به گزارش خبرنگار ایمنا، کنوانسیون سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحدد(یونسکو)، میراث ناملموس و یا میراث معنوی را اقدام‌ها، نمایش‌ها، ابزارها، دانش، مهارت‌ها و وسایل، اشیا، مصنوعات دستی و فضاهای فرهنگی مرتبط با آن ها می داند که جوامع، گروه‌ها و در برخی موارد افراد، آن ها را به عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسند. ضمن اینکه حراست از میراث فرهنگی ناملموس، تضمین احترام به میراث فرهنگی ناملموس جوامع، گروه‌ها و افراد ذیربط، ارتقای آگاهی محلی، ملی و بین‌المللی از اهمیت میراث فرهنگی ناملموس و تضمین درک و قدردانی متقابل از آن و تدارک همکاری و کمک بین‌المللی به عنوان مقاصد این کنوانسیون شناخته شده است. تا کنون ۱۳ میراث معنوی یا ناملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند که از این تعداد، سه اثر به صورت چند ملیتی و ۱۰ اثر به صورت تک ملیتی و متعلق به ایران است.
بر این اساس با زاهد شفیعی عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان و فریدون الهیاری مدیر اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان درخصوص میراث ناملموس استان و لزوم بهره برداری از آن ها گفت‌وگو شده است.
ظرفیت بالای میراث ناملموس اصفهان
فریدون الهیاری مدیر اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان با بیان اینکه ثبت میراث ناملموس مناطق مختلف اصفهان در فهرست آثار ملی یکی از اقدامات مهم در بخش میراث فرهنگی و گردشگری این استان است، می گوید: تا کنون ۱۱۵ اثر ناملموس استان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و ۱۵ اثر نیز در مرحله ابلاغ قرار گرفته که نشان دهندۀ پیشرو بودن استان اصفهان در این زمینه است.
وی با اشاره به سهم و جایگاه صنعت گردشگری در اقتصاد دنیا می افزاید: صنعت گردشگری یکی از سه صنعت برتر دنیا است و ازنظر ظرفیت، اشتغال و درآمد اهمیت ویژه ای دارد که در این میان استان اصفهان نیز از جایگاه مهمی برخوردار بوده و در حفاظت از میراث ناملموس پیشگام است.
الهیاری با اشاره به ظرفیت های استان اصفهان در زمینه میراث ناملموس تصریح می کند: اگرچه در برخی نقاط استان در زمینه گویش ها، آداب و رسوم و یا خرده فرهنگ ها کم توجهی شده است، اما تلاش ما همواره این بوده که ضمن ثبت آن ها در فهرست میراث معنوی یا ناملموس، نسبت به شناسایی و ومستندنگاری آن ها اقدام شود.
مدیر اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تاکید می کند: با گسترش زیرساخت های لازم برای توسعۀ گردشگری می توان رونق اقتصادی گردشگری بر پایۀ میراث فرهنگی ملموس و ناملموس را افزایش داد.
لزوم تبدیل مادۀ خام به ارزش افزودۀ بالاتر
اما آنچه اهمیت دارد این است که تنها موضوع ثبت میراث فرهنگی ملموس و ناملموس کافی نیست بلکه هر نوع ثبتی درصورت نبود برنامه ریزی، مطالعه، آشناسازی عموم و بهره برداری از آن به فراموشی می انجامد چرا که باید با نگاهی کاربردی و اجتماعی به این آثار، از موهبت ثبت‌شان استفاده کرد.
زاهد شفیعی عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه در زمینه ثبت میراث ناملموس اقدامات بسیاری صورت گرفته اما موضوع ثبت درواقع ابتدای راه است، می گوید: گردشگری یک صنعت است و صنعت به این مفهوم است که فرایند بهره برداری و فرآوریِ آن مادۀ خام یعنی فرایند تبدیل مواد خام به مواد ارزش افزودۀ بالاتر باید طی شود.
وی ادامه می دهد: این فرایند از مطالعه و آشناسازی شروع می شود، اما متاسفانه ما نتوانستیم این فرایند را به‌خوبی طی کنیم. این فرایند مستلزم یکسری اقدامات است مثلا ما سناریوسازی نداریم، بحث داستان سازی ما ضعیف است و یا رویدادسازی نداریم و در سناریوی بهره برداری این فرایند باید پیامی ایجاد شود درحالی که در بسیاری مواقع این پیام ایجاد نمی شود، به همین دلیل این اقدامات ابتر می مانَد.
شفیعی تاکید می کند: برای تبدیل مادۀ خام به ارزش افزودۀ بالاتر باید رویدادها ایجاد و روی تولید و انتقال پیام فکر اساسی شود که متاسفانه نمی شود و ازطرفی کمتر هم معرفی می شود درحالی که اولین قدم، معرفی است که در این راستا هم معرفی خود آن اثر و هم جوانب آن لازم است.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به آیین قالیشویان به عنوان نمونه ای از میراث ناملموس ایران که در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، می گوید: وقتی می گوییم آیین قالیشویان، باید محتوا و به نوعی عمق فلسفه وجودی این میراث را به‌صورت کامل توضیح دهیم چرا که در میراث معنوی موضوع سخت افزار مهم نیست بلکه نرم افزار آن اثر یا آن رویداد اهمیت دارد و پیشینۀ آن باید کامل و جامع برای گروه های سنی مختلف تعریف شود.
به گزارش ایمنا، میراث معنوی و یا ناملموس ایران در جهان از جایگاه ویژه ای برخوردار است، در این میان ردیف موسیقی ایرانی، نوروز، تعزیه، ورزش های زورخانه ای، موسیقی نواحی خراسان، قالی بافی استان فارس و روش سنتی قالیبافی کاشان، آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای، نقالی، فناوری ساخت لنچ در جنوب ایران، مراسم قالیشویان مشهد اردهال، نان لواش، چوگان و هم‌چنین هنر ساختن و نواختن کمانچه ؛ آثار ایران در فهرست جهانی یونسکو هستند که از این بین استان اصفهان با داشتن میراث ماندگار قالیشویان و روش سنتی قالیبافی در کاشان جایگاه ویژه ای دارد؛ ضمن اینکه بیش از ۱۰۰ میراث معنوی این استان نیز در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده اند که از آن جمله می توان به آئین نخل‌گردانی روستای «وش» از توابع شهرستان نطنز، مراسم آئینی «نقالی» در شهر تاریخی «وزوان»، پوشش سنتی مردم روستای تاریخی ابیانه، تهیه خورشت ماست که یکی از غذاهای سنتی اصفهان به شمار می‌رود و سابقه آن به دوران قاجار باز می‌گردد، نحوه ساخت کاشی معرق که متعلق به عصر صفوی است، هنر «نقده‌دوزی» و «نی هفت‌بند و شیوه نی‌نوازی» اشاره کرد، اما اگرچه تلاش ها برای ثبت ملی و جهانی میراث فرهنگی معنوی و یا ناملموس حائز اهمیت است اما برتر از آن لازمۀ توجه به گردشگری به عنوان یک صنعت و اقدام درجهت معرفی جامع این میراث برای توسعه گردشگری است.
گزارش از: شیرین مستغاثی، سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما