به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان تیران، آتش سوزی، تخریب، فرسودگی و بی‌توجهی به هویت مساجد از جمله آسیب‌های گریبانگیر مساجد تاریخی است که اگر متولیان و مردم نسبت به نگهداری و حفاظت این مراکز دینی و مذهبی بی‌توجهی کنند، آنگاه معماری‌های سنتی را به فراموشی سپرده‌ایم.
پنج مسجد تاریخی در تیران و کرون نشانی از معماری اسلامی و قدیمی در این شهرستان است، حفظ و نگهداری این گنجینه‌های ارزشمند امری ضروری است که باید بیش از پیش مورد توجه همگان باشد.
ستون‌های استوار و همراه با سقف طاق و چشمه‌ای که زمستان گرم و تابستان خنک را برای نمازگزاران به همراه دارد و آیینه‌ای تمام نما از هنر اصیل معماری اسلامی است البته امروزه این ظرفیت‌های هنری و معماری مهجور مانده و کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
از میان پنج مسجد تاریخی این منطقه دو مسجد شامل مسجد سید و مسجد امام حسن مجتبی(ع) در تیران، یک مسجد در روستای تاریخی جاجا و دو مسجد دیگر در شهر رضوانشهر قرار گرفته است.
سقف‌های طاق و چشمه‌ای
این مساجد شامل ستون‌هایی محکم که به وسیله چهار قوس در چهار جهت اصلی نمایان شده و این طرح ساده دارای چهار گوشواره، به منظور ایجاد زمینه‌ای دایره‌ای شکل برای گنبد است، این فضا که بر روی آن گنبد مدوّری با خیز کم و بدون ساقه قرار دارد، به وسیله چهار درگاه به فضای خارج ارتباط می‌یابد.
این نوع معماری برای خنک شدن فضای مسجد در فصل تابستان بسیار موثر است، زیرا آفتاب به صورت مستقیم به سقف و داخل مسجد نمی تابد و نوع معماری آن محیطی خنک را فراهم کرده است.
در فصل زمستان نیز این نوع معماری فضای بسیاری سردی ندارد و با کمتر وسایل گرمایشی گرم و برای نمازگزاران محیط مناسب فراهم می‌شود. سقف شبستان مساجد پایین و کم ارتفاع است که همین موضوع در تامین گرمایش و سرمایش موثر است.
حیاط و ایوان از شاخصه‌های مساجد تاریخی
در فضای بیرون شبستان مسجد حیاطی طراحی شده که معماری آن بر اساس شبستان و تقارن بین ایوان‌ها است و هر قسمت حیاط، نشانی از تقارن دارد و در مختصات آن برابری نسبت به یکدیگر پیش بینی و اجرا شده است.
این مساجد تاریخی دو ایوان دارند که ایوان‌ها در تقارن یکدیگر قرار دارند و در فصل تابستان برای اقامه نماز از این ایوان‌ها و حیاط مساجد استفاده می‌شود.
شبستان زیر زمین با شبستان تابستان در غرب و شرق مسجد در تقارن یکدیگر است و ایوان‌ها هم به صورت شمالی و جنوبی در تقارن هستند و با مشاهده از بالا به پایین تقارن زیبای داخل مسجد قابل مشاهده است و حیاط چهارگوش در وسط مسجد با حوض زیبا نمایان است.
معماران، محل حوض را در جایی انتخاب می‌کردند که تصویر بخش اعظمی از بنا به ویژه ایوان‌ها و طاق نماهای زیبا که دارای تزیینات و رنگ‌های الوان بودند، کاملاً در حوض منعکس شود هنگامی که این آیینه‌گونه با موج کوچکی شکسته می‌شود، انسان متفکر و عارف به چشم دل می‌بیند که هیچ چیز جز ذات اقدس پروردگار پایدار نیست، بنابراین حوض علاوه برکارکردی که برای وضو گرفتن دارد، نمادی تزیینی نیز به شمار می‌رود.
مناره و گنبدهای تاریخی و استوار
همه مساجد گنبد و منار ندارند، اما در تعدادی مساجد این معماری وجه مشترک است و صلابت و اقتدار معماری اصیل را به نمایش می‌گذارد چرا که از ورودی شهر و روستا این مساجد نمایان می‌شوند.
امروزه تغییر در معماری شهری و روستایی باعث شده که ارتفاعات ساختمانی از ارتفاعات مساجد نیز تجاوز کند که این موضوع خود یک آسیب است.
خوانین با همراهی مردم پایه‌گذار مساجد تاریخی
حسین صابری، نویسنده کتاب "تیران" از گذشته‌های دور به ساخت و ساز مساجد در این منطقه اشاره کرد و در کتاب آورده است «خوانین با همراهی مردم نسبت به مسجد سازی اقدام کرده‌اند که مساجد تاریخی از جمله مسجد امام حسن مجتبی(ع) توسط آن‌ها ساخته شده است» که نامگذاری مسجد قدیمی تیران به نام "آقا نوروز" نیز به همین خاطر است.
معماران گذشته در مسجد سازی از سلیقه‌های خاصی در معماری استفاده کرده‌اند که این موضوع مورد تایید و توجه پیشگامان این اتفاقات فرهنگی و مذهبی بوده است.
قدمت یکصد ساله مساجد تاریخی
قدمت تاریخی مساجد تیران و کرون یکی از دلایل ثبت این بناها در فهرست میراث فرهنگی است که بیش از یکصد سال قدمت داشته و در دوران قاجاریه احداث شده‌اند.
هنرمندان آن دوران با معماری اسلامی بنایی طراحی کرده‌اند که از هر نظر جلوه‌های خاصی دارد که این منظره و جلوه‌ها در حال حاضر عامل تمایز معماری نوین و اسلامی شده و سبب ثبت ملی اثر شده است.
نظر شما