به گزارش ایمنا، با اینکه پیشتر شواهدی از حضور این نوع از گونه انسان در ایران یافت شده بود، اما باستان‌شناسان هیچ نشان قطعی از حضور انسان نئاندرتال در ایران نیافته بودند، تا آن که سال گذشته تیمی از باستان‌شناسان به سرپرستی «سامان حیدری گوران» برای نخستین‌بار در پناهگاه صخره‌ای «پاوه یوان» کرمانشاه ششمین دندان شیری نئاندرتال‌ها را در ۴۰ کیلومتری کرمانشاه کشف کردند.
این دندان شیری متعلق به یک کودک ۶ ساله نئاندرتال است و در محوطه‌ای به دست آمد که در آن ردپای انسان هوشمند نیز دیده شده است. جایی که به گفته باستان‌شناسان اگر احتمال همزیستی و امتزاج انسان هوشمند و نئاندرتال در آن ثابت شود، دومین انقلاب باستان‌شناسی جهان اینبار در ایران رخ می‌دهد.
هنوز در هیچ نقطه‌ای از جهان تلاقی این دو گونه انسانی مشاهده نشده است و درصورت اثبات این احتمال، محوطه «پاوه یوان» کرمانشاه نخستین محوطه جهان است که انسان هوشمند و انسان نئاندرتال با یکدیگر همزیستی داشتند.
چرا انسان نئاندرتال کانون توجه دانشمندان و مردم جهان است؟
سال ۲۰۱۰ مطالعات ژنتیکی و بررسی DNA توسط باستان‌شناسان، اثبات کرد که بین ۲ تا ۴ درصد از ژن انسان نئاندرتال به جز در مردمان آفریقا در تمام انسان‌های امروزی وجود دارد. موضوعی که توجه جهان را به خود جلب کرد و نخستین انقلاب باستان‌شناسی در جهان را رقم زد.
تا پیش از این بررسی‌ها، دانشمندان و باستان‌شناسان تصور می‌کردند انسان نئاندرتال و انسان هوشمند دوگونه متفاوت از انسان بودند که هیچگونه وجه اشتراک با یکدیگر نداشتند. اما مطالعات عمیق ژنتیک این باور را چنان تغییر داد که تمام توجه باستان‌شناسان بر شیوه زیست انسان نئاندرتال و تلاقی آن با انسان هوشمند متمرکز شد.
باستان‌شناسان ایرانی اما از این قافله عقب نمانده‌اند. مرحوم دکتر مسعود آذرنوش، رئیس وقت پژوهشکده باستان‌شناسی دستور پیگیری و کاوش در کرمانشاه را که بیشترین شواهد از دست‌افزارها و ابزارهای سنگی در آن یافت شده بود، صادر کرد. همان زمان نیز هیأتی از باستان‌شناسان فعالیت خود را به سرپرستی «سامان حیدری گوران» در منطقه کرمانشاه آغاز کردند.
«سامان حیدری گوران» که فارغ‌التحصیل باستان‌شناسی از دانشگاه توبینگن آلمان است و اکنون در دانشگاه کمبریج مشغول به فعالیت است، پیشینه مطالعات باستان‌شناسان در منطقه کرمانشاه را اینگونه شرح می‌دهد: «پیشینه مطالعات پارینه‌سنگی در استان کرمانشاه سابقه طولانی دارد، اما کاری که ما به دستور مرحوم دکتر آذرنوش و به صورت سیستماتیک و روش‌مند شروع کردیم به سال‌های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ بازمی‌گردد. در نخستین بررسی‌ها که مربوط به همان دو سال می‌شد به ۲۶۰ غار و پناهگاه صخره‌ای در مساحتی حدود ۱۰۰ در ۱۵۰ کیلومتر دست یافتیم.»
او می‌گوید: «پس از آن ادامه مطالعات بیشتر بر تحلیل ابزارهای سنگی و دست‌افزارها متمرکز شد و توانستیم با تجزیه و تحلیل‌های آماری، هدف و نقاط مورد نظر را مشخص کنیم. برهمین اساس اقدام به گسترش تحقیقات زیست‌محیطی کردیم و مطالعات جی. آی. اس به ما نشان داد که منطقه‌ای ویژه در کرمانشاه می‌تواند به سوالات باستان‌شناسی پاسخ دهد. همین شد که منطقه «ناو دربند» که به زبان کردی منطقه‌ای محصور در میان کوهستان است را انتخاب کردیم.»
به گفته حیدری گوران، «پیشتر ردپای انسان نئاندرتال در اروپا و غرب آسیا مشاهده شده بود و انسان‌های نئاندرتال در اروپای مرکزی و غربی پراکنده بودند. تحقیقات باستان‌شناسی هم بر این باور است که انسان نئاندرتال از حدود ۴۳۰ هزار سال پیش به وجود آمده و آرام آرام به سمت شرق پراکنده شده است. ردپای انسان نئاندرتال نیز از شمال شرق ایران تا تاجیکستان، ترکمنستان و شمال چین ردیابی شد و با اینکه پیشتر شواهدی از حضور این نوع از گونه انسان در ایران یافت شده بود، اما باستان‌شناسان نشان قطعی از حضور انسان نئاندرتال در ایران نیافته بودند.»
کرمانشاه؛ نخستین احتمال برای پیوند دو گونه انسانی در جهان
باستان‌شناسان ایرانی با هدف دانستن امکان امتزاج و تلاقی دو گونه انسانی نئاندرتال و انسان هوشمند، کاوش‌های خود را در کرمانشاه آغاز کردند و هنوز نتوانسته‌اند پاسخی برای این سوال بیایند و این پرسش همچنان به قوت خود باقی است که این دو گونه انسانی کجا و چه زمانی یکدیگر را ملاقات کردند و آیا با یکدیگر همزیستی داشتند؟ یا آنکه بدون تلاقی با یکدیگر در یک منطقه زیست کرده‌اند؟
سرپرست هیأت باستان‌شناسی محوطه «پاوه یوان» در این رابطه می‌گوید: «علم ژنتیک به ما می‌گوید که این اتفاق ممکن است از ۶۰ هزار سال پیش تا زمانی که نئاندرتال‌ها منقرض شدند رخ داده باشد. به عبارتی می‌توان گفت، ۳۹ هزار سال پیش امکان اینکه این دوگونه همدیگر را دیده باشند و حتی امتزاج هم داشته باشند وجود دارد.»
حیدری گوران می‌گوید: «ما در محوطه پاوه یوان و در لایه‌ای که انسان نئاندرتال زندگی می‌کرد، نشانی از انسان هوشمند پیدا نکردیم. اما درحدود یک متر و ۲۰ سانتیمتر و در لایه بالاتر، نشانه‌های انسان هوشمند پدیدار شد. به طوری که به احتمال قریب به یقین می‌توانیم بگوییم، انسان‌های هوشمند و انسان نئاندرتال در این محوطه به صورت مشترک زندگی کردند. اما اینکه همدیگر را دیده‌اند یا خیر سوالی است که پاسخ آن را باید در فصل‌های بعد کاوش بدست آوریم.»
او در پاسخ به سوال صدای میراث مبنی بر اینکه آیا یافت دندان شیری و شواهد زیست دو انسان نئاندرتال و انسان هوشمند در یک نقطه می‌تواند نظریه امتزاج این دو گونه را برای نخستین بار در جهان اثبات کند؟ گفت: «با اینکه نخستین‌بار است که در یک محوطه در دنیا شاهد زیست این دو گونه انسانی هستیم و در آسیا و اروپا تاکنون چنین محوطه‌ای یافت نشده است که دو گونه انسان نئاندرتال و انسان هوشمند به صورت مشترک در آن زیسته باشند، می‌توان گفت که احتمال امتزاج انسان نئاندرتال و انسان هوشمند در منطقه کرمانشاه وجود دارد.»
سامان حیدری گوران ادامه داد: «از پژوهشکده باستان شناسی و اداره میراث فرهنگی کرمانشاه و دیگر موسسات درخواست کرده‌ام در این زمینه به ما کمک کنند تا به این پرسش پاسخ دهیم.»
او تأکید کرد: «براساس یافته جدید که یک دندان شیری است، نمی‌توان نظریه امتزاج را اثبات کرد چون دندان کشف شده، کاملا خالص و متعلق به یک انسان نئاندرتال است و پیش از زمانی زندگی کرده است که انسان هوشمند وارد منطقه شد.»
گوران گفت: «اگرچه در لایه‌های بالاتر شواهدی از انسان هوشمند وجود دارد. اما امتزاج انسان نئاندرتال و انسان هوشمند در این زمان صورت نگرفته و احتمال می‌رود مربوط به زمان‌های بعد باشد.»
خطرجاده کشی در کمین تاریخ بشر
با کشف شواهدی از انسان نئاندرتال و انسان هوشمند برای نخستین‌بار در کرمانشاه، حالا چشم جهان به ایران خیره مانده است و تداوم کاوش‌ها و اثبات نظریه امتزاج انسان هوشمند و نئاندرتال می‌تواند منجر به دومین انقلاب باستان‌شناسی در جهان شود. چون نقش زیادی در تعیین تاریخ بشر دارد. اما با این حال جاده کرمانشاه به کردستان قرار است درست از درون محوطه ارزشمندی که برای نخستین بار شواهد زیست انسان نئاندرتال و انسان هوشمند در یک نقطه متمرکز را دارد عبور کند.
سامان حیدری گوران می‌گوید: «مطالعات جی. آی. اس نشان می‌دهد که محوطه ناودرون که در ۴۰ کیلومتری کرمانشاه است، جایی که دندان شیری از پناهگاه صخره‌ای آن بیرون آمد، در معرض تخریب کامل است.»
او تأکید کرده است: «عبور کانال فیبر نوری در سال ۸۹ از وسط محوطه از یک سو سبب تخریب این محوطه ارزشمند تاریخی شد و حالا پروژه ساخت اتوبان کرمانشاه به کردستان درست در امتداد این پناهگاه صخره‌ای سبب شده است محوطه به طور کامل تخریب شود.»
به گفته این باستان‌شناس، اقدام به موقع پژوهشکده باستان‌شناسی و اداره میراث فرهنگی استان کرمانشاه سبب شد که جاده جدید ۵ متر عقب‌نشینی داشته باشد اما این مقدار کافی نیست و اگر تلاشی برای حفظ این محوطه و بیرون راندن جاده جدید نشود، جاده کرمانشاه-کردستان درست از درون یک محوطه تاریخی ارزشمند عبور می‌کند.
نظر شما