تقویم شمسی، ما را به یاد طبیعت زمین و طبیعت آسمان به‌صورت هم‌زمان می‌اندازد و احساسی بی‌نظیر را به ارمغان می‌آورد.
دقت تقویم شمسی چقدر است؟
دقت تقویم کنونی ما تطبیق ماه‌های سال شمسی را با فصول در بلندمدت از میان نمی‌برد و هیچ‌گاه تغییری در رویداد نوروز و زمان تقویمی آن رخ نمی‌دهد.
ازآنجایی‌که مدت‌زمان حرکت گردشی زمین به دور خورشید دقیقاً ۳۶۵ روز نیست و حدود ۳۶۵.۲۵۶ روز است برای محاسبه بخش اعشار آن سال‌های کبیسه ۴ ساله و ۵ ساله در تقویم گنجانده‌شده است که در این سال‌ها ماه آخر سال بجای ۲۹ روز در تقویم ۳۰ روزه محاسبه می‌شود، این محاسبات باعث شده که پیوسته آغازگر فصل بهار روز نخست، اولین ماه تقویم باشد.
قفل‌شدگی تقویم با رویدادی آسمانی با این درجه از اهمیت باید برای ما به‌نوعی گوشزد به‌حساب بیاید که شاید لحظاتی از روزمرگی‌ها و تکرارهای امور زمینی خود دور شویم و صرف‌نظر از شغل و جایگاه خود حداقل به بهانه آغاز بهار به زمین معلق چرخان و گردان در این کیهان بی‌انتها فکر کنیم، اینکه زمین کجای این کیهان است و ما در این عالم چه می‌کنیم و با دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم آشنا شویم.
نقطه اعتدال چیست؟
نقاط و خطوط و اشکال هندسی که در کتاب‌ها می‌بینیم همه قراردادی هستند و این نکته قابل‌ذکر است که در عالم واقع هیچ نقطه، خط، مرز و چیز قابل‌مشاهده‌ای وجود ندارد و تمام این‌ها زاییده ذهن خلاق بشر جهت تسهیل یادگیری و انجام محاسبات است که موضوع اشتباهی هم نیست. زمین کره‌ای است که همیشه در حال چرخش به حول محور جغرافیایی خود و گردش به دور خورشید است.
اگر مسیر حرکت زمین به دور خورشید را یک صفحه و صفحه دیگر را صفحه استوای گسترده زمین تصور کنیم و این دو صفحه همدیگر را قطع کنند، زاویه بین این دو صفحه ۲۳.۵ درجه است، ازآنجایی‌که وجه مشترک دو صفحه فرضی که نسبت به همدیگر زاویه می‌سازند و البته همدیگر را قطع کنند یک خط است، زمین در طول مسیر حرکت انتقالی خود در دو نقطه تلاقی هر دو صفحه اشتراک خواهد داشت که ما به این دونقطه اعتدالین می گوییم.
چرا گفته می شود اعتدال و انقلاب؟
تمایل محور زمین باعث می‌شود که تابش خورشید در ابتدای فصل زمستان با ۲۳.۵- درجه و در ابتدای تابستان با ۲۳.۵+ درجه به زمین بتابد.
شب یلدا که آن‌هم اتفاقی نجومی است و ایرانیان آن را جشن می‌گیرند زمانی است که تابش میل خورشیدی کمترین زمان خود را دارد و ما با طولانی‌ترین شب سال و کوتاه‌ترین روز مواجه می‌شویم و آن روز همان روز انقلاب زمستانی است. شش ماه بعد این وضع برعکس خواهد شد و ما با طولانی‌ترین روز مواجه می‌شویم که همان انقلاب تابستانی است.
به‌طور مثال در انقلاب زمستانی در حوالی شهر اصفهان تنها نزدیک ۱۰ ساعت خورشید را در بالای افق داریم و در انقلاب تابستانی این موضوع برعکس است و نزدیک ۱۴ ساعت حضور خورشید را در بالای افق شهر خود داریم اما در بهار و پاییز تعادل برقراراست یعنی در اعتدال بهاری همان‌طور که اول هم‌صحبت شد زاویه محور زمین در برابر تابش خورشید صفر است.
درواقع هرگاه زمین به نقطه‌ای رسید که میل خورشید نسبت به زمین صفر شد آن زمان لحظه اعتدال می‌شود.
نظر شما