منظر شهری چه ارتباطی با احساس امنیت اجتماعی دارد؟

فضاهای عمومی شهری، علاوه بر آنکه بیشترین ارتباط را با شهروندان و محیط زندگیشان دارند، نقش بسزایی در ایجاد هویت بخشی و برقراری احساس آرامش در شهرها ایفا می کنند. منظر شهری به عنوان یکی از عناصر شکل دهنده و بخشی از ادراک کالبدی فضاهای عمومی شهری، بر مطلوبیت یا عدم مطلوبیت این فضاها تاثیرگذار است.

به گزارش ایمنا، امنیت به عنوان یکی از نیازهای اساسی شهروندان در ساختارهای شهری به شمار رفته و از اهمیت ویژه ای به واسطه در برگیری احساس آرامش و آسایش محیطی برای شهروندان برخوردار است. از این رو، در مطالعات و پژوهش های شهری همواره امنیت به عنوان یکی از شاخص های مهم کیفیت زندگی مورد توجه برنامه ریزان و شهرسازان قرار گرفته و در این خصوص نظریه های متنوعی نیز ارائه شده است.

فضاهای عمومی شهری در صورت دارا بودن احساس امنیت علاوه بر آنکه آرامش را برای شهروندان به ارمغان می آورند، سطح تعاملات و فعالیت های اجتماعی ساکنان شهر را نیز افزایش و در نهایت احساس مطلوبیت و رضایت محیطی را در شهروندان تقویت می کنند.

یکی از نیازهای اساسی انسان در زندگی شهری، امنیت است که با عنایت به گسترش و توسعه روزافزون شهرها و همچنین افزایش تراکم جمعیتی در این محدوده ها از اهمیت مضاعفی برخوردار است. تا کنون تحقیقات فراوانی بر این موضوع شکل گرفته و بررسی ها نشان می دهد که هر چقدر تصویر به نمایش در آمده از شهر، مغشوش، نفرت انگیز و یا حتی یکنواخت باشد. به طور مستقیم، علاوه بر آنکه شهروندان و احساساتشان را تحت تأثیر قرار می دهد، بستر بروز ناهنجاری های اجتماعی و ایجاد ناامنی در محیط های شهری را نیز بیش از گذشته فراهم خواهد کرد.

شاخصه‌های مؤثر منظر شهری در افزایش احساس امنیت

حس مکان

منظور از حس یا روح مکان، کیفیت منحصر به فرد و ویژه ای است که یک مکان نسبت به سایر مکان ها دارد. این حس ناملموس است، اما ویژگی با ارزشی محسوب می شود که احساس تعلق و خودمانی بودن را در محیط به وجود می آورد. حس مکان امری از پیش تعیین شده نیست، بلکه از تعامل انسان با مکان زندگی روزمره ایجاد می شود. به گونه ای که فرد مجموعه ای از تصورات قبلی خود را به محیط می دهد و پاسخ آنها را از محیط دریافت می کند. این پاسخ ها همان حس مکان را تعیین می کند.

هویت مکان

هویت مکان در اثر تجربه مستقیم محیط فیزیکی شکل می گیرد و ایجاد می شود. این مفهوم همچنین بیانگر بازتابی از وجوه اجتماعی و فرهنگی مکان است و به ویژگی های قابل تشخیص مکان بیرونی اشاره می کند، که به واسطه ارتباطشان با یک مکان برانگیخته می شود.

خاطره انگیزی

احساس فضا و درک محیط با خاطرات عجین شده است. بخشی از معانی مکان را می توان در تجربه ها و حالات روحی انسان جست و جو کرد. چراکه کالبد شهر نمادی انتزاعی یا نمایشی نیست، بلکه همواره با حضور در زندگی روزمره با ذهن ساکنان پیوند می خورد و موجودی واقعی می شود که قابل درک است.

 تصویر روشن از محیط

اگر ساکنان و گروه های ذی نفوذ در فضای یک شهر امکان شناسایی خود را در آن فضا از دست بدهند، حس امنیت روانی آن شهر به دلیل احساس جرم خیزی به حس ناامنی روانی تبدیل می شود. از این رو، ادراک انسان از فضای شهری نقش بسزایی در احساس امنیت و افزایش رضایت و آرامش از محیط دارد.

داشتن تصویری روشن از شهر جهت‌یابی در شهر، ایجاد حس آشنایی و امنیت در محیط، افزایش عمق و شدت تجارب انسانی و ایجاد زمینه خاطرات مشترک و پیوستگی بافت اجتماعی را به دنبال دارد.

نتیجه گیری

با توجه به مطالب گفته شده باید متذکر شد که امنیت دارای ابعاد عینی و ذهنی است. ابعاد عینی بر اساس آمار وقوع جرم و جنایت قابل توصیف است اما ابعاد ذهنی که از آن با تعبیر «احساس امنیت» یاد می شود، تأثیر پذیری زیادی از عوامل روانشناختی دارد. همچنین «منظر شهری» اولین نقطه تماس انسان با محیط است که حواس آدمی را برمی انگیزد تا اطلاعات لازم را از محیط را دریافت کند.

مطالعات نشان می دهد که هر چه منظر شهری در نگاه شهروندان، علاوه بر بعد زیبایی شناسی آن، اطلاعات بیشتر و مناسب تر و متناسب با نیاز آدمی را در محیط ارائه دهد، بر احساس امنیت در محیط می افزاید.

در مجموع، نتایج حاصل از تحلیل فضای عمومی شهری نشان دهنده لزوم توجه به ملاحظات اجتماعی امنیت در شهرهاست. توجه به متغیرهایی چون زیبایی، جذابیت، پاکی، نفوذپذیری بصری، احساس آرامش، تنوع، ایمنی و سرزندگی به عنوان زیرمتغیرهای مؤلفه ادراکی کالبدی و عمومی هستند که بدون در نظر گرفتن ملاحظات اجتماعی و احساس امنیت در محلات شهری، فاقد ارزش واقعی بوده و تنها از منظر فضایی و کالبدی قابل درک خواهند بود.

در مجموع، احساس امنیت، با ایجاد احساس مطلوبیت و آسایش تأمین می شود که با توجه به توسعه نامتوازن محلات شهری، بررسی نقش مؤلفه های منظر شهری در ارتقای احساس امنیت نشان می دهد که در فضاهای عمومی، افزایش ناهنجاری های محیطی، وجود اصوات مزاحم، وجود انواع آلودگی ها و مناظر نامطلوب به حس آشفتگی و ناامنی در برخی محلات شهر دامن زده است.

بنابراین ضرورت دارد به منظور دستیابی به احساس امنیت، به منظر شهری به عنوان اولین سطح تماس شهروندان با محیط که از دریچه نگاه بصری صورت می گیرد، توجه ویژه ای داشت. مطالعات صورت گرفته بیانگر آن است که منظر شهری با در برگیری ادراک معنایی و مطلوبیت از فضا با توجه به دو اولویت "خوانایی محیط" و "ایجاد ادراک عمومی مثبت"، در ایجاد احساس امنیت در محلات شهری نقش سازنده ای را ایفا می کند.

 تهیه و تنظیم: سرتیپ دوم پاسدار مهدی معصوم بیگی؛ فرمانده انتظامی استان اصفهان

کد خبر 351021

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.