به گزارش ایمنا، به منظور حفظ شهرها از این قبیل خطرات، اقداماتی در راستای تاب‌آور کردن آن‌ها انجام شده است. تاب‌آور بودن برابر است با درک واقعی از مسائل و مشکلات پیشِ رو قبل از اقدام به برنامه‌ریزی برای حل آن‌ها؛ یک شهر تاب‌آور در واقع شهری با دوام، سازگار، آماده، پایدار و مستحکم است.
تاب‌آوری شهری، شبکه‌ای از سیستم‌های کالبدی شامل جاده‌ها، ساختمان‌ها، زیرساخت‌های شهری، ارتباطات، تأسیسات تأمین انرژی و سیستم‌های طبیعی است که با کمک جوامع انسانی و با بهره‌گیری از تجربیات مقابله با حوادث گذشته باعث تداوم و آسیب‌پذیری کمتر شهرها در برابر مخاطرات می‌شود. شهرهای تاب‌آور توانایی درک و شناسایی مخاطرات را دارند و می‌توانند احتمال وقوع خطرات قریب الوقوع را پیش‌بینی کنند. ساکنان این شهرها از ریسک وقوع خطرات و هزینه‌های مادی و معنوی حاصل از آن‌ها در امان هستند. شهرهای تاب آور، آمادگی مواجهه و پاسخگویی با هر گونه شرایط غیرمنتظره و توانایی بازگشت به حالت قبل از بحران را دارند و افراد کمتری در آن‌ها در معرض خطر، آسیب و مرگ و میرهای ناشی از حوادث قرار می‌گیرند و مشکلات ارتباطی کمتری را تجربه می‌کنند.
شهرهای تاب‌آور به منظور آماده‌سازی مردم در برابر تنش‌های شوکه‌کننده در زمان حال و آینده، برنامه‌های پیش‌بینی شده ای دارند و با ایجاد ساز وکارهای مقابله‌ای برای مقاومت در برابر اختلالات و محافظت از مردم و دارایی‌هایشان قابلیت را ایجاد می‌کنند.
این شهرها علاوه بر پیش‌بینی خطرات، عدم قطعیت حال و آینده را نیز در نظر می‌گیرد و برای تحقق این منظور به بازیابی ظرفیت سرمایه‌های انسانی، مالی و فیزیکی می‌پردازند.اصول برنامه‌ریزی شهرهای تاب آور فراگیر است و در مهیاسازی شرایط، همه مردم را از هر قشر و طیفی، در نظر می‌گیرند که این اقدام سبب می‌شود برابری، عدالت و تحقق حقوق بشر ترویج پیدا کند، همبستگی اجتماعی تقویت شود و مشارکت جامع و معنی دار در تمام مراحل انجام گیرد.
به طور کلی تاب‌آوری شهری زمانی انجام می‌گیرد که درک صحیحی از خطرات پیش روی شهر وجود داشته باشد و گرفتن تصمیمات و انجام انتخاب‌های مناسب برای آینده شهر در چهار بعد اجتماعی، اقتصادی، نهادی و کالبدی-محیطی بررسی شود.
تاب‌آوری در بعد اجتماعی، تفاوت ظرفیت‌های اجتماعی در بازیابی جامعه پس از وقوع بحران را مد نظر قرار می‌دهد که شاخص‌های مطرح شده در آن عبارتند از سرمایه اجتماعی، آگاهی، دانش، مهارت و نگرش.
بعد اقتصادی نیاز سیستم شهری به سیستمی پشتیبان را برای حفظ پایداری و تعادل جامعه پس از وقوع بحران و ظرفیت جبران خسارات وارده در نظر دارد و توانایی بازگشت به شرایط مناسب درآمدی را پیش‌بینی می‌کند.
بعد نهادی با در نظر گرفتن ویژگی‌های مرتبط با کم کردن میزان خطرات که از تجربیات حاصل از سوانح قبلی به دست آمده‌اند صورت می‌گیرد و بعد کالبدی-محیطی به ارزیابی واکنش جامعه و ظرفیت بازیابی آن بعد از بحران پرداخته و در این راه از امکانات زیربنایی و روبنایی استفاده می‌کند. این بعد به کمک ویژگی‌های محیط زیستی، قبل از وقوع بحران به طراحی کالبد و محیط زیست مناسب برای بعد از وقوع حادثه می‌پردازد.
در رابطه با ساماندهی و مدیریت شهرهای تاب آور باید گفت که به منظور تشخیص و درک حقوق اولیه مردم و استقبال از مشارکت شهروندان در برنامه‌های طرح‌ریزی شده، لازم است شهرهای تاب‌آور به صورت دولت‌شهری اداره شوند، به گونه‌ای که دولت‌ها روی زیرساخت‌های اساسی برای همه مردم از جمله فقرا سرمایه‌گذاری کنند و مردم نقشی مؤثر در اتخاذ تصمیمات دولتی داشته باشند.
از جمله شهرهای برجسته در این زمینه شهرهای برزیل و اوگاندا هستند که فعالیت‌هایی عملیاتی آن‌ها بر مبنای بودجه‌بندی، نظارت و ارزیابی مشارکتی انجام گرفته است. همچنین شهردار شهر جبیل در لبنان پس از پی بردن به ارزش مشورت عمومی در تاب‌آوری برای نخستین بار به انجام مشاوره‌های عمومی در زمینه‌ی تاب‌آوری شهری با مردم پرداخته و بدین صورت توانسته است جایگاه خود را در لیست ۱۰۰ شهر برتر بنیاد راکفلر تثبیت کند.
انتخاب برترین شهرهای تاب‌آور جهان منوط به داشتن شرایطی از پیش تعیین شده است. برای مثال شهرهایی با تلاش برای داشتن اقتصادی بدون کربن، جلوگیری از تغییرات فاجعه‌بار اقلیمی و آب و هوایی و همچنین شهرهای برخوردار از شوراهای عالی سیاست‌گذاری شهری بیشترین احتمال را در انتخاب شدن دارند.
برای مثال در زمینه ثبات تغییرات آب و هوایی می‌توان از برنامه‌های عملیاتی آب و هوایی توکیو نام برد که در آن تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر و افزایش فضاهای سبز با استفاده از طرح‌های مبتکرانه برای سازگاری آب و هوایی به حساب می‌آیند. همچنین این شهر تعهدی سیاسی در راستای کاهش میزان گازهای گلخانه‌ای و دی اکسید کربن حاصل از وسایل نقلیه دارد.
لندن نیز همچون توکیو با اتخاذ تعهدات سیاسی برای برنامه‌ریزی‌هایی شهری با عملکردی جسورانه برای کاهش قابل توجه ترافیک، افزایش درآمد حمل و نقل عمومی و ارائه تسهیلات برای خرید خودروهای دوستدار محیط زیست اقداماتی داشته است. همچنین با تأسیس سدهای آبی، اقدام به محفاظت از شهر در برابر سیلاب‌های ناشی از جریان‌های جزر و مدی کرده است.
نمونه کم نظیر دیگری که می‌توان برای شهرهای تاب‌آور به آن اشاره کرد، شهر بارسلونا است که با ساخت ساختمان‌های جدید و بازسازی شهر اقدام به استفاده از انرژی خورشیدی برای تهیه آب گرم کرده و بدین وسیله خود را در زمره شهرهای تاب‌آور جای داده است.
شهر کوچک کورتیبیا نیز با برنامه پیشگیری از وقوع سیل که از طریق احداث پارک در اطراف رودخانه‌های اطراف شهر آن را اجرا کرده است، از جمله این شهرها می‌باشد و اما شاید بتوان گفت که مهمترین شهر در این زمینه کپنهاگ با کامل‌ترین امتیاز در داشتن تعهدات سیاسی مبنی بر کاهش تراکم ترافیک، دسترسی و استفاده از حمل و نقل، افزایش ظرفیت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، طرح‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای، کاهش تغییرات اقلیمی و برنامه‌های سازگاری برای افزایش مساحت پارک‌ها نام برد.
لازم به ذکر است که یکی از مزایای برنامه‌ریزی برای تاب‌آوری شهرها، پیروی نکردن آن از الگوهای خاص توسعه شهری است، بنابراین با استفاده از خلاقیت فکری و در نظر نگرفتن شرایط منحصر بفرد شهرها، می‌توان بدون در نظر داشتن چارچوبی خاص به راه‌های گوناگون ایجاد تاب‌آوری اندیشید و آن‌ها را پیاده‌سازی کرد. هر چند ممکن است این مسأله وقت‌گیر و هزینه‌بر باشد اما راهی مطمئن و مناسب برای کاهش اثرات و بازیابی بهینه از سوانح گوناگون است و به بازگشت اوضاع به شرایط قبل از حادثه کمک می‌کند.
گزارش از مریم زمانی، خبرنگار ایمنا
نظر شما