به گزارش ایمنا، از سال ۶۳ سهم کمک‌های دولتی به شهرداری‌ها کاهش یافت به طوری که در شهرهای بزرگ سهم کمک‌های دولتی از حدود ۵۰ درصد در سال ۶۵ به ۲۴ درصد در سال ۶۶ کاهش یافت. از این رو شهرداری‌ها برای کسب درآمد مجبور به استفاده از ابزارهای مختلفی از جمله عوارض ساختمان، فروش تراکم، جریمه تغییر کاربری اراضی، جریمه افزایش تعداد طبقات ساختمان، جریمه کمیسیون ماده صد و... شدند.
پژوهش‌های کارشناسی نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از درآمدهای شهرداری پایدار نیستند و برخی دیگر از منابع پایدار همچون عوارض نوسازی مغفول مانده‌اند و تمرکز بیشتر بر درآمدهایی مانند تراکم، تخلفات ساختمانی و ... است که با تغییر فصل نیز دچار نوسان می‌شود این نوسانات بی‌شک بر نحوه اداره شهر تاثیر می‌گذارد.
در این راستا برای آشنایی با چگونگی اداره شهر و هزینه‌های روزانه نگهداشت شهر با "نادر آخوندی، مدیر درآمد شهرداری اصفهان" به گفت و گو نشستیم:
هزینه روزانه نگهداری شهر اصفهان چقدر است؟
امسال بودجه شهرداری اصفهان سه هزار میلیارد تومان است و بخشی از این بودجه سیاستی است، مثل اوراق مشارکت، وام، فروش اموال که بیشتر برای پروژه‌های خاصی مثل مترو تعریف می‌شود. به عنوان مثال برای تامین بخشی از هزینه‌های مترو فروش اوراق مشارکت انجام شد، در واقع ۵۰۰ میلیارد تومان از سه هزار میلیارد تومان بودجه امسال از طریق اوراق مشارکت محقق شد.
بودجه در بخش‌های جاری و عمرانی تعریف می‌شود، اما اولویت اول بودجه جاری است، وقتی هزینه‌های جاری انجام و مشخص شد، به هزینه‌های عمرانی پرداخته می‌شود. بودجه‌های جاری نیز به چند دسته تقسیم می‌شود، یک بخش نگهداری شهر است تا بتوانیم شهر را نگهداری، پسماندهای شهر را حمل، فضای سبز را آبیاری و شکل شهر را به همین صورت نگهداری کنیم.
بخش دیگری از بودجه شهر برای جلوگیری از استهلاک شهر هزینه می‌شود، به هر حال شهر همچون موجود زنده در حال استهلاک است، از این رو باید بخشی از بودجه را برای پایداری شهر هزینه کرد تا شهر رو به فرسودگی نرود. بخشی از بودجه جاری نیز صرف پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان شهرداری می‌شود.
اگر سه هزار میلیارد تومان بودجه سال ۹۷ شهرداری اصفهان را تقسیم بر ۳۶۵ روز سال کنیم، می‌توان اعلام کرد حدود هشت میلیارد تومان در روز صرف هزینه جاری و عمرانی شهر می‌شود. نزدیک به ۴۰ درصد هزینه جاری شهر معادل ۱۲۰۰ میلیارد تومان است که روزانه به میزان سه میلیارد تومان برای نگهداری و هزینه‌های جاری شهر هزینه می‌شود.
البته این مباحث فقط در حیطه شهرداری است و اگر هزینه‌های سازمان‌های اتوبوسرانی، آتش نشانی، ورزش، پارک‌ها و فضای سبز و ... را به این عدد اضافه کنیم، عدد بسیار قابل توجهی به دست می‌آید. اگر هزینه آن سازمان‌ها جداگانه حساب شود روزانه حداقل پنج میلیارد تومان هزینه‌های جاری و عمرانی شهر در روز است.
چه میزان از بودجه سه هزار میلیارد تومانی شهرداری از راه‌های پایدار و چقدر از طریق درآمدهای ناپایدار کسب می‌شود؟
بر اساس یک تعریف عامیانه باید گفت هر چه پول ساختمانی است ناپایدار و هرچه غیر از آن باشد پایدار محسوب می‌شود. درآمدهای پایدار و ناپایدار تعریف، مؤلفه و شاخص دارد، از این رو درآمدی که مستمر و پایه قوی داشته باشد و اثرات بلند مدت مخربی نداشته باشد، پایدار محسوب می‌شود.
درآمدهای پایدار شهرداری نباید از نظر اقتصادی مخرب باشد و درآمد نسل آینده را در حال حاضر مورد استفاده قرار دهد، بلکه باید به گونه‌ای اقدام شود تا برای نسل آینده نیز درآمدهایی باقی بماند. به عنوان مثال در یک دریای پُر از ماهی، باید بدانیم چقدر صید انجام شود تا حق نسل آینده محفوظ باشد؛ اگر بیش از حد صید انجام شود امکان زاد و ولد ماهی ها از بین می رود و برای آیندگان چیزی باقی نخواهد ماند. برای کسب درآمد باید حداقل‌ها در نظر گرفته شود تا درآمدها مستمر و پایدار باشد و حق نسل آینده در زمان حاضر استفاده نشود.
بخشی از درآمد ساختمانی جزء پایدارها قرار می‌گیرد، در حال حاضر می‌توان گفت ۵۰ درصد درآمدهای شهرداری پایدار و ۵۰ درصد ناپایدار است، زیرا بخشی از درآمدهای ساختمانی در قالب پایدار محسوب می‌شود.
چرا درآمد پایدار و ناپایدار به عنوان کلید واژه اصلی در شهرداری‌ها مطرح است؟
فرایند فعالیت شهرداری‌ها بر مبنای درآمد و هزینه است، باید از یک سو درآمد کسب و از سوی دیگر درآمدها را هزینه کرد. شهرداری نهادی خدمت‌رسان است، اما این نکته بسیار حائز اهمیت است که چه میزان ذهن مدیریت شهری باید درگیر خدمات‌رسانی و چه میزان درگیر درآمدزایی باشد، اینها لازم و ملزوم یکدیگر هستند، زیرا بدون درآمد نمی‌توان خدمت‌رسانی کرد و خدمت‌رسانی بدون داشتن درآمد نیز امکان‌پذیر نخواهد بود.
در اکثر شهرهای جهان درآمدزایی برای شهرداری‌ها به سمت مالیات رفته است، فرایندی بسیار ساده؛ به عنوان مثال درآمدزایی شهر لندن این‌گونه تعریف شده که شورای شهر هزینه‌های شهر را برای سال آینده استخراج می‌کند، برخی درآمدهای دولتی، مالیات ارزش افزوده و طرح‌های درآمدزایی در کنار هم قرار داده می‌شود و چنان‌چه به این نتیجه برسند که با کسری مواجه می‌شوند، ساختمان‌ها را در چهار گرید A.B.C.D (هزینه، درآمد، کسری) تعریف و هزینه‌ای که برای آنها به دست می‌آید را بین واحدها تقسیم می‌کنند. از این رو در همان ابتدای سال بر اساس گریدبندی ساختمان‌ها، نامه‌ای به درب منازل شهروندان ارسال می‌شود و هزینه های شهر را در سال اطلاع رسانی می‌کنند، سپس اعلام می‌شود که چه مقدار را باید شهرداری و چه مقدار را شهروند بر اساس گرید ساختمانی باید پرداخت کند. البته برای چگونگی پرداخت مبلغ مورد نظر، حق انتخاب را به شهروند می‌دهند که یا به صورت نقدی یا به صورت تقسیط پرداخت کنند.
سپس نامه توسط مالک ساختمان امضاء و برگردانده می‌شود، در ادامه چنان‌چه شهروند گزینه نقدی را انتخاب کرده باشد مبلغ از حساب او کسر می‌شود و در غیر این صورت ماهیانه از حساب شهروند برداشت خواهد شد.
با فرایند بیان شده تمام تمرکز مدیریت شهری به سمت خدمت رسانی می‌رود و به همین دلیل وقتی به این شهرها سفر کنیم، می‌بینیم که تمام مسایل به خوبی پیش می‌رود، حمل و نقل عمومی عالی است چون شهروند هزینه‌های خود را پرداخت می‌کند.
حال در ایران با ۸۰ ردیف درآمدی که همه وابسته به وضعیت اقتصاد و ناپایداری شرایط است، باید بررسی کرد چند درصد انرژی شهرداری به کسب درآمد و چند درصد برای خدمت‌رسانی صرف می‌شود؟ در ایران این همه پیچیدگی برای درآمدزایی وجود دارد، دنبال هستیم ساختمان ساخته شود تا درآمدزایی داشته باشیم، در حالی که در شهرهای کشورهای پیشرفته‌ای همچون لندن شهرسازی و درآمد ارتباطی با هم ندارد. آنها می‌گویند چگونه ساختمان ساخته شود که آسیبی به فضای شهری و حمل و نقل نزند، محیط‌زیست بر هم نخورد و مردم در آسایش باشند، اما در ایران نمی‌توانیم بر ارایه خدمات و توسعه شهر حساب کرد، زیرا همه این مباحث بستگی به آن دارد که رونقی در بخش ساخت و ساز انجام شود تا طرح‌های توسعه‌ای طبق برنامه پیش رود.
تصویب لایحه درآمدهای پایدار در مجلس در چه مرحله ای است؟
از سال ۶۳ تاکنون دغدغه درآمدهای پایدار برای شهرداری‌ها ایجاد شده است؛ تا قبل از آن سال شهرداری با کمک دولت شهرها را اداره می‌کرد و درآمدهای پایدار وجود داشت، اما به محض اینکه در بودجه سال ۶۲ کمک‌های دولتی قطع و قرار شد شهرداری‌ها بودجه مستقلی داشته باشند، لایحه درآمدهای پایدار مطرح و مقرر شد به مجلس ارایه شود در حالی که در این سال‌ها این مهم علیرغم پیگیری‌های انجام شده مغفول مانده است.
امسال لایحه درآمدهای پایدار از سوی دولت به مجلس رفته و بررسی نقاط قوت و ضعف آن در حال انجام است که امیدواریم با تصویب آن در میان مدت به سمت روش‌های درآمدزایی دنیا حرکت کنیم.
با توجه به ساختار کنونی شهرداری‌ها و قوانین کشور، امکان اینکه به سمت استفاده از تجربه سایر کشورها برویم، وجود دارد؟
وقتی تعریف میکنیم که به چه سادگی می‌توان درآمد کسب کرد، می‌گویند چرا انجام نمی‌دهید؛ ۳۵ سال است که مردم با این ادبیات که پول بدهند و پروانه بگیرند، آشنا شده‌اند، در واقع هم بدنه شهرداری‌ها و ساختار شهر با این ادبیات آشنا شده و کار کرده است.
در خصوص عوارض نوسازی نیز قرار بود همین فرایند طی شود، آن گونه که فیش عوارض درب منازل برود و مردم این قبوض را پرداخت کنند تا هزینه‌های شهر تأمین شود، اما متأسفانه بنا به دلایل مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و... با مرور زمان این روند ادامه پیدا نکرد. با استفاده از عوارض نوسازی می‌توانیم سالانه ۳۰ میلیارد تومان درآمد داشته باشیم، در حالی که هزینه شهر سه هزار میلیارد تومان است. مردم باید این ادبیات را درک کنند که لازم است هزینه‌ای برای نگهداری شهر پرداخت کنند.
وقتی مجبوریم یکبار در عمر مسکن بخریم با این وضعیت تراکم ساختمانی به جای پرداخت یک‌جای عوارض ساخت، می‌توانیم ظرف ۳۰ سال به صورت مستمر هزینه شهر را پرداخت کنیم تا اینکه ۳۰ سال پول جمع کنیم، مسکن بخریم و هزینه عوارض را یکجا به شهرداری پرداخت کنیم، مردم این ادبیات را باید درک کنند.
وقتی هزینه عوارض افزایش پیدا کند، برای افراد صرفه اقتصادی ندارد که واحدی از ساختمان خود را خالی بگذارند چون هزینه‌های آن افزایش پیدا می‌کند، از این رو به محض ساختن مسکن توسط انبوه‌سازان مجبور به اجاره یا فروش می‌شوند و با این روند عرضه افزایش و قیمت‌ها کاهش پیدا می‌کند.
اگر عوارض نوسازی، کسب و پیشه، خودرو و حمل پسماند روال خوبی پیدا کند، تاثیر بر قیمت مسکن و ارایه خدمات مطلوب می‌گذارد و فرهنگ شهروندی را متحول می‌کند. به عنوان مثل وقتی هزینه‌های شهر تأمین باشد، می‌توان اتوبوس با یورو بالا خرید و به ناوگان اتوبوسرانی اضافه کرد، تاکسی‌ها را به روز رسانی، تراموا را راه‌اندازی کرد و ... که تمام این موارد در ارتقاء محیط زندگی شهروندان بسیار تاثیرگذار است.
این روزها شنیده می‌شود که در برخی محافل شهرداری را به تراکم‌فروشی و شهرفروشی برای جبران کسری درآمدها متهم می‌کنند، نظر شما در این ارتباط چیست؟
اصطلاح شهر فروشی را قبول ندارم، در شهر اصفهان چه تعداد ساختمان‌های بلند مرتبه می‌بینید، این در حالی است که در کشورهای اروپایی و جنوب شرق آسیا ساختمان‌های ۴۰ تا ۵۰ طبقه زیادی ساخته شده و ما آرزو داریم در اصفهان یک ساختمان چهار وجهی با ارتفاع زیاد به عنوان نماد شهر اصفهان داشته باشیم، اما به راستی آیا کشورهای اروپایی و جنوب شرق آسیا "شهرفروشی" کرده‌اند؟
شهر اصفهان طرح تفصیلی دارد و بر اساس آن میزان ارتفاع ساختمان‌ها در مناطق مختلف شهر مشخص شده است. وقتی فردی برای ساخت یک ساختمان شش طبقه پروانه ساختمانی دریافت می‌کند، چه شهرفروشی انجام شده است؟؛ وقتی مجوز برای ساخت شش طبقه ساخته شود عوارضی برای شهر ایجاد می‌کند، خیابان باید به جای چهار متر ۱۲متر شود، خدمات‌رسانی برای حمل پسماند به جای استفاده از یک دستگاه خودرو باید با چهار دستگاه خودرو انجام شود، زیرا حجم پسماندها افزایش پیدا می‌کند، آتش نشانی باید تجهیزات بیشتر و بهتری داشته باشد و همه این موارد یعنی هزینه!
عوارض یعنی در مقابل عارضه ایجاد شده باید هزینه پرداخت شود، این یک امری طبیعی است که مالک یک ساختمان شش طبقه باید نسبت به مالک یک ساختمان سه طبقه عوارض بیشتری پرداخت کند و این به معنای شهرفروشی نیست. وقتی می‌گوییم ارزش افزوده بر تراکم دریافت میکنیم، به معنای شهرفروشی نیست، بلکه هزینه عارضه ایجاد شده از سوی شهرداری دریافت می‌شود. بنابراین تاکید می‌کنم اصطلاح شهرفروشی درست نیست، باید به سمت درآمد پایدار برویم اما این درآمدها را نباید به معنای شهرفروشی تلقی کرد.
در صحبت های خود اشاره کردید که باید به سیستم فعلی ادامه دهیم تا دوره گذار طی شود و به درآمدهای پایدار بازگردیم، این دوره گذار چقدر زمان می‌برد؟
این موضوع مصداق بارز وابستگی کشورمان به نفت است، در واقع هرگاه در چاه‌های نفت بسته شد، بر روی تولید تمرکز میکنیم. واقعیت این است که هرگاه تکلیف بخش ساخت و ساز روشن و شرایط سخت‌تر شد، مجبور می‌شویم چاره‌اندیشی اساسی کرده و در ایجاد درآمدهای پایدار تحول ایجاد کنیم، تلاش ما این است که در زمانی کوتاه و با لایحه درآمدهای پایدار (اگر تصویب شود) ظرف سه سال این اتفاق را محقق کنیم.
از بسته‌های جدید تخفیف عوارض چه خبر؟
برای فرهنگسازی هر چه بیشتر، ایجاد درآمدهای پایدار، آشنایی مردم با عوارض و مشارکت در ساخت شهر، هر سال به صورت ویژه بر روی سه عوارض خودرو، نوسازی و کسب و پیشه تمرکز و بسته‌های تشویقی برای آن تعریف میکنیم تا فرهنگ مشارکت مردم کمرنگ نشود.
طی سال‌های اخیر بسته‌های تخفیفی مختلفی ارایه شد و تاثیرگذاری و جذابیت آن برای مردم مورد بررسی قرار گرفت. در این چند سال به این نتیجه رسیدیم که مردم به دلیل عدم آشنایی با ضرورت پرداخت عوارض، نسبت به پرداخت آن اقدام نکرده و جرایم سنگینی را متحمل شدند و با توجه به افزایش مبلغ عوارض از عهده پرداخت آن بر نمی‌آیند، از این رو برای به روز رسانی و تشویق مردم تصمیم گرفته شد جرایم را ببخشیم.
برای عوارض خودرو سال گذشته بخشودگی و هدیه داشتیم، شهروندان عوارض خودرو را پرداخت و جرایم را در قالب شارژ اصفهان کارت هدیه می‌گرفتند.
بازخورد این بسته تشویقی نسبت به ارایه هدایایی همچون دوچرخه بسیار بهتر بود، زیرا در عمل به جای اینکه جایزه با قرعه کشی بین چند نفر محدود تقسیم شود، هدیه را بین تمام شهروندان تقسیم کردیم و البته استقبال مردم نیز بسیار چشمگیر بود. از این رو امسال نیز این طرح را تمدید کردیم و تا پایان شهریور ماه ادامه دارد؛ با این تفاوت که امسال برای شهروندان خوش حساب نیز جوایزی درنظر گرفته و اعلام کردیم شهروندان خوش حساب ۱۰ درصد عوارض خود را به عنوان هدیه در اصفهان کارت خود شارژ دریافت می‌کنند.
برای عوارض نوسازی نیز مشابه این طرح را پیشنهاد دادیم و تاکید کردیم افرادی که تا پایان مهرماه عوارض خود را پرداخت کنند، جرایم آنها بخشیده می‌شود. در بخش ساخت و ساز نیز علیرغم اینکه تاکید داریم درآمد خوبی نیست، همچنان ۸۰ درصد درآمد شهرداری از بخش ساخت و ساز است و باید برای این بخش درآمدی رویکردهای خوبی داشته باشیم.
امسال بسته تشویقی ساخت وساز را تخصصی‌تر و زودتر در نظر گرفتیم و از هفته جاری این بسته را ارایه میکنیم، زیرا هزینه‌های ساخت و ساز در حال افزایش است و ما به دنبال جذب انبوه‌سازان برای سرمایه‌گذاری در شهر هستیم، بنابراین باید پروژه های تجاری، مسکونی و اداری را برای سرمایه گذاران دارای توجیه اقتصادی کنیم، از این رو برخی از ضرایب را تعدیل کردیم و با همفکری انبوه‌سازان، تصویب شورای شهر و تایید فرمانداری اصفهان زیرساخت‌ها در سیستم "سرای ۸" آماده شده که این بسته تشویقی از امروز - شنبه- قابل اجرا خواهد بود.
برای تقسیط پرداخت عوارض ساخت و ساز نیز لایحه‌ای به شورای شهر ارایه و شرایط پرداخت را آسان کردیم تا انبوه‌سازان در دوره ساخت که پروانه ساختمانی آنها اعتبار دارد، بتوانند پرداخت عوارض را انجام دهند و فشار اولیه بر آنها وارد نشود. عوارض ساخت و ساز را تا ۱۹ قسط برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته‌ایم تا باعث افزایش رغبت سرمایه‌گذاران برای سرمایه گذاری در شهر اصفهان شود.
سال‌های گذشته استقبال مردم از بسته‌های تشویقی ساخت و ساز چگونه بود؟
بسته‌های تشویقی سال‌های قبل معمولاً در ایام دهه فجر ارایه می‌شد که استقبال از آن خوب، اما فشار کاری بر روی پرسنل شهرداری زیاد بود و نارضایتی از سوی افرادی که قصد دریافت پروانه داشتند نیز افزایش می‌یافت، چرا که در یک زمان فشرده و محدود باید اقدامات شهرسازی و مالی را انجام می‌دادند.
از این رو در دو سال گذشته دامنه بسته‌های تخفیفی را شش ماهه در نظر گرفتیم و برنامه‌ریزی انجام شد تا هر فردی زودتر پروانه بگیرد از تخفیف بیشتری برخوردار شود، به عنوان مثال مهر و آبان ۳۵ درصد تخفیف، آذر و دی ۳۰ درصد و بهمن و اسفند ۲۵ درصد تخفیف ارایه می‌شد تا مردم زودتر پروانه ساختمانی خود را دریافت کنند. از سوی دیگر شرایطی فراهم شد تا اگر فردی فرصتی برای انجام اقدامات فنی پیدا نکرد، تا شهریورماه سال بعد مهلت برای دریافت پروانه در اختیار داشته باشد.
امسال دوره بسته تشویقی از زمان تصویب سه ماه در نظر گرفته شده، اما دستورالعمل اجرایی آن را فراهم میکنیم تا شهروندان ۹ ماه برای دریافت پروانه فرصت داشته باشند.
امسال قبوض عوارض در چند مرحله توزیع می‌شود؟
از چند سال پیش توزیع قبوض عوارض دو مرحله‌ای انجام شده، یک مرحله شش ماهه اول و مرحله بعد شش ماهه دوم، امسال نیز همین روال را ادامه خواهیم داد، اما در سال‌های قبل قبوض از مردادماه توزیع می شد، ولی امسال با توجه به بسته تشویقی، از شهریور ماه توزیع انجام و تا پایان مهرماه مهلت برای پرداخت آن در نظر گرفته شده است.
نحوه محاسبه قبوض عوارض چگونه است؟
قبوض نوسازی یک فرمول ملی دارد، بر اساس قیمت منطقه‌بندی (موقعیت قرار گرفتن مسکن در شهر)، متراژ، نوع مصالح، آپارتمانی یا ویلایی بودن ملک محاسباتی انجام و نرخ عوارض استخراج می‌شود.
نظر شما