به گزارش خبرنگار ایمنا، از اوایل دهه ۸۰ که رودخانه زاینده رود خشک و رفته رفته تبدیل به یک رودخانه فصلی شد، مشکلات اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی بسیاری گریبان گیر اصفهان شده است.
کارشناسان معتقدند باز و بسته کردن‌های مقطعی زاینده رود شکنجه طبیعت است و هدف از بازگشایی آب تغذیه و زنده نگه داشتن اکوسیستم نیست و برای تأمین نیاز آبی کشاورزان است. فصلی شدن زاینده رود حیات و بقای زیستمندان رودخانه را تهدید می‌کند، قطع ناگهانی آب "شکنجه طبیعت و مرگ اکوسیستم رودخانه" است.
هر بار که آب زاینده‌رود برای مدت محدود بازگشایی می‌شود هزاران ماهی با جریان آب به رودخانه راه پیدا می‌کنند و پس از قطع شدن آب برای زنده ماندن در برکه‌های آب راکد در مسیر رودخانه ماوا می‌گیرند و در نهایت شمار زیادی از آنها تلف می‌شود. سال‌هاست این تراژدی تکرار می‌شود، مرگ ماهی‌ها تصویر دیگری از قصه پر غصه زاینده رود است.
خرداد ماه ۹۶ پس از بسته شدن آب شاهد تصاویر دلخراشی از مرگ ده‌ها هزار ماهی در کف رودخانه بودیم انتشار این تصاویر در حالی بود که بخشی از این ماهی‌ها نیز پس از زنده‌گیری، جمع آوری وانتقال به تانکرها توسط دوستداران محیط زیست، به دلیل کمبود اکسیژن در مسیر و قبل از رهاسازی در بالادست رودخانه برای ادامه بقا، تلف شدند، با این حال شمار قابل توجهی از ماهی‌ها نیز نجات یافتند.
به گفته فعالان زیست محیطی یکی از اهداف جمع آوری ماهی‌ها، جلب توجه مردم و مسئولان به حق حیات همه زیستمدان زاینده‌رود است.
بهمن ماه امسال پس از حدود ۲۰ ماه زاینده‌رود به مدت ۲۰ روز برای کشت کشاورزان رهاسازی شد. از همان روزهای نخست بازگشایی آب، فعالان زیست محیطی و دوستداران طبیعت نسبت به تکرار این داستان غم انگیز ابراز نگرانی کردند.
با این حال گفته می‌شود ماهی‌ها به دلیل بازگشایی کوتاه مدت فرصت راه یافتن به رودخانه را نداشته‌اند و یا اگر در رودخانه ماهی وجود داشته باشد تعداد آنها بسیار ناچیز است این در حالی است که بنابر گفته فعالان زیست محیطی، با وجود مدت زمان اندک، ماهی‌ها با جریان آب به پایین دست رودخانه آمده و در برکه‌ها و بندهای مسیر رودخانه جای گرفته‌اند.
رودخانه زاینده رود، کانال انتقال آب نیست
بسیاری از مسئولان، حتی شهروندان و کشاورزان به این نکته توجه ندارند که رودخانه زاینده رود، کانال انتقال آب نیست به همین دلیل بود که محسن مهرعلیزاده، استاندار وقت طرح‌های گوناگون از جمله لوله‌گذاری برای انتقال و بازچرخانی آب در زاینده‌رود را ارائه می‌داد. حشمت‌الله انتخابی، عضو هیئت مدیره جمعیت دوستداران محیط زیست اصفهان ( طبیعت یاران) با بیان این مطلب به خبرنگار ایمنا می‌گوید: رودخانه یک موجود زنده و زندگی بخش است، در بستر این رودخانه کف زیان و آبزیان بسیاری زندگی می‌کنند. همه زیستمندانی که حیاتشان به رودخانه وابسته است حقی از زاینده رود دارند، زاینده رود فقط حق کشاورزان و مردمی که برای تماشا کنار رودخانه می‌روند و وقتی آب نباشد به شدت افسرده می‌شوند، نیست. حق همه زیستمندانش است.
وی به خشکیدن درختان چنار کنار بستر رودخانه زاینده رود اشاره می‌کند و می‌افزاید: طی ۲۰ ماه که در رودخانه آب نبود بسیاری از درختان خشک شدند؛ درختانی که روزگاری از رودخانه سیراب می‌شدند اما مالکیت شخصی نداشتند که در روزهای خشکی زاینده رود به آنها رسیدگی شود.
این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: برای درختان پارک‌ها یا برخی باغات غرب و شرق اصفهان به هر جان کندنی که بود، آبرسانی شد، حتی برخی کشاورزان و باغداران یخ خریداری کرده و پای درختان می‌گذاشتند تا نیاز آبی آن تأمین شود با این وجود بسیاری از باغات نیز بر اثر بی آبی زاینده‌رود خشکیدند؛ درختان چنار بسیار قدیمی کنار رودخانه همه خشک شدند زیرا به مدت ۲۰ ماه به آنها آب نرسید، سطح آب‌های زیرزمینی نیز به شدت کاهش یافته و یا حتی تمام شده است و نیاز آبی این درختان حتی از منابع آب زیرزمینی هم تأمین نمی‌شود.
عضو هیئت مدیره جمعیت دوستداران محیط زیست اصفهان با اشاره به طرح نجات ماهی‌ها و آبزیان زاینده‌رود که پس از بازگشایی آب به رودخانه می‌آیند و پس از بسته شدن دریچه سد و خشکی زاینده رود بر اثر بی آبی جان می‌دهند؛ می‌گوید: در سال‌های گذشته به همت تشکل‌های زیست محیطی و با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست استان برای نجات ماهی‌ها تجهیزات و تانکر فراهم می‌شد و افراد به صورت داوطلبانه ماهی‌ها را جمع آوری و در نهایت با تانکر به بالادست رودخانه منتقل می‌کردند.
انتخابی با اشاره به اینکه امسال به دلیل زمان کوتاه رهاسازی و همچنین سیلابی بودن بخشی از آب ، تعداد ماهی‌ها کمتر از سنوات گذشته است، می‌افزاید: بسیاری از این ماهی‌ها در آبگیرها مانده‌اند اما اینگونه نیست که به دلیل کوتاه بودن زمان رها سازی آب، ماهی در رودخانه نباشد زیرا سه روز پس از بازگشایی آب پرندگان از جمله پرندگان ماهی خوار به زاینده رود بازگشتند.
وی می‌گوید: هدف، طرح جمع آوری چند ده هزار ماهی نبوده است زیرا این تعداد کمتر از یک درصد ماهی‌هایی هستند که در رودخانه تلف می‌شدند و در سال‌های گذشته مردم فقط تصاویر آن را می‌دیدند؛ هدف اصلی جلب توجه مردم به حق حیات زیستمندان بود، کمتر کسی به حق حیات برای زیستمندان فکر می‌کند حتی سال‌های قبل رهگذرانی که ما را در حال جمع آوری ماهی‌ها می‌دیدند فکر می‌کردند ما این ماهی‌ها رابرای خوردن جمع آوری می‌کنیم.
انتخابی خاطر نشان می‌کند: هدف تشکل‌های زیست محیطی از طرح جمع آوری و نجات ماهی‌های زاینده رود، جلب توجه مردم به حق حیات همه زیستمندان رودخانه و از جمله خود رودخانه زاینده رود است.
قطع ناگهانی آب به اکوسیستم رودخانه آسیب می زند
همچنین در این ارتباط میثم ملکیان، عضو جمعیت دوستداران زاینده رود نیز تالاب گاوخونی را تنها حق آبه دار ناکام مانده از باز و بسته شدن‌های مقطعی زاینده رود می‌داند و به خبرنگار ایمنا می‌گوید: رهاسازی آب زاینده رود در تمام این سال‌ها فقط برای تأمین نیاز آبی کشاورزان بوده است و به همین علت به محیط زیست و اکوسیستم رودخانه توجه نشده و همواره مورد بی مهری قرار گرفته است.
وی خاطرنشان می‌کند: کشاورزان دارای حق‌آبه تاریخی از رودخانه زاینده رود هستند، معیشت و زندگی آنها در گرو جریان زاینده رود است و نمی‌توان از آنها توقع داشت که از همین میزان آب اندک و موقتی که رهاسازی می‌شود، اجازه دهند رودخانه به صورت دائمی ولو با مقدار اندک جریان داشته باشد با این وجود راهکار اساسی در مورد بحران کنونی، احیای دائمی زاینده رود از سراب تا پایاب است.
عضو جمعیت دوستداران زاینده رود با بیان اینکه احیای دائمی رودخانه با عزم جدی و همت والای مسئولان و همکاری همه ذی نفعان حوضه آبریز امکان پذیر است، ادامه می‌دهد: پایش و پژوهش در خصوص تأثیر قطع ناگهانی جریان زاینده رود بر گیاهان، جانواران و آبزیان این زیست بوم وظیفه ذاتی محیط زیست و مراکز علمی و پژوهشی استان است و انتظار می‌رود در این زمینه اقدام کنند.
ملکیان می‌افزاید: جریان دائمی زاینده رود حتی به میزان بسیار اندک می‌تواند به نفع اکوسیستم و همه زیستمندان موجود در زاینده رود باشد؛ قطع ناگهانی جریان آب مفهومی جز بی‌توجهی و بی‌مهری به پویایی این اکوسیستم ندارد.
این دوستدار محیط زیست می‌گوید: اگر این روزها زاینده رود بی جان را ببنید به وضوح شاهد ماهیان گرفتار در گودال‌های بزرگ و کوچک موجود در بستر رودخانه خواهید بود که در حال جان کندن هستند؛ دیدن این صحنه‌ها دل دوستداران محیط زیست را به درد می‌آورد.
گزارش از: ندا سپاهی – خبرنگار ایمنا
نظر شما