دور ریزهای الکترونیکی یا معدن طلا ؟!

مجید قاسمی، معاون فنی پردازش سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه طی دوسال اخیر به لطف فرهنگسازی‌های انجام شده، مردم اصفهان در طرح تفکیک و تحویل پسماندهای الکترونیکی همکاری بهتری با این سازمان داشته‌اند، اظهار کرد: جلسات و مکاتباتی که در این مدت با سازمان‌های دولتی مختلف در خصوص جمع آوری پسماندهای الکترونیکی انجام شد که آنها ملزم شدند دورریزهای الکترونیکی را به  سازمان مدیریت پسماند تحویل دهند.

وی افزود: با توجه به تبلیغات و مکاتبات انجام شده، در حال حاضر روزانه افزون بر۴۰۰ کیلوگرم پسماند الکترونیک از محل ایستگاههای ثابت سطح شهر تحویل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان می شود.

معاون فنی پردازش سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان گفت: بر اساس طرحی که از دو سال پیش آغاز شد، مرحله نخست جمع آوری و دپوی پسماندهای الکترونیکی و پس از آن جداسازی قطعات (دمونتاژ) بود که در حال حاضر بخشی از دمونتاژ کردن بردهای الکترونیکی در یک سوله کوچکی از کارخانه سازمان پسماند انجام می‌شود.

قاسمی اضافه کرد: قطعات پلاستیکی دستگاهای التکرونیکی به صورت جداگانه بازیافت و فلزاتی مانند مس و آلومینیوم هم به کارخانه ریخته‌گری واگذار می‌شوند، اما برای بردهای الکترونیکی در آینده‌ای نزدیک با مشارکت سرمایه‌گذار بخش خصوصی کارخانه بازیافت قطعات الکترونیکی احداث خواهد شد.

وی ادامه داد: دپوی حجم قطعات الکترونیکی باید به حداقل حدود ۲ تن در روز برسد تا احداث کارخانه مقرون به صرفه باشد.

معاون فنی پردازش سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان با بیان اینکه در میان ادارات دولتی تنها شهرداری اصفهان برای واگذاری پسماندهای الکترونیکی همکاری می‌کند، افزود: تاکنون ارگان‌های دولتی برای تحویل پسماندهای الکترونیک پیشقدم نشده‌اند و مردم هم استقبال چندانی از این طرح نمی‌کنند و در نتیجه بستراولیه برای مذاکره با یک سرمایه گذار فراهم نشده است که کارخانه بازیافت پسماند الکترونیکی احداث شود با این حال این مهم نیازمند فرهنگسازی است و ارگان‌های دولتی باید از خودشان شروع کنند.

معاون فنی پردازش سازمان مدیریت پسماند شهرداری تصریح کرد: بازیافت قطعات الکترونیکی اشتغال‌زا و استحصال فلزات گران‌بها از آنها ثروتی عمده است که می‌توان با فرهنگسازی صحیح در راستای حفظ محیط زیست از این سرمایه ملی ارزشمند بهره برد.

از هر یک تن برد الکترونیکی ۲۰ گرم طلا استحصال می شود

قاسمی با اشاره به مقدار طلای به کار برده شده در کامپیوترها و لپ‌تاپ های قدیمی، گفت: از هر تن CPU (مغزکامپیوتر) حدود ۲۰ گرم طلا استحصال می‌شود در صورتی که در یک تن خاک معدن طلا حداکثر دو تا دو و نیم گرم طلا وجود دارد به عبارتی از بردهای الکترونیکی ۱۰ برابر طلا استحصال می‌شود.

وی افزود: در بردهای الکترونیکی عناصر آلیاژی وجود دارد که معادن آنها به صورت انحصاری در اختیار برخی کشورها است که استحصال این عناصر آلیاژی در تناژهای بالا ( وزن و گنجایش بالا)  بسیار درآمدزا است.

قاسمی ادامه داد: وجود فلزات سنگین مثل کادمیوم، قلع و سرب در بردهای الکترونیکی و استحصال آنها یک سرمایه ملی است که اشتغال و درآمد ایجاد می‌کند و به همین علت جریان های مافیایی به وجود آمده است که این پسماندها را جمع‌آوری و حتی به خارج از کشور می‌برند چرا که  در سطح جهانی این دورریزها معادنی از فلزات گران‌بها محسوب می‌شوند یعنی خودشان یک معدن طلا است؛ ضمن اینکه با راه‌اندازی هر کارخانه بازیافت الکترونیک حداقل ۲۰ تا ۳۰ نفر مشغول به کار می‌شوند.

راه‌اندازی کارخانه بازیافت پسماندهای الکترونیکی نیاز به یک هم‌افزایی کشوری دارد

معاون فنی پردازش سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان گفت: یکی از بزرگترین کارخانه بازیافت قطعات الکترونیک کشور در تهران وجود دارد که با بهره‌گیری از تکنولوژی روز دنیا این کار را انجام می‌دهد.

وی افزود: برای مشارکت با این کارخانه مذاکره کردیم حتی قرار شد برای مدیریت این پسماندها کشور را منطقه‌ای کنیم یعنی پسماندهای الکترونیکی استان‌های شمالی کشور با کارخانه تهران و پسماندهای کل استان‌های جنوبی به کارخانه بازیافت اصفهان واگذار شود، با این حال تحقق این مهم زمان بر و دشوار است.

قاسمی در خصوص چگونگی جمع‌آوری پسماندهای الکترونیکی شهرستان‌های استان اصفهان، خاطرنشان کرد: در کارگروه پسماند استان این موضوع مطرح و اعضای کارگروه ملزم به انجام مصوبات در شهرستان‌ها و واگذاری دور ریزهای الکترونیکی به سازمان پسماند شهرداری اصفهان شدند اما در سطح مصوبه ماند چرا که کسی  زیرساخت ها را اجرایی نمی‌کند. 

قاسمی با تاکید بر اهمیت فرهنگسازی در جامعه، گفت: بیشتر مردم ترجیح می‌دهند که پسماندهای الکترونیکی را در انبارها نگهداری کنند، در حال حاضر در برخی شهرهای کوچک استان هنوز مصوبات و زیر ساخت‌ها برای فرهنگ سازی در جامعه اجرایی نمی شود با این حال استان اصفهان همچنان رتبه نخست تفکیک پسماند خشک از مبدا را در کشور دارد.

 فلزات سنگین گران‌بهایی که جان انسانها را تهدید می‌کند

همچنین احمدرضا تقی‌پور، مسئول فنی آزمایشگاه کنترل کیفیت سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان با بیان اینکه به کارگیری روش بازیافت پسماندهای الکترونیکی خطر زیست محیطی کمتری دارد، اظهار کرد: سوزاندن قطعات الکترونیکی به دلیل وجود فلزات سنگین و پلاستیک‌های ضد احتراق گازهای خطرناکی در محیط زیست منتشر می‌کند و دفن آنها نیزبه دلیل وجود همین فلزات آب‌ها را آلوده می‌کنند.

وی افزود: به کارگیری روش دفن حتی در مکان‌های مناسب‌سازی شده هم در نهایت پس از مدتی انتشار وانتقال آلودگی به دنبال دارد اما بهترین و سریع‌ترین روش، بازیافت (ریسایکل) پسماندهای الکترونیکی است.

مسئول فنی آزمایشگاه کنترل کیفیت سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان اضافه کرد: بازیافت الکترونیکی هم به دو روش انجام می‌شود؛ یکی ذوب کردن قطعات و دیگری روش شیمیایی است که از نظر زیست محیطی آلودگی کمتری نسبت به ذوب کردن ایجاد می‌کند و بازیابی سریع‌تر و بهتر انجام می‌شود که در حال حاضر برای استفاده از این روش تحقیق می‌کنیم.

تقی‌پور خاطرنشان کرد: فلزات سنگینی مانند قلع، سرب و جیوه قابلیت تجمع در بدن موجودات زنده را دارند و اگر در محیط دفن شوند بیماری‌زا و خطرناک است، تجمع سرب در بدن اختلال در سیستم عصبی و ام اس ایجاد می‌کند و فلز جیوه باعث انواع سرطان‌ها می‌شود.

وجود پنج میلیون قطعه الکترونیک قابل بازیافت در ایران

مسئول فنی آزمایشگاه کنترل کیفیت سازمان مدیریت پسماند گفت: در یک قطعه الکترونیکی حدود ۴۰ درصد آلومینیوم، ۳۰ درصد پلاستیک ضد آتش و حدود پنج درصد مس و طلا وجود دارد که از لحاظ اقتصادی بسیار ارزشمند هستند و حدود هفت درصد قلع و سرب که در سیستم لحیم کاری بردها به کار می روند که البته آلودگی زیست محیطی ایجاد می کنند.

وی  افزود: در بررسی‌هایی که در سال‌های اخیر انجام شد حدود پنج  میلیون قطعه الکترونیکی در ایران وجود داشت، با این حساب سالانه پنج میلیون قطعه الکترونیک قابل بازیافت وجود دارد که در بلند مدت دپوی آنها مشکل ساز می شوند.

تقی پور با بیان اینکه بازیابی این شمار از قطعات الکترونیکی بسیار اهمیت دارد، اظهار کرد: آمار پسماند الکترونیکی استان و کشور بیش از این رقم ها است چرا که در کشور ما از سال ۲۰۰۰ میلادی به بعد استفاده از این وسایل رواج بیشتری دارد و از آن سال تاکنون هر چه دستگاه الکترونیکی وارد کردیم از کشور خارج نشده است.

وی  تصریح کرد: برخی شرکت‌های خصوصی برای بازیافت این قطعات الکترونیکی در محیط‌های ناسالم و بدون رعایت بهداشت و ایمنی فعالیت می‌کنند و چون سود کلانی به دست می‌آورد حاضر به همکاری با سازمان مدیریت پسماند نیستند و بر کار آنها نظارت نمی شود.

هر چیز که خوار آید روزی به کار آید ...

تقی پور گفت: اعتقاد مردم ما به این ضرب‌المثل که هر چیز که خوار آید روزی به کار آید سبب شده که وسایل الکترونیک کهنه، قدیمی و خراب غیرقابل استفاده را نگهداری کنند، اما باید فرهنگسازی شود تا مردم این دورریزها را تحویل ناوگان حمل پسماند دهند.

مسئول فنی آزمایشگاه کنترل کیفیت سازمان مدیریت پسماند با بیان این مطلب افزود: برای فرهنگسازی در خصوص جمع‌آوری پسماندها باید مردم را تشویق کرد و مانند کشورهای اروپایی در ازای تحویل قطعات دورریز یک قطعه سالم به افراد داده شود.

تقی پور اضافه کرد: زیرساخت ها و فرهنگ بازیافت در مرحله ی نخست باید از سازمان ها شروع شود تا بین مردم جامعه هم رواج یابد.

وی تصریح کرد: در ایران قانونی برای بازیافت پسماندهای الکترونیکی وجود ندارد که تولیدکنندگان این وسایل ملزم به بازیافت تولیدات خودشان شوند، محیط زیست برنامه و قوانینی در این خصوص تدوین کرده است اما هرگز ندیدم جلساتی در این باره برگزار شود و کسی هم پیگیری نمی‌کند.