به گزارش سرویس ترجمه ایمنا، بر طبق گزارش منتشر شده توسط بخش محیط زیست سازمان ملل متحد، چنانچه اقدامات لازم در سطح منطقه‌ای و جهانی انجام نشود، بیشتر جمعیت جهان در طول ۵۰ سال آینده با بحران کمبود آب مواجه خواهند شد که رشد بی‌رویه جمعیت، صنعتی شدن، شهرنشینی، مصرف بیش از حد آب و افزایش ثروت در قرن گذشته تأثیر به سزایی در بروز این مشکل داشته است چرا که برای مثال رشد سه برابری جمعیت با رشد شش برابری مصرف آب همراه بوده است.
علاوه بر آن با وجود پیش‌بینی‌های افزایش تقاضا برای منابع آب در طول بیست و پنج سال آینده، عدم دسترسی یکسان به آب در تمامی مناطق جهان، بر شدت این بحران خواهد افزود. بنابراین از آنجایی که این بحران در سطح جهانی تنها با رویکردی جامع و با حمایت فنی و مالی کشورهای توسعه یافته، سازمان‌های منطقه‌ای، بین‌المللی و موسسات مالی قابل حل است، لازم است که دولت‌ها برای تغییر این وضعیت در سطح جهانی اقدامات و تصمیمات لازم را به کار گیرند و میزان آب مورد نیاز برای تأمین امنیت غذایی جهانی برای بیش از هشت میلیارد نفر جمعیت را تخمین بزنند تا بتوانند راهی برای پیشگیری یا حل این بحران ارائه دهند. از سویی هر فرد باید با مدیریت بهینه مصرف آب به برآورده کردن نیازهای خود و دیگر موجودات کره زمین کمک کند.
آب و نقش آن در کاهش فقر و گرسنگی
یکی از نکات قابل توجه در زمینه نیاز به آب، نقش آن در کاهش فقر و گرسنگی است زیرا افزایش تولید کشاورزی به آبیاری وابسته است که یکی از مهمترین ابزارهای مبارزه با فقر و گرسنگی در کشورهای در حال توسعه به حساب می‌آید. از سویی وجود پروژه های توسعه منابع آب در مناطق خشک و نیمه خشک که بارندگی در آن‌ها به چهار یا پنج ماه در سال محدود می‌شود، از جمله اقدامات ضروری برای توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار است. یکی از کشورهای در حال توسعه شرق میانه که در طول سال‌های اخیر پیشرفت چشمگیری در توسعه منابع آب برای استفاده خانگی، آبیاری، کنترل سیل و تولید برق داشته، ترکیه است.
بسیاری از افراد گمان می‌کنند که ترکیه کشوری غنی از منابع آب شیرین و ثروتمندترین کشور منطقه است ولی این کشور در ناحیه نیمه خشک قرار داشته و تنها یک پنجم از میزان آبی معادل آنچه در آمریکای شمالی و اروپای غربی وجود دارد، در اختیار دارد. از طرفی نبود مدیریت صحیح برای تقسیم آب در این کشور باعث عدم دسترسی به موقع به آب در بسیاری از مناطق این کشور در گذشته بوده است. مثلا نواحی اطراف دریای سیاه اگرچه منابعی غنی از آب شیرین هستند ولی این آب عملا غیرقابل استفاده بوده و مناطق پرجمعیت و صنعتی مانند "مرمره" و "اژه" اصلا آب شیرین کافی در اختیار ندارند.
امروزه ترکیه با ساختن سدها و مخازن ذخیره آب توانسته آب حاصل از بارندگی فصل‌های زمان بارش خود را به طور کامل ذخیره کرده و از آن در دیگر فصول سال بهره ببرد. این عمل و همچنین استفاده از تکنیک‌های مدرن آبیاری سبب شده کشاورزی این کشور به حداکثر سطح خود برسد که افزایش تولیدات کشاورزی را در پی داشته است.
آب و استفاده در تولید انرژی
علاوه بر موارد ذکر شده، شهرنشینی سریع و صنعتی شدن باعث ایجاد روند افزایشی مصرف انرژی در ترکیه شده و این افزایش به معنای بهبود کیفیت زندگی شهروندان است. از آنجایی که تریکه نه تولیدکننده نفت است و نه منابع گاز طبیعی در اختیار دارد، بنابراین برای رفع نیازهای رو به رشد خود به انرژی، تصمیم به استفاده روزافزون از منابع بومی طبیعی یعنی استفاده از آب رودخانه‌های خود کرده است که در این راستا می‌توان به استفاده از هیدوپاور یا انرژی آبی (برقابی) اشاره کرد.
دو رودخانه مرزی مهم دنیا که در طول مسیر خود به سمت کوه‌های بلند شمال شرقی آناتولی از کنار ترکیه، سوریه و عراق عبور می‌کنند، رودخانه‌های دجله و فرات هستند. ۸۹ درصد از کل آب فرات و ۵۲ درصد از آب دجله به ترکیه تعلق دارد و این دو رود حدود یک سوم آب ترکیه را تأمین می‌کنند بنابراین این کشور در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ پروژه‌هایی را برای بهره‌برداری از پتانسیل آب برای تولید انرژی و کشاورزی آغاز کرد که یکی از موفقیت‌آمیزترین پروژه‌های حاصل، پروژه جنوب شرقی آناتولی بوده است. این پروژه یک پروژه توسعه پایدار منطقه‌ای بر پایه استفاده از منابع آبی رودخانه‌های دجله و فرات و منابع خاکی "بین‌النهرین" در راستای ایجاد محیطی مناسب برای کشاورزی بزرگ و تنجیده (فشرده و متمرکز) است که در حال حاضر به مثالی شناخته شده از توسعه انتقال آب ساده با مدیریت کارآمد آب تبدیل شده و پیشرفتی فوق‌العاده در زمینه توسعه آب و موفقیت‌های عالی مهندسی در آبیاری و استفاده از انرژی آب (هیدوپاور) به حساب می‌آید.
جالب آنکه ترکیه برای استفاده از رودخانه های مرزی از اصول و قواعدی پیروی می‌کند و سیاست‌های آبی خود را بر مبنای آن‌ها پایه‌گذاری کرده است. این اصول عبارتند از:
*هر یک از شهرها و کشورهای مرزی یک رودخانه، حق حاکمیت بر مرزهای آبی خود، بدون تعدی به مرز دیگر مناطق را دارد.
*آب‌های مرزی باید به روشی عادلانه، منطقی و بهینه استفاده شوند.
*استفاده عادلانه به معنی توزیع مساوی آب یک رودخانه بین تمام شهرهای ساحلی آن نیست.
*رودخانه‌های دجله و فرات دو حوضه مجزا هستند.
*آب‌های ترکیبی دجله و فرات برای برآورده کردن نیازهای آبی هر سه کشور ساحلی خود کافی است، به شرطی که این آب به روشی کارآمد مورد استفاده قرار گیرد و به کمک بهره‌گیری از فناوری‌های جدید آبیاری و اصل آبیاری قطره‌ای در مصرف این آب‌ها صرفه جویی شود.
*در تخصیص آب این دو رودخانه باید متغیر شرایط طبیعی هیدرولوژیکی مورد توجه قرار گیرد.
*اصل به اشتراک گذاشتن مزایا در سطح حوضه باید دنبال شود.
ترکیه آب را به عنوان عاملی برای همکاری می‌داند و نه منبعی برای منازعه و با توجه به بهره‌برداری از آب هر دو رودخانه، و البته به لطف سدها و مخازن جنوب شرقی آناتولی، به تزریق حداکثر میزان ممکن آب به هر دو رودخانه حتی در خشک‌ترین تابستان سال ادامه می‌دهد و بدین ترتیب با توجه به اینکه توسعه اقتصادی و گسترش رفاه برای همه مردم منطقه، مؤثرترین راه ایجاد صلح و روابط دوستانه با همسایگان است، با به کارگیری سیاست صحیح در زمینه استفاده از آب، علاوه بر رفع نیازهای آبی خود در دیگر کشورهای منطقه نیز تأثیر به سزایی داشته است.
گزارش از: مریم زمانی، خبرنگار ایمنا
نظر شما