به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان شهرضا، فرهنگ مردمان سرزمین پارس به گونه‌ای شگرف با اسلام و مذهب تشیع پیوند خورده است. ایرانیان پس از فروپاشی حکومت ساسانیان، به مدت قریب دو قرن به زیر سلطه اعراب درآمدند و در آن دوران انواع تحقیرها و توهین‌ها را از جانب دو حکومت اموی و عباسی حمل کردند، اما فراست والای ایرانی سبب شد که آنان با زیرکی تمام راه را از بیراه شناخته و حساب اولاد رسول الله(ص) را از دیگر اعراب جدا کند.
ایرانیان در شمار نخستین و خاص‌ترین ارادتمندان خاندان پیامبر(ص) هستند، زیرا نه تنها هرگز از سوی آنان تحقیر نشدند، بلکه بارها از سوی حضرت علی(ع) و امام حسین(ع) و امام صادق(ع) و سایر ائمه(ع)، مورد توجه و حمایت قرار گرفتند.
همین دلبستگی باعث شد تا فرهنگ آیینی ایرانیان با مناسبت‌های مذهبی همچون عاشورا، غدیر و مبعث پیوندی ناگسستنی برقرار کند.
همزمان با ظهور نخستین حکومت‌های مستقل ایرانی تبار، عزاداری برای امام حسین(ع) نیز آغاز شد. «علویان طبرستان» نخستین گروهی بودند که این آیین را رواج دادند و از همان زمان تاکنون، عزاداری برای شهدای نینوا در ده‌ها قالب و شکل دامه یافته است.
یکی از گونه‌های عزاداری تعزیه و یکی از مجالس تعزیه، کتل نام دارد. «کتل» واژه‌ای ترکی مغولی است که به اسب زین کرده پیشکشی به امرا و سلاطین گفته می‌شود، البته این واژه معانی مختلف دیگری نیز دارد که بعضی از آن‌ها قریب به معنای ظاهری و بعضی دور از آن است.
یکی از مراسم‌های عزاداری محرم در شهرضا و بعضی از روستاهای اطراف آن «کتل» یا «نمایش کاروان اسرای کربلا» است. در وقع کتل در اینجا به معنی نوعی دسته و تعزیه متحرک و سیار است که شخصیت‌ها و وقایع کربلا را شبیه سازی می‌کند.
در شهرضا کتل با نام هیئت کاروان حسینی نیز شناخته می‌شود که در روزهای عاشورا و سوم شهدای کربلا به اجرای مراسم می‌پردازد.
به گفته مسیح الله جمالی، نویسنده کتاب «تاریخ شهرضا»، این کاروان در روز عاشورا عبارت است از علم کاروان حسینی، پیشاهنگ که قاطری است مفروش همراه با دو بیرق آذین بندی شده، اسب ذوالجناح شامل دو چکمه که بر روی اسب سبز پوش آویزان شده است، جسد غرق خون حضرت علی اکبر(ع) بر روی اسب، جسد حضرت قاسم(ع)، جسد حضرت عباس(ع)، یک نفر فرنگی که انگشت بر لب و سوار بر اسب در حرکت است.
در روز سوم و بعد از واقعه عاشورا، نقش‌ها متفاوت است: یک نفر که دارای هیکلی نسبتا قوی است و در جلو حرکت می‌کند به عنوان «ابن سعد» و فرمانده کل قشون، یک نفر به عنوان «شمر بن ذی الجوشن» با ردا و کلاه خودی سرخ رنگ بر سر، اسبی با شمشیری آویزان بدون صاحب به عنوان یدک، چهار نفر سوار بر اسب که شامل حضرت علی اکبر(ع)، حضرت عباس(ع)، حضرت قاسم(ع) و حضرت علی اصغر(ع) همراه با ذکر مصائب اهل بیت(ع)، تعداد ۱۷ سر به عنوان سرهای شهدای کربلا که در پیشاهنگ آنان سر حضرت امام حسین(ع) است، گهواره حضرت علی اصغر(ع) و حجله بدون سرنشین حضرت قاسم(ع)، شخصی به عنوان فرنگی سوار بر اسب با چتری بر دست و یک نفر در لباس شیر.
امروزه کاروان اسرای کربلا در شهرضا تقریبا با همان سبک و سیاق قدیم و با تغییراتی اندک به راه می‌افتد؛ در بسیاری از موارد نیز گروه‌های تعزیه‌خوان در همان میدانگاهی که مراسم تعزیه برپا می‌کنند، نمایشی نمادین از آتش زدن خیمه‌ها و اسارت خاندان امام حسین(ع) را در شب و روز بعد از عاشورا، به تصویر می‌کشند.
ممکن است مراسم آتش زدن خیمه‌ها و شام غریبان و نمایش کاروان اسرا در یک محل و به صورت همزمان برگزار شود. در این صورت، شمار فراوانی از بینندگان در اطراف میدانی که با چادر یا میله‌های آهنی محصور شده جمع می‌شوند و به نظاره می‌نشینند.
بازیگران نمایش تعزیه به دو گروه «مخالف خوان» و «موافق خوان» تقسیم می‌شوند، مهمترین صحنه‌گردان کتل، اصلی‌ترین شخصیت مخالف‌خوان یعنی «شمر بن ذی الجوشن» است که با ردا و کلاه‌خودی سرخ در انظار ظاهر می‌شود.
کتل، واپسین صحنه از تراژدی تعزیه است که پس از «مجلس شام» و یا «بارگاه یزید» برگزار می‌شود؛ در روستاهای زیارتی همچون «امامزاده سیدعلی اکبر» و «زیارتگاه» معمولا این پرده نمایش نیز به صورت ثابت و همچون سایر پرده‌های نمایش، در صحن امامزاده برگزار می‌شود.
کاروان کتل در بخش منظریه و بعضی دیگر از روستاهای بخش مرکزی شهرضا نیز به راه می‌افتد. گروه شبیه خوانی منظریه یکی از بزرگترین گروه‌های تعزیه‌خوانی است که توانایی تجهیز بیش از ۶۰۰ نفر از شبیه‌خوانان را دارد.
گزارش از:عباس صادقی خبرنگار سرویس شهرستان ایمنا
نظر شما