به گزارش ایمنا، همانگونه که عده‌ای هنوز تلاش می‌کنند براساس سنتی که چند دهه در این کشور رایج بوده بوده، واژه مردم شناسی را به جای انسان شناسی به کار ببرند، عده‌ای هم جهانگردی را واژه‌ای گویاتر از گردشگری می‌دانند، البته اگر از بحث صنعت بودن یا خدمات بودن آن چشم پوشی کنیم.
خبرنگار ایمنا در این باره با امین نصر اصفهانی دانش آموخته گردشگری و پژوهشگر رشته انسان شناسی گردشگری گفتگو نموده است که در ادامه می‌خوانید:
انسان شناسی گردشگری را تعریف کنید.
انسان شناسی گردشگری، دانشی میان رشته‌ای است که گردشگری را به عنوان یک موضوع، از دیدگاه انسان شناسی و با کمک نظریات و روش‌های آن مورد بررسی قرار می‌دهد. انسان شناسان، تاکنون بیشتر تاکید شان بر موضوعاتی همچون انگیزه‌های گردشگران از رفتن به سفرو همچنین پیامدهای فرهنگی حضور مسافران بر جامعه میزبان بوده است اما اکنون به پیامدهای فرهنگی بازدید از مقصد بر روی گردشگران وهمچنین انگیزه‌های جامعه بومی از مشارکت یا عدم مشارکت در گردشگری نیز توجه می‌کنند. انسان شناسی گردشگری، به کاربرد نظریه‌ها، روش‌ها، تجارب دانش انسان شناسی در شناسایی و بررسی جنبه‌ها و مسائل مختلف گردشگری گفته می‌شود.
چگونه این دو رشته در یکدیگر ترکیب شده و شاخه‌ای میان رشته‌ای به نام انسان شناسی گردشگری به وجود آمده است؟
دانش گردشگری به عنوان رشته‌ای مستقل، از نیمه دوم سده بیستم مطرح شد. جالب اینجاست که از همان آغاز، مطالعات انسان شناسی دراین دانش حضور جدی داشته است. اگرچه سرآغاز انسان شناسی گردشگری را از دهه ۱۹۷۰ می‌دانند. اکنون مطالعات انسان شناسی گردشگری در حال گسترش است. مباحثی همچون ارتباط بین فرهنگ‌ها (میزبان‌ها و میهمان‌ها)؛ فرهنگ پذیری (معمولاً جوامع میزبان از مهمانان)، آزادی از قید و بندهای فرهنگی (برای گردشگران) و به طور خلاصه هر آنچه که مربوط به فرهنگ جوامع میزبان و مهمان باشد مورد علاقه انسان شناسان است تا مورد بررسی‌شان قرار گیرد.
موضوعات مشترک آن چیست؟
موضوع اصلی مطالعه انسان شناسی، فرهنگ و اجزا آن است. بنابراین هر کجا در گردشگری، بعد فرهنگ برجسته می‌شود، پای انسان شناسی نیز در میان است. فرهنگ و گردشگری از دو سو رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند، نخست اینکه فرهنگ می‌تواند بر میل و رغبت به سفر اثر بگذارد، برای نمونه در اسلام به سیر وسفر تاکید فراوانی شده است و همین امر باعث شد تا در سده‌های نخست اسلامی، گردشگران بسیاری در سرزمین‌های اسلامی به سیر و سیاحت بپردازند که از برخی آنها سفرنامه‌های بسیار ارزشمندی در دست است.. دوم اینکه فرهنگ می‌تواند به عنوان جاذبه‌های فرهنگی برای گردشگران عمل کند مثلاً رسوم سنتی یک جامعه می‌تواند برای گردشگران بیرونی جالب باشد و برای تماشایش، به آن جامعه سفر کنند.
فعالیت‌های یک انسان شناس در حوزه گردشگری چیست؟
انسان شناسان به شیوه‌های گوناگون می‌توانند در حوزه گردشگری فعالیت کنند اما برخی از مهمترین فعالیت‌های مناسب یک انسان شناس در حوزه گردشگری می‌تواند پژوهش درباره ماهیت گردشگری، گردشگران و رفتارهای آنان-شناسایی پیامدهای فرهنگی و اجتماعی گردشگری و ارائه راهکار برای کاهش پیامدهای منفی فرهنگی و اجتماعی گردشگری و رساندن صدای بومیان یا گردشگران معترض به گوش مسئولان و حتی راهنمای موزه‌های فرهنگی و مردم شناسی باشد.
تهیه کتابچه‌های راهنما برای گردشگران فرهنگی و ارائه توضیحات کتبی یا شفاهی به تورها پیش از آغاز گردش هم جز این مجموعه اقدامات است؟
بله وچنانچه قرار باشد گردشگری فرهنگی یا قومی در یک منطقه رونق گیرد لازم است کتابچه‌هایی تهیه شده و در آنها توضیحات لازم درباره ارزش‌های فرهنگی آن جامعه و همچنین حساسیت‌های فرهنگی آن ارائه شود تا گردشگران ضمن آشنایی با داشته‌های فرهنگی یک منطقه و لذت بردن از قرار گرفتن درچنین محیطی، از هرگونه اقدام یا رفتار ناهمخوان با آن فرهنگ پرهیز کنند. ارائه توضیحات کتبی یا شفاهی به تورها پیش از آغاز گردش ، این وظیفه همان کارکردی را دارد که در تهیه کتابچه‌های راهنما توضیح داده شد. اما این بار گردشگران در حضور انسان شناس می‌توانند با پرسش و پاسخ، ضمن برطرف کردن نقاط ابهام، درباره مسائلی که خودشان دوست دارند بیشتر بدانند، اما در کتابچه راهنما نیامده است، اطلاعات لازم را کسب نمایند.
برای ورود به این رشته چه پیش نیازی لازم است؟
کسی که می‌خواهد در این حوزه فعالیت کند باید با نظریه‌ها و روش‌های مطرح در انسان شناسی آشنایی داشته باشد همانگونه که گفتیم فرهنگ موضوع اصلی مورد مطالعه انسان شناسان است و آنها می‌توانند به بررسی هر آن چیزی مشغول شوند که با فرهنگ سروکار دارد. از آنجا که گردشگری نیز بخشی از فرهنگ است بنابراین انسان شناسان به گردشگری به عنوان یک موضوع قابل و درخور بررسی می‌نگرند از این رو چنانچه کسی بخواهد وارد حوزه انسان شناسی گردشگری شود بهتر است انسان شناس باشد و گردشگری را به عنوان موضوع مورد بررسی برگزیند. اگر برعکس این باشد، یعنی متخصص گردشگری بخواهد به حوزه انسان شناسی گردشگری وارد شود باید آشنایی مفصلی با نظریات، روش‌ها و تجارب انسان شناسی پیدا کند که این امر بسیار زمان بر خواهد بود، بیشتر چهره‌های سرشناس حوزه انسان شناسی گردشگری در دنیا همچون دنیس نش با زمینه انسان شناسی وارد حوزه گردشگری شده‌اند.
آیا این رشته سبب جذب گردشگر می‌شود؟
بله، گردشگری می‌تواند با شناسایی فرهنگ‌های خاص و ترویج آنها موجب افزایش آگاهی‌های مردم نسبت به سنت‌های بومی و محلی شود. در ضمن در سایه این صنعت با ایجاد مراکز ویژه، کمک شایانی در جهت حفظ هنر و صنایع دستی جامعه میزبان شود.
انسان شناسان مناسب‌ترین گروه متخصصان برای شناسایی این رسوم و ارائه راهکار درباره چگونگی به کار بردن آنها در توسعه گردشگری هستند؛ به گونه‌ای که کمترین آسیب و تحریف به آنها وارد شود.
سخن پایانی؟
در حال حاضر، به آسانی نمی‌توان بین نقش انسان شناسان و دیگر رشته‌ها در این حوزه تمایزی قائل شد. به ویژه درباره گردشگری، قلمرو رشته انسان شناسی آنقدر گسترش نیافته که این حوزه را هم در بر گیرد، اما می‌توان در این باره هم پوشانی بین رشته‌ای زیادی را مشاهده کرد. در بهترین شرایط ممکن، این نقش ادامه خواهد یافت و به رشد گردشگری و دیگر پدیده‌های مربوط به اوقات فراغت خواهد انجامید، همچنان که همه جنبه‌های فرهنگ انسانی و موضوعات مورد توجه انسان شناسان، در حال رشد و تکامل است. کسانی که این رشته جذاب را انتخاب می‌کنند خواهند توانست از داد و ستد با دیگر انسان شناسان و دیگر همکارانشان در علوم اجتماعی، صنعت و متخصصان دولتی و دیگر کنشگران فرایند گردشگری که به این کار مشغولند سود ببرند.
گفت و گو از: مهناز مصطفوی خبرنگار فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما