به گزارش خبرنگار ایمنا، استفاده از آثار نمایشنامه نویسان خارجی در تئاتر بسیار رایج است و حتی تعدای از کارگردانان ایرانی ترجیح می‌دهند عمده نمایش‌های خود را براساس آثار خارجی اجرا کنند. در سال‌های اولیه پس از انقلاب به سبب شرایط موجود، تاکید جدی بر استفاده از نمایشنامه‌های ایرانی بود اما در سال‌های اخیر، این موضوع تا حد زیادی دستخوش تغییر شده است.
رادمهر کشانی، کارگردان و بازیگر تئاتر، در گفت و گو با خبرنگار ایمنا، اجرای نمایشنامه‌های خارجی را امری مثبت ارزیابی و اظهار کرد: استفاده از نمایشنامه‌های خارجی به روند نویسندگی در کشور کمک می‌کند. در حال حاضر، کارگردانان به این دلیل تمایل به استفاده از نمایشنامه‌های خارجی دارند که نمایشنامه‌های ایرانی عمدتا دارای پتانسیل اجرایی نیست.
ضعف نمایشنامه نویسی ایران، ثمره ایجاد محدودیت‌ها
وی بخشی از مشکلات موجود در نمایشنامه‌نویسی ایران را ناشی از نبود امکان اجرای نمایشنامه‌های خارجی در جشنواره‌های سال‌های پس از انقلاب دانست و گفت: در سال های گذشته همه به سمت استفاده از نمایشنامه‌های ایرانی دست‌نویس می رفتند و همچنین الگوبرداری و امکان رقابت با آثار خارجی وجود نداشت. نتیجه این امر، کمبود نمایشنامه سطح بالا در سال‌های اخیر شده است، البته به جز آثاری از نمایشنامه‌نویسان قدیمی که از سال‌های قبل وجود داشتند و تحت تاثیر نمایشنامه نویسان خارجی بودند.
این کارگردان اصفهانی، تئاتر را یک هنر غربی دانست و افزود: این هنر در ایران وام گرفته از غرب است و در نتیجه هیچ‌وقت نمی‌توان تاثیر نمایش‌های خارجی را حذف کرد. بلکه باید هر گروهی به تناوب و توامان، نمایشنامه‌های خارجی و ایرانی را اجرا کند. نمایشنامه‌های ایرانی باید رنگ زمانه داشته باشند و از چارچوب‌های خاص نمایشنامه نویسی دور نبوده و دارای شاکله اصلی تئاتر باشند، به عنوان مثال نمایشنامه‌های استاد اکبر رادی در زمره نمایشنامه‌های خوب ایرانی قرار می‌گیرد.
وی درباره چگونگی گرایش مخاطبان به نمایشنامه‌های ایرانی و یا خارجی اظهار کرد: مخاطب براساس درونمایه و محتوای آثار انتخاب می‌کند که به تماشای کدام اثر بنشیند و از آنجایی که نمایشنامه‌های ایرانی پتانسیل کمتری نسبت به نمایشنامه خارجی‌ها دارند، مخاطب معمولا با آثار خارجی ارتباط بیشتری برقرار می‌کند. البته لازم است که کارگردان، نمایشنامه‌های خارجی را تا حدی که تعادل به هم نخورد، متناسب با فرهنگ داخلی تغییر دهد و تحلیل کارگردان براساس جامعه ایران باشد.
درونمایه اثر، مهمتر از زبان نمایشنامه است
احسان جانمی، یکی دیگر از کارگردانان تئاتر، در گفت و گو با خبرنگار ایمنا اظهارکرد: اهمیتی ندارد که نمایشنامه ایرانی است یا خارجی، بلکه مهم ساختار، محتوا و فرم نمایشنامه است. اگر اثری کیفیت مناسبی در این ویژگی‌ها داشته باشد و همچنین بتواند با مخاطب ارتباط بگیرد، دیگر تفاوتی ندارد که داخلی یا خارجی باشد.
وی گرایش کارگردانان را در حال حاضر بیشتر به سمت نمایشنامه‌های ایرانی ارزیابی کرد و افزود: برای مخاطب نیز تفاوت چندانی میان ایرانی بودن یا خارجی بودن نمایشنامه وجود ندارد و بیننده معمولا به کیفیت کار توجه می‌کند.
کارگردان نمایش "افرا" معتقد است: اکثر آثار خارجی با محیط و شرایط اجتماعی ایران همخوانی ندارند و در نتیجه مخاطب به اجراهایی که براساس نمایشنامه‌های ایرانی روی صحنه می‌روند اقبال بیشتری نشان می‌دهد.
رهام بحیرایی، از دیگر کارگردانان اصفهانی تئاتر، ضمن تاکید بر اینکه ایرانی یا خارجی بودن نمایشنامه برای وی تفاوت چندانی ندارد، به خبرنگار ایمنا گفت: شخصا به دنبال یافتن اثری هستم که بتوانم به وسیله آن، خط فکری مدنظرم را پیاده کرده و با مخاطب ارتباط بگیرم و ذهن او را به سمت و سویی ببرم که در نظر دارم.
وی افزود: هنگام اجرای نمایشنامه‌های داخلی و خارجی، بازخوردهای مثبتی از سوی تماشاگران دریافت کرده‌ایم و به نظر نمی‌رسد که در این زمینه برای مخاطب تفاوت چندانی وجود داشته باشد. البته کار ضعیف هم داشتیم که طبعا بازخوردهای منفی گرفته‌ایم.
کارگردان نمایش "سه شب با مادوکس" با اشاره به تلاش برای انتخاب نمایشنامه‌هایی که به فرهنگ مخاطب ایرانی نزدیک هستند و غیرقابل درک یا خیلی پیچیده نیستند، اظهار کرد: به عنوان مثال همین نمایش "سه شب با مادوکس" داستان بسیار جذابی دارد و به فضای جامعه ایران هم نزدیک است.
بحیرایی با بیان اینکه تماشاگر ایرانی بیشتر از هر چیزی به دنبال قصه است و اگر قصه نمایش بتواند او را درگیر کند، جذب آن شده و پیگیر می‌شود، گفت: در حال حاضر در ایران، نمایشنامه‌نویس قدرتمندی مانند ماتئی ویسنی‌یک، نویسنده سه شب با مادوکس، نداریم و البته اگر هم افرادی هستند که آثار با کیفیتی دارند، باید در اجرا به ثمر برسند.
این کارگردان تئاتر با تاکید بر اینکه در نمایش‌ها از نمایشنامه‌های ایرانی هم بسیار بهره برده می‌شود، افزود: به هر حال نمایشنامه‌های خارجی مستحکم تر هستند و زیربنای قوی‌تری دارند. پی‌ریزی یک اثر اهمیت زیادی دارد و اگر پایه خیلی قوی وجود نداشته باشد، هر چقدر هم تلاش شود به نتیجه نمی‌رسد.
برای آثار نمایشنامه‌نویسان بزرگ ایرانی نمی توان مجوز گرفت
رهام بحیرایی با نام بردن از بهرام بیضایی، غلامحسین ساعدی و اکبر رادی به عنوان ارکان اصلی نمایشنامه نویسی ایران گفت: برای بسیاری از آثار این اشخاص نمی‌توان مجوز اجرا گرفت. در چنین شرایطی که به ناچار باید از نوشته‌های این نمایشنامه‌نویسان ایرانی فاصله گرفت، پس باید آثار چه کسی را روی صحنه برد؟
وی افزود: مسئله‌ای که باید در نظر داشت این است که به عنوان مثال اگر بخواهید نمایشنامه‌های بهرام بیضایی را اجرا کنید، به اکثر آنها مجوز داده نمی‌شود و توجیه می‌آورند که برای عامه مردم قابل درک نیست. همین موضوع به شکل جدی‌تری برای آثار غلامحسین ساعدی صادق است.
بحیرایی ، با رد اینکه بهتر بودن نمایشنامه‌های خارجی ناشی از ریشه داشتن تئاتر در فرهنگ غرب است، گفت: زمانی که مجوز صادر نمی‌شود، به جای اینکه کارهای درجه دو و سه ایرانی را انتخاب کنیم، به سراغ آثار خارجی می‌رویم، چرا که همان پارامترهایی که در نمایشنامه‌های ایرانی ممنوعیت دارند بعضا در نمایشنامه‌های خارجی، به این دلیل که این مسائل در آن فرهنگ‌ها روتین است، ممنوعیت ندارند.
وی با بیان اینکه بسیاری از نمایشنامه‌هایی که روی صحنه می‌روند حاوی هجو و شوخی‌های زننده و سخیف متعدد هستند، افزود: در شرایطی که این آثار مجوز می‌گیرند، کارهایی که برای مثال می‌خواهند در فضای تئاتر فرم جدیدی اجرا کنند مجوز نمی‌گیرند یا با مشکل مواجه می‌شوند.
به گزارش ایمنا، به نظر می‌رسد که عمده مشکلات نمایشنامه‌نویسی ایران ناشی از عدم پرورش نمایشنامه‌نویسان قابل، در سال‌های پس از انقلاب است. البته این بدین معنا نیست که به طور کلی نمایشنامه‌های ایرانی ضعیف هستند، بلکه نشانگر این امر است که تعداد بسیار کمی اثر با پتانسیل اجرایی بالا نوشته می‌شود و به همین سبب نمی‌توان کارگردانان تئاتر را مسئول این امر دانست، چرا که کارگردان آزاد است بهترین متن را برای به اجرا در آوردن انتخاب کند و شاید بهتر باشد مسئولان فرهنگی نگاه گسترده تری به حوزه تئاتر داشته باشند تا شاهد رشد و شکوفایی نمایشنامه های ایرانی باشیم.
گزارش از علی فتحی، خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما