۱۰ بهمن ۱۳۹۷ - ۰۹:۱۶
بحران هویتی در معماری معاصر

کشور ما به لحاظ فرهنگ معماری یکی از کشورهای شاخص در جهان بشمار می رود، اما حفظ معماری تاریخی و توجه به ارزش هویتی یکی از مباحثی است که امروز با فقدان آن مواجه هستیم، درحالی که احیای آن می تواند ما را به بازیابی هویت معماری ایران نزدیک کند و آپارتمان های قد فراز کرده را به چالش بکشاند.

به گزارش ایمنا، بحران هویت در معماری معاصر ایران به صورت چشمگیر و نگران کننده افزایش یافته است، بحرانی که یکی از عوامل ایجاد آن آشنایی اندک با تاریخ و فرهنگ این سرزمین است. معماری امروز ایران در جای‌جای شهرهایش از محتوا و مفاهیم عالی تهی شده و درمان آن برقراری پیوند با معماری گذشته و الهام گرفتن از آن و البته نه تقلید صرف است. باید به صورت عمیق تر به نگرانی هایی توجه کرد که در معماری معاصر ایران وجود دارد، نگرانی ها و دردهایی که به گفته کارشناسان می توان آن ها را حل  و فصل و به قولی درمان کرد، اما باید به این نکته نیز توجه داشت که راه ها و چاره جویی های ارائه شده، موضوعات اساسی معماری آینده را آشکار می کنند.

کمبودی که باید در آموزش معماران جبران شود

محمود درویش پیشکسوت معماری و شهرسازی با ابراز تاسف از اینکه ایران از تداوم معماری ارزشمند تاریخی خود دور شده است، اظهار می کند: «متاسفانه ما هر روز از آن معماری تاریخی دورتر و دورتر می شویم، اما تداوم آن مستلزم شناخت معماری ارزشمند و بافت های تاریخی کشورمان است که بتوانیم از آن در فرم زندگی امروز خود استفاده کنیم.»

وی ادامه می دهد: «معمولا در ساختمان های تاریخی مسائل پایداری و حفظ محیط زیست به مراتب بیشتر از ساختمان های امروز رعایت می‌شده است و همین مسئله را ما می توانیم ملاک عمل برای ساختمان های جدید قرار دهیم، بدیهی است که آداب و رسوم و نحوه استفاده و فرهنگ جامعه، تعیین کنندۀ معماری روز هر مملکتی است.»

درویش با بیان اینکه معماران امروز ایران از شیوه های غربی استفاده می کنند، می گوید: «متاسفانه این مسئله به مُد روز تبدیل شده است و این موضوع، کمبودی است که باید در آموزش جبران شده و به معماران آموزش لازم در این زمینه داده شود تا توانایی استفاده از ارزش های نهفته درساختمان های قدیمی ما را داشته باشند. جامعه نیز باید بپذیرد که نظر متخصصین حائز ارزش است و صرفا به خواست فردی و صرفا تقلید از معماری های سایر ممالک و سایر اقلیم ها بسنده نکنند.»

معماران باید معماری تاریخیِ ما را بشناسند

احمد منتظر مدیر سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان می گوید: «من براساس تجربه ای که در تغییر کاربری "خانه زمان وزیری" به هتل انجام دادم برنامه‌ای را به دانشگاه هنر اصفهان ارائه کردم که مشخص می‌کرد درد معماری ما چیست و چطور باید درمان شود. آنها این برنامه را با ضمیمه‌های خودشان که اهمیت این موضوع را کم کرد به تهران فرستادند و بعد وزارت علوم این پشنهاد من را به شورای تحول فرستاد تا روی این موضوع نظر بدهد و وقتی چیزی به شورای تحول فرستاده می‌شود به این معنا است که اهمیت زیادی دارد اما شورای تحول به یک پیشنهاد ارزندۀ معماری کشور که می‌گفت ما چطور می‌توانیم به معماری مدرن ایران برسیم اهمیتی نداد.»

وی می افزاید: «پیشنهاد ارائه شده در آن برنامه خیلی ساده بود که ما در کنار رشته معماری، گرایش دیگری قرار دهیم و نخبه هایمان را جدا کرده و به این مسیر بیاوریم، درست همان کاری که هوشنگ سیحون پیش از انقلاب انجام داد و یکسری نخبه ها را به عنوان شاگردان خودش به آتلیۀ خود آورد. من حتی در آن برنامه گفته بودم که آماده‌ام این آموزش را هم به این دانشجویان ارائه کنم و البته سابقۀ من هم به گونه ای بود که قبول کنند، اما فکر کردند من در این موضوع منافع دارم! و جالب است که مدیر شورای تحول کشور ما مهندس ساختمان است و  مهندس ساختمان اصلا ضد تاریخ و ضد ارزش های فرهنگی است.»

منتظر با تایید بر اینکه درد معماری ما قابل درمان است، تصریح می‌کند: «معماران باید ارزش های تاریخی را حفظ کنند البته از آن ها هم تقلید صرف نکنند اما معماری تاریخی ما را بشناسند. این معماری، معماری مملکت ما است و سابقه دیرینه هم دارد. اگر معماران این معماری را به درستی بشناسند می‌توانند از آن الهام بگیرند، درحالی که ما اکنون غرب‌زده هستیم و توجه‌مان به غرب است! آوانگاردهای ما توجه‌شان به غرب است و هیچ چیزی هم از معماریِ ما نمی‌دانند، اَدا درمی‌آوردند اما هیچ چیزی نمی‌دانند.»

دورۀ بساز و بفروش است!

مرتضی فرشته‌نژاد پیشکسوت مرمت و معماری می‌گوید: «در خانه های جدید توجه به مفهوم صورت نگرفته است و اکثرا این خانه‌ها با دیدِ آنچه که در اروپا است اجرا شده و می‌شود. هیچ کدام باتوجه به اقلیم، فرهنگ، دین و ایرانیت و اسلامیت کشورمان طراحی نشده است؛ به عنوان نمونه اگر به خانه های تاریخی محله جلفای اصفهان ازجمله خانه سوکیاسان نگاه کنیم معماران این خانه ها خودشان را در ساخت خانه هایشان نشان داده اند، دین و فرهنگشان را نشان داده اند.»

وی می‌افزاید: «حتی محرمیت‌ها در خانه‌های قدیمی حفظ می‌شده است و به هر یک از آن خانه‌ها وارد می‌شویم دالان و هشتی و حیاط و مطبخ و حیاط مطبخ و سایر موارد را رعایت کرده اند، محرمیت ها را به خوبی حفظ کرده اند حتی روی پشت بام ها نیز محرمیت را حفظ کرده اند برخلاف معماری اکنون که در بلوک های آپارتمانی به خصوص بلوک های آپارتمانی مسکن مهر آنقدر فاصله آن ها نزدیک است که یک جوان می تواند از بالکن یک خانه به بالکن خانه دیگر وارد شود! این چه نوع حفظ محرمیت است! درحالی که باید ضوابط دین و آیین‌مان در معماری خانه ها رعایت شود البته وقتی می‌گویم دین فقط مربوط به بعد از اسلام نیست چرا که حتی پیش از ورود اسلام نیز در خانه های ایرانی محرمیت ها رعایت می‌شده است اما حالا فعلا دوره بساز و بفروشی است.»

فرشته نژاد با اشاره به نوع معماری مفهومی به ویژه در موزه ها، می گوید: «موزه معماری مفهوم و شخصیت مخصوص به خود را دارد که این شخصیت را نباید به فلان گروه و دسته خاصی نسبت داد تا موزه ماندگار باشد. موزه بنایی است نمادین و باید از بیرون نشان دهد که در داخل آن یک تاریخ نهفته است و نباید خطی و جناحی و سیاسی باشد، باید بنایی باشد که هر کس با هر دین و هر آیین و گرایش به آن نگاه کرد بفهمند آنجا موزه است. حتی نوع معماری آرامگاه شخصیت های خاص نیز در گذشته به صورت کاملا مفهومی طراحی شده است که از آن جمله می توان به آرامگاه فردوسی اشاره کرد، طراحی مرحوم مهندس سیحون برای این آرامگاه به صورتی است که با آدم حرف می زند و مخاطب را به دوران باستان ایران می کشاند و فردوسی  را به ما می شناساند و مقام او را نشان می دهد؛  میدان آزادی را ببینید درست مانند دروازه ای است که پرده هایش را کنار زده اند و از طرفی درون آن نیز معرفی خاصی با معماری صورت گرفته است. همه این موارد بر این موضوع تاکید می کند که معماری باید گویا باشد»

به گزارش ایمنا، معماری معاصر ایران با چالش های بسیاری مواجه است که یکی از مهم ترین آن ها موضوع رابطه معماری و هویت است که بارها و بارها تکرار شده است. توجه به معیارهای تاریخی هر منطقه شاید اولین مفاهیم هویتی در نوع نگاه به معماری باشد، درحالی که معماری معاصر ایران با رویکرد توجه به معماری غربی درحال تداوم و تکرار است. معماری امروز ایران برای رسیدن به جایگاه مناسب و پیوند با تاریخ و هویت ایرانی با چالش های فراوانی روبه رو است که قدر مسلم نقد معماری که امروز به عنصری فراموش شده وغریب تبدیل شده است می تواند در تغییر رویکرد معماری تاثیرگذار باشد.

گزارش از: شیرین مستغاثی، سرویس فرهنگ و هنر ایمنا

کد خبر 365441

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.