مدیران ما با منشور حکومت اسلامی امیرالمومنین بیگانه هستند/ ۴۰ سال است دائم آدم عوض می کنیم

به گزارش خبرنگار ایمنا،‌  دو نفر از آنان آیت الله زاده هایی وابسته به خانواده هایی نام آور هستند. یکی علی لاریجانی فرزند میرزا هاشم آملی از علمای شهیر حوزه علمیه قم و دیگری برادر زنش علی مطهری که فرزند علامه شهید مرتضی مطهری یکی از معماران انقلاب اسلامی است.

اما مسعود پزشکیان ۶۴ ساله، نایب رییس اول مجلس به خانواده ای روحانی وابسته نیست؛ پدر او که به عنوان کارمند اداره شیر خورشید مهاباد از ارومیه به این شهر مامور شده بود، در همان جا صاحب فرزندی می شود که نامش را مسعود می گذارد. مسعود تمام کودکی و نوجوانی را در مهاباد پشت سر می گذارد و برای ادامه تحصیل در هنرستان به ارومیه می رود و کشاورزی می خواند و بلافاصله بعد از آن عازم سربازی می شود. در دوران سربازی به عنوان نیروی سپاه ترویج به سیستان و بلوچستان می رود. او بعد از سربازی در دانشگاه علوم پزشکی تبریز، رشته پزشکی می خواند. در همان جا مجادله های دوران دانشجویی با چپ ها، وی را به سمت مطالعه قرآن و نهج البلاغه سوق داده و او آموزه های خود را هر سال بیشتر از قبل افزایش می دهد؛ به طوریکه طی دهه های اخیر، از جایگاه یکی از مدیران ارشد نظام به بازتفسیر نهج البلاغه و آموزه های علوی پرداخته و سعی در ترویج و تبلیغ آن دارد.

او در همه سالهای بعد از پیروزی انقلاب از نهج البلاغه برای حکمرانی صحیح اسلامی و علوی بهره برده است. دستورالعملی که به اعتقاد خودش در جمهوری اسلامی و ساختار فعلی کشور یافت نمی شود، او حتی پا را فراتر گذاشته و می گوید که چنین دستورالعملی در قانون اساسی جمهوری اسلامی هم گنجانده نشده است.

پزشکیان که جراحی قلب را به عنوان تخصص خود برگزیده است در گفت‌وگو با ایمنا برای حکمرانی شایسته، نسخه ای مبتنی بر نهج البلاغه می پیچد؛ نسخه ای که معتقد است در صورت اجرای صحیح آن شفابخش اوضاع فعلی ایران است.

مدل حکومتی امیر المومنین ایالتی _ ولایتی بود

نایب رییس مجلس شورای اسلامی معتقد است: چنانچه حاکمان، مسئولان و مدیران جمهوری اسلامی به نامه امیرالمومنین به مالک اشتر تاسی و ابزار و روش هایش را به خوبی اجرا کنند، مملکت درست می شود. به اعتقاد پزشکیان توصیه های حضرت علی (ع) به مالک اشتر که تحت عنوان«منشور حکومت اسلامی» شناخته می شود، مانند نسخه ای شفابخش است که در صورت اجرای صحیح آن، حکمرانی شایسته را به نمایش می گذارد.

او بر این باور است که آنچه در «منشور حکومت اسلامی» آمده، از نظر علمی با پیشرفته ترین روش های مدیریتی دنیا شانه به شانه می زند و در عین حال مدل حکومتی ارائه شده در نامه امیرالمومنین به مالک را این چنین ارزیابی می کند: بر اساس این نامه نوعی از حکومت ایالتی _ ولایتی به رسمیت شناخته می شود؛ به این معنا که حضرت علی (ع) وقتی مالک را به عنوان استاندار منصوب می کند به او اختیار تعیین صاحب منصبان ارشد از قاضی القضات تا فرمانده لشگر و همچنین اختیار تام در اقداماتی چون جمع آوری مالیات را می دهد. در حقیقت امیرالمومنین برای این مناصب صرفا شاخص هایی را تعیین می کنند و از مالک اشتر می خواهند که افراد منصوب از این شاخص ها برخوردار باشند.

وی تأکید می کند: حضرت علی(ع) به جز تعیین این شاخص ها، هیچ دخالت دیگری در امور حکومتی ایالت ها به عمل نمی آورند. به همین دلیل نحوه ارتباط با مردم و دیگر طبقات جامعه با خود مالک است و او بر اساس همان سرفصل ها و دستورالعمل های از پیش تعیین شده حکمرانی می کند و طبیعتا حکومت مرکزی هم به حسن اجرای امور نظارت دارد و به برخی امور خاص مانند رسیدگی به وضعیت طبقات ضعیف جامعه توجه ویژه ای می کند.

وقتی مسئولی همه کاره و هیچ کاره است، چگونه می تواند کارآمد باشد؟

به اعتقاد این جراح قلب، فرمول امیرالمومنین «معرکه» است؛ چراکه در آن«جایگاه اجتماعی هر طبقه و مدیر از قضات و فرماندهان لشگر تا تجار و صنعتگران به روشنی تعیین شده و میزان عملکرد و دخالت آنها در امور مشخص شده است.  در عین حال نحوه مداخله حکومت مرکزی در امور ایالت و برخورد با کسانی که در این چارچوب عمل نمی کنند نیز تعیین شده است.»

با وجود همه اینها، نایب رییس مجلس شورای اسلامی از ناکارآمدی ها سخن گفته و در بیان دلیل آن تاکید می کند: خیلی از مدیران ما با آن منشور بیگانه هستند، حتی بزرگان ما هم آن را کنار گذاشته اند؛ فقط ترجمه و تفسیر کردند، اما در عمل هیچگونه تبعیتی از آن ساختار و روش اداره مملکت به عمل نیاوردند، حتی در قانونی اساسی ما هم توجهی به آن نشده است.

پزشکیان سپس با طرح این موضوع که «شما یک مدیر و مسئول دارید که اختیارات کامل و جامع به آن ندادید و بعد هم می خواهید او را بازخواست کنید.» خاطرنشان  می کند: در سیستمی که ما داریم، اختیارات تکه تکه است؛ من الان نایب رییس مجلس شورای اسلامی هستم، چقدر اختیار دارم؟ مشخص نیست! وقتی مشخص نیست چگونه می خواهید از من بازخواست کنید؟ وقتی که من همه کاره و هیچ کاره ام، چگونه می توانم مدیری کارآمد باشم؟

ساختار حکومتی ایران نه اسلامی است نه غربی!

این پژوهشگر نهج البلاغه با تاکید بر اینکه « در ساختار نظام ما همه گلایه می کنند و کسی جوابگو نیست» تصریح  می کند: من می گویم که ساختار ما با ساختار اسلامی کاملا بیگانه است. با ساختار علمی حاکم در جهان غرب هم فاصله بسیار داریم. اینکه ساختار حاکم در کشورمان بر اساس چه مدلی است، معلوم نیست. Evidence  یا Reference رفتار ما کجاست؟ معلوم نیست.

 مسعود پزشکیان با تاکید بر اینکه علم در دنیا زیرگروههای بسیار زیادی دارد، می گوید: من ۴۰ سال در دانشگاه درس خواندم و تدریس کردم. در تمام مدت تحصیلم هم جزو نفرات برتر یا حداقل ۱۰ نفر اول بودم، الان هم جراح قلب هستم، اما در حوزه داخلی قلب نسخه نمی نویسم؛ چرا که خود قلب ۲۰ تا ۳۰ فوق تخصص دارد. مدیریت اجتماعی هم عین همین قضیه است. شهید مطهری در کتاب ۱۰ گفتار یا همان ۲۰ گفتار قبل از انقلاب نوشتند که اگر حوزه می خواهد در آینده جوابگو باشد باید تخصصی تر بشود. گذشت آن زمان که یک نفر در اقتصاد، کشاورزی، پول، اجتماع، صنعت، مدیریت و ... صاحب نظر باشد. اصلا چنین چیزی غیر ممکن است. اگر چنین تصوری کنیم که امام همه اینها را می دانسته، پس علم را نمی دانیم، غیرممکن است. حضرت امام به دنبال پیاده کردن اسلام بود. همه باید به حضرت امام برای رسیدن به اهداف عالیه کمک می کردند، یعنی گروهی که با امام پیمان بسته بودند باید ساختارها، زیرمجموعه ها و طبقات را رشد و توسعه می دادند، اما وقتی آدمهایی که از طبقات مختلف آمدند رشد و بینش کامل را نداشتند، نتیجه اش این شد که می بینیم.

شاخص های کلان اسلامی باید بازخوانی شود

در ادامه این گفت‌وگو از پزشکیان پرسیدیم؛ «با توجه به شرایط موجود، برای مدیریت بهینه کشور کدام دستورالعمل های امیرالمومنین را می توان سرلوحه عملکرد و وظایف خود قرار داد؟» نایب رییس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال توجه را به «شاخص های کلان اسلامی مورد تاکید قانون اساسی» مانند «عدالت، اشتغال ، قومیت، مسئولیت، اختیار» و مواردی از این دست جلب کرده و تصریح می کند: بایستی با کمک مجتهدین و دیگر کارشناسان مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و مدیریتی این شاخص ها را در چارچوب هایی که حضرت امام علی(ع) به مالک اشتر بیان کردند، بازخوانی کنیم؛ قوانین مناسب تدوین کرده و خلاصه نقشه راه درستی مبتنی بر این اهداف و چارچوب ها به دست بیاوریم.

نه از ورزای کار و اقتصاد، بلکه از واقعیات دفاع کردم

دفاعیات نماینده مردم تبریز از دو وزیر استیضاح شده، این سوال را در ذهن متبادر می کند که بپرسیم آیا حمایت دکتر پزشکیان از ربیعی و کرباسیان هم به آموزه های وی از نهج البلاغه مربوط می شد؟ وی این پرسش را اینگونه پاسخ می دهد: من از این دو وزیر دفاع نکردم، دفاعیات من از واقعیاتی است که در جامعه با آن درگیریم. این واقعیت که به جای اینکه مشکلی را حل کنیم، سراغ آدمها می رویم و آدم ها را عوض می کنیم. از نظر علمی و اعتقادی مشکل آدم‌ها نیستند، مشکل را باید پیدا و برای رفع آن راه حل یافت. ۴۰ سال است که در جمهوری اسلامی آدم ها را عوض کردیم، کدام مشکل حل شده است؟ تقریبا بیشتر مشکلات همانطور باقی مانده اند و روش ها و مشی ها همانطور باقیمانده اند.

وی تصریح می کند: نماینده ها می گفتند اگر وزیر کار را برداریم، مشکل حل می شود. شما فکر می کنید الان مشکل حل می شود؟ یا الان وزیر اقتصاد را برداشتند، مشکل ارز و دلار حل شد؟ من الان با قاطعیت می گویم که نه تنها درست نخواهد شد که بدتر هم خواهد شد. در صورتی که مشکل را پیدا و به آن حمله کردیم، مانع را از سر راه برداشته ایم. اینها را گفتم تا در تاریخ بماند. ۴۰ سال است که هی آدم عوض می کنیم.

گفت و گو از: علیرضا شاکر-خبرنگار پارلمانی ایمنا